Khakasiansand the World of Thought Of Khakasians Through Epic of Huban Arığ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 4, 1985 - 2009, 31.12.2019

Yusuf Akbaba , Canan Akbaba

Öz

So far, few studies have been conducted on the culture and epic of Khakassia.
However, cultural elements and frame of mind the Khakas are sufficient for them to have
an exceptional place in Turkish history. But the importance of Khakasians is not limited
to these. They have so many heroic epics that significant in point of history, although
Khakasians haven’t established an independent state from ancient times. A wide range of
information such as the way of living, beliefs and cultural elements of Khakas can be
accessedthrough these epics, Informations obtained from epicsare supported by the
materials that recoveredby Russian archaeologists.In this study, Khakas, perhaps the least
studied people in Turkish historiography, was examined through HubanArığ, one of their
heroic epics. Additionally, motifs and symbols in the epic are tried to revealed in terms
of whether or not correspond other Turkish tribes.As a result of this, it is seen that even
though Khakas different from the Turks in the steppe in many respects, they possess rich
cultural elements and the world of thought.

Anahtar Kelimeler

Khakassia, HubanArığ, Epic

Huban Arığ Destanı Üzerinden Hakaslar ve Hakasların Düşünce Dünyası

Öz

Hakaslar ile ilgili günümüze kadar çok az çalışma yapılmıştır. Ancak Hakasların kültürel öğeleri ve düşünce yapıları onların Türk tarihinde müstesna bir yer edinmesi için yeterlidir.Hakasların önemi bunlarla da sınırlı değildir. Eski çağlardan günümüze kadar bağımsız bir devlet kuramamış olmalarına rağmen, Hakaslara ait, tarihsel açıdan önemli birçok kahramanlık destanı vardır. Bu destanlar vasıtasıyla Hakasların yaşayış tarzlar, inançları, kültürel öğeleri gibi çok çeşitli bilgilere ulaşılabilir. Bu bilgiler Rus arkeologların yapmış oldukları çalışmalardan elde edilen verilerle de desteklenmiştir. Çalışmada Türk tarihçiliğinde belki de hakkında en az çalışma yapılan halk olan Hakaslar, onların kahramanlık destanlarından olan HubanArığ üzerinden incelenmiştir. Bunun yanı sıra destandaki motifler ve semboller, dönemin diğer Türk boyları ile benzerlik gösterip göstermediği açısından da ortaya konmaya çalışılmıştır. Bunların sonucunda Hakasların birçok açıdan bozkırdaki Türklerden farklı olsalar da oldukça zengin kültürel öğelere ve düşünce dünyasına sahip oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hakasya, HubanArığ, Destan

Хакасыи Мир Мысли Хакасов Через Эпос Хубана Арига

Öz

До сих пор по культуре и эпоса Хакасии было проведены мало
исследований. Однако культурных элементов и мировоззрения хакасов достаточно
для того, чтобы они заняли исключительное место в тюркской истории. Но
значение хакасов этим не ограничивается. У них есть так много героических
эпосов, которые значимы с точки зрения истории, хотя хакасы не создали
независимого государства с древних времен. Через эти эпосы можно получить
много информации, такой как образ жизни, верования и культурные элементы
хакасов. Сведения, полученные из эпосов, подтверждаются материалами,
найденными русскими археологами. В этом исследовании хакасы, наверно
наименее изученный народ в тюркской историографии, был рассмотрен через
Хубан Арыг, один из их героических эпосов. Кроме того, мотивы и символы в эпосе
будут пытаться выявить с точки зрения того, соответствуют ли они другим
турецким племенам. В результате этого видно, что хотя хакасы, во многих аспектах
отличаются от турок в степи, они обладают богатыми культурными элементами и
миром мысли.

Anahtar Kelimeler

Хакасия, ХубанаАрига, Сага

Kaynakça

• ARIKOĞLU, E.,Hakas Destanları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2007. BAYAT, F.,Türk Kültüründe Kadın Şaman, İstanbul: ÖtükenYay., 2010. BEYDİLİ, C.,Türk Mitolojisi, Ankara: Yurt Kitap Yay., 2005. BOWRA, C. M.,HeroicPoetry, Londra: Macmillan, 1952. BUTANAYEV, V.,TraditsionnayaKultura i BıytHakasov, Abakan: HakasskoeKnijnoeİzdatelstvo, 1996. CAMPBELL, J.,Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yay., 2013. ÇORUHLU, Y.,Türk Mitolojisinin ABC’si, İstanbul: KabalcıYay., 1999. DAVLETOV, T.,Destanlaşan Kadın Kahraman HubanArığ, Ankara: Yurt Kitap Yay., 2005. DAVLETOV, T.,HubanArığ Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı, Ankara: Türksoy Yay., 2006. ELIADE, M.,Mitlerin Özellikleri, çev. Sema Rifat, İstanbul: SimaviYay., 1999. ELIADE, M.,Şamanizm, çev. İsmet Birkan, 3. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, 2014. FAYZRAHMANOV, G.,İstoriya Tatar ZapadnoySibiri (C DrevneyşihVremen do Naçala XX Veka), Kazan: TatarskoeKnijnoeİzdatelstvo, 2007. FİSKE, J.,Mitler ve Mit Yapanlar, çev. Utku Tuğlu, Ankara: Öteki Yay., 2002. GOLDEN, P.,Türk Halkları Tarihine Giriş, İstanbul: Ötüken Yay., 2002. GUMİLEV, L. N.,DrevnieTyurki, Moskova: Nauka, 1967. GÜLTEPE, N.,Türk Mitolojisi, İstanbul: ResseYay., 2012. İNAN, A.,“Sagay Türkleri (Abakanlılar)”, Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1998. KALAFAT, Y.,Türk Halk İnançlarında Renkler, Ankara: BerikanYay., 2012. KAVAS, İ., “Viking Coğrafyası ve Vikinglerde Sosyo-Ekonomik Yapı”, TheJournal of AcademicSocialScienceStudies, sy. 66 (Bahar-2018): 457-469. KIZLASOV, L.,TaştıkskayaEpoha v İstoriiHakassko-MinusinskoyKotlovinıy, Moskova: İzdatelsvoMoskovskogoUniversiteta, 1960. ÖGEL, B.,Türk Mitolojisi, 1. cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. ÖGEL, B.,Türk Mitolojisi, 2. cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. ÖLMEZ, M., “Hakaslar ve Hakasça”, Çağdaş Türk Dili, sy. 96, (1996): 6-12. STRAUSS, C. L.,Mit ve Anlam, İstanbul: İthakiYay., 2013. TAŞAĞIL, A.,Kök Tengri’nin Çocukları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015. TSAİ, L. M.,Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, İstanbul: Selenge Yay., 2011. URAZ, M.,Türk Mitolojisi, İstanbul: MitologyaYay., 1992. YILMAZ, M. “Hakas Kadın Kahramanlık Destanlarından HubanArığ’da Kadın Kahramanlar”,HumanitiesScience, sy. 2 (2011): 234-250.