Çarlık Rusya’sı Akademik ve İlmî Kuruluşlarında Avrasya Göçebelerinin Tarihi ve Kültürü’nün Araştırılması Üzerine Tespitler (XVIII-XX. Yüzyılın Başları)

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 183 - 206, 30.03.2020

Ercan Çelebi Begimbayeva Zhibek Saginbaevna

Öz

Rusya’da Doğu Bilimleri (Oryantalizm/Şarkiyatçılık), XVIII. asrın başlarından itibaren gelişmeye başladı. I. Petro’dan itibaren Rus yayılma siyasetinin Asya’ya yönelmesi, ilk muntazam diplomatik ve ticarî misyonlar şeklinde kendisini gösteren seferleri başlattı. Bu seferler daha sonra, askerî ve bir o kadar da Türk topluluklarını tanımaya dönük ilmî keşif seferlerine dönüştü. Asya ve Türk ülkelerinin araştırılması ve Rusya’da Doğu Bilimlerinin (Oryantalizm/Şarkiyatçılık)) gelişmesinde Rus ilmî dernekleri ve kurumları da önemli katkılar sağladı. St. Petersburg Bilimler Akademisi (1724) ve İmparatorluk Rus Coğrafya Derneği (IRGS-1845) bu kuruluşların şüphesiz en önde gelenleri oldu. Rus emperyalizminin Asya ve Türk ülkelerinde yayılmasına temel teşkil eden keşif hareketleriyle başlayan bilimsel çalışmalar, diğer yandan olumlu sonuçlarda doğurdu. Rusya Türk aydınları bilimsel dernek ve kurumlarda yer alarak, bilimsel çalışmalara aktif olarak katıldılar. Diğer taraftan bu çalışmalar, Avrasya göçebelerinin tarihi ve kültürünün ortaya konulmasında etkili oldu. Bu çalışmada Çarlık Rusya’sı akademik ve ilmî kuruluşlarında Avrasya göçebelerinin tarihi ve kültürünün (XVIII–XX. yüzyılın başları) ele alınması ve araştırılması üzerine tespitlerde bulunulması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

St. Petersburg İlimler Akademisi, İmparatorluk Rus Coğrafya Derneği

An overview of the study of the history and culture of Eurasian nomads in the academic and scientific institutions of Tsarist Russia (18th-early 20th c.)

Öz

Oriental studies in Russia began to develop from the beginnings of the 18th century. Since the time of Peter I, the expansionist policy of Russia has been directed to Asia. On this occasion, regular diplomatic and commercial missions began to be sent from Russia to this region. And later, these expeditions, on the one hand, began to serve military purposes, and on the other hand, they turned into scientific expeditions to get acquainted with the Turkic communities. Russian scientific associations and institutions also made an important contribution to the study of Asian and Turkic countries and, in general, to the development of oriental sciences in Russia. The St. Petersburg Academy of Sciences (1724) and the Imperial Russian Geographical Society (IRGS-1845) were undoubtedly the leading of these organizations. Despite the fact that these scientific studies began with reconnaissance and search expeditions aimed at spreading Russian imperialism in Asian and Turkic countries, they also yielded positive results from a scientific point of view. The Turkic intelligentsia in Russia actively participated in scientific researches, taking part in academic associations and institutions. On the other hand, these studies were effective in uncovering the history and culture of Eurasian nomads. This article is intended to draw conclusions about the studies and investigations of the history and culture of Eurasian nomads in the academic and scientific institutions of Tsarist Russia (from 18th century to the beginnings of the 20th century).

Anahtar Kelimeler

St. Petersburg Academy of Sciences, Imperial Russian Geographical Society

Обзор по исследованию истории и культуры евразийских кочевников в академических и научных учреждениях царской России (XVIII-начало XX вв.)

Öz

Востоковедение в России стало развиваться с начала XVIII века. Начиная со времен Петра I, экспансионистская политика России была направлена на Азию. По этому поводу, из России в этот регион стали отправлять регулярные дипломатические и коммерческие миссии. А позже эти экспедиции, с одной стороны, начали служить военным целям, а с другой стороны, они превратились в научные экспедиции для знакомства с тюркскими общинами. Российские научные ассоциации и учреждения также внесли важный вклад в процессе исследования азиатских и тюркских стран и в целом в деле развитие восточных наук в России. Санкт-Петербургская академия наук (1724 г.) и Императорское русское географическое общество (1845), несомненно, были ведущими из этих организаций. Несмотря на то, что эти научные исследования начались с разведывательно-поисковых экспедиций, направленных на распространение российского империализма в азиатских и тюркских странах, но они дали и положительные результаты с научной точки зрения. Тюркская интеллигенция в России активно участвовала в научных исследованиях, принимая участие в научных ассоциациях и учреждениях. С другой стороны, эти исследования были эффективными в раскрытии истории и культуры евразийских кочевников. В данной статье предполагается сделать выводы об изучении и исследовании истории и культуры евразийских кочевников в академических и научных учреждениях царской России (XVIII – начало XX вв.).

Anahtar Kelimeler

Санкт-Петербургская академия наук, Императорское русское географическое общество

Kaynakça

• SUKHOVA, N. G. and SKRYDLOV, A. Y., “The Russian Geographical Society and the Polar Studies in The Second Half of The 19th Century”, Earth and Environmental Science, sy. 180 (2018): 1-6. SULTANGALİYEVA, G. S., Zapadnyy Kazakhstan v sisteme etnokul'turnykh kontaktov (XVIII-nach. XX vv.). Monografiya. -Ufa: RIO RUNMTS Goskomnauki RB, 2002. ŞAHİN, Z., “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Rusya’nın Kültürel Gelişimi Ve Batıya Uyum Çabaları”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 5, sy. 2 (2014), 171-191. ŞAHİN, E., “Pyotr Simon Pallas’in Sravnitelniye Slovari Vseh Yazikov İ Nareçiy Sobranniye Desnitseyu Vsevisoçayşey Osobi (İmparatoriçe Hazretlerinin Kendi Eliyle Topladığı Bütün Dil Ve Lehçelerin Karşılaştırmalı Sözlükleri) Adlı Eserinde Türk Lehçeleri Ve Ağızları”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, c. 2, sy. 1 (2015): 73-85. TEMİR, A., “Türk (Hakas) Asıllı Rus Türkologu N. F. Katanov”, Türk Dili, sy. 429 (1987): 148-153. TSİNBENKO, V., “Katanov Nikolay”, The Encyclopaedia of İslam Three (İsam DN. 271381), c. 6, (2018): 133. “Türkistan’ga Tiğişli Bazı Rakamlar”, Yaş Türkistan, sy. 112 (1939): 38-40. TÜRKMEN, F.,“75. Yıl Dönümünde Türk Soylu İlk Türkolog Nikolay Feodoroviç Katanov”, Türk Dili (İsam DN. 127), sy. 545 (1997): 483-489. TÜRKMEN, S., “Oryantalizmin Doğu Algısı”, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 9, sy. 2 (2018): 151-170.