Strengthening of the Azerbaijani Turkic factor in Eastern Anatolia in the 15th century (based on the “Sharafname” of Sharaf Khan Bidlisi)

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 5 - AKADEMİK TARİH VE DÜŞÜNCE DERGİSİ- Prof. Dr. Yagub Mahmudov 80. Yıl Armağanı Özel Sayısı/, 189 - 209, 30.12.2019

Yegane Çağlayan Erhan Çağlayan

Öz

The 15th century played an important role in the ethnic and political history of Eastern Anatolia and Azerbaijan. This period, on the one hand, characterized by an increase of the Turkic ethnic factor in the above-mentioned regions, and on the other, by the emergence and strengthening of the states of Karakoyunlu and Akkoyunlu. These states, having played a leading role in the ethnic history of Azerbaijan, as well as Eastern Anatolia, contributed to the political and cultural revival of the Turkic-Islamic world.The article, based on the dates of the author of “Sharafname” Sharaf Khan Bidlisi, examines the factors that led to the strengthening of the Turkic factor in Eastern Anatolia, and the main military and political processes of the 15th century. Azerbaijani states of Garagoyunlu and Agqoyunlu played a more active role in strengthening the Turkic ethnic factor, compared with other political forces in the region. On the other hand, with the emergence of the Safavid state at a later stage, the Turkic ethnic factor in Azerbaijan became even stronger, and Azerbaijan gained great political power in the region.

Anahtar Kelimeler

Turkic factor, Eastern Anatolia, Azerbaijan, Karakoyunlu

XV əsrdə Şərqi Anadoluda Azərbaycan Türk amilinin güclənməsi (Şərəf xan Bidlisinin “Şərəfnamə” Əsəri Əsasında)

Öz

XV əsr Şərqi Anadolunun və Azərbaycanın etnik-siyasi tarixində önəmli yer tutur. Bu dövr, bir tərəfdən, adı çəkilən bölgələrdə türk etnik amilinin güclənməsi, digər tərəfdən, Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin yaranıb yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur. Bu dövlətlər Azərbaycanın, eləcə də Şərqi Anadolunun etnik tarixində aparıcı rol oynamış, Türk-İslam dünyasının siyasi və mədəni intibahını şərtləndirmişdir.Məqalədə XVI əsrin məşhur tarixçisi Şərəf xan Bidlisinin “Şərəfnamə” əsərindəki məlumatlar əsasında bəhs olunan dövrdə Şərqi Anadoluda Azərbaycan türk amilinin güclənməsini şərtləndirən amillər və başlıca hərbi-siyasi proseslər izlənilir. Belə bir nəticəyə gəlinir ki, Azərbaycan Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri bölgənin digər siyasi gücləri ilə müqayisədə türk etnik amilinin güclənməsində daha intensiv rol oynamışlar. Digər tərəfdən, sonrakı mərhələdə Səfəvi dövlətinin ortaya çıxması ilə Azərbaycan türk etnik amili daha da güclənmiş, Azərbaycan bölgədə daha ehtişamlı siyasi güc qazanmışdır.

Anahtar Kelimeler

Türk amili, Şərqi Anadolu, Azərbaycan, Qaraqoyunlular

Усиление азербайджанского тюркского фактора в Восточной Анатолии в XV веке (на основе “Шарафнаме» Шараф хана Бидлиси)

Öz

XV век сыграл важную роль в этнической и политической истории Восточной Анатолии и Азербайджана. Этот период, с одной стороны, характеризуется усилением тюркского этнического фактора в вышеупомянутых регионах, а с другой – возникновением и усилением государств Гарагоюнлу и Аггоюнлу. Эти государства, сыграв ведущую роль в этнической истории Азербайджана, а также Восточной Анатолии, способствовали политическому и культурному возрождению Тюрко-Исламского мира.В статье, на основе сообщений автора «Шарафнаме» Шараф хана Бидлиси, рассматриваются факторы, которые привели к усилению тюркского фактора в Восточной Анатолии, и основные военно-политические процессы XV века. Делается вывод, что азербайджанские государства Гарагоюнлу и Аггоюнлу сыграли более активную роль в усилении тюркского этнического фактора, по сравнению с другими политическими силами региона. С другой стороны, с появлением государства Сефевидов на более позднем этапе, тюркский этнический фактор в Азербайджане еще более укрепился, и Азербайджан приобрел большую политическую силу в регионе.

Anahtar Kelimeler

Тюркский фактор, Восточная Анатолия, Азербайджан, Гарагоюнлу, Аггоюнлу

Kaynakça

• HUNCİ, F., Tarih-i alam-arayi amini, Perevod s angliyskogo na russkiy T.A.Minorskoy. Bakü: Elm, 1987 MAHMUDOV, Y.M., Azərbaycan: qısa dövlətçilik tarixi, Bakı: “Təhsil”, 2005. MUSTAFAYEV, Ş., Vostoçnaya Anatoliya. Ot Akkoyunlu k Osmanskoy imperii, Moskova: Vostoçnaya literatura, 1994. NƏCƏFLİ, T.H., Azərbaycan Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri (Müasir türk tarixşünaslığında), Bakı: “Çaşıoğlu”, 2012. RUMLU, H., Ahsenüt-tevarih. Çeviren Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006. SÜMER, F., “Akkoyunlular”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı 40, İstanbul, 1986: 1-38. ŞEREFHAN BİTLİSİ, Şerefname. Osmanlı – İran tarihi. Farsçadan çeviren Osman Aslanoğlu, 3. Cilt. İstanbul: “Nübihar”, 2011. TEHRANİ, Ə., Kitabi-Diyarbəkriyyə. Fars dilindən tərcümə edən, ön söz, şərhlər və göstəricilər R.Şükürovanındır. Bakı: “Elm”, 1998. TOGAN, Z.V., Oğuz destanı. Reşideddin Oğuznamesi, tercüme ve tahlili, İstanbul: Ahmet Sait matbaası, 1972. TUNÇ, Z., “Akkoyunlular döneminde Harput”, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ, 23-25 mayıs 2013: 569-578.