The Expression Characteristics of the Concept of Colour in Turkish

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 513 - 538, 30.03.2020

Elif Kuyumcu

Öz

Colours have a great importance of human’s opinions, feelings and language. Turkish is very rich with words that Express colors whether in oral literature or written literature. These words also take place in Turkish dictionaries and monuments and have rich semantic properties. Altough there are valuable researches in Turcology on the semantic, functional and grammatical properties of these color nuances with concrete examples, this issue needs to be handled more deeply by separate methods. In this article; White, red, black, yellow, sky, dun, chestnut colours were also noted and tried to clarify this topic.

Anahtar Kelimeler

Colour, white, red, black, yellow, sky, dun, chestnut, epithet

Renk Kavramının Türkçedeki İfade Özellikleri

Öz

Renkler insan düşüncesinde ve duygularında ve doğal olarak dilde önemli bir yer tutmaktadır. Türkçe ister ağız edebiyatında isterse de yazılı edebiyatta renk ifade eden kelimelerle zengindir. Bu kelimeler Türkçenin sözlüklerinde ve abidelerinde özel bir yer almakta ve zengin semantik özellikler taşımaktadır. Somut örneklerle bu renk nüanslarının semantik, işlevsel ve gramer özelliklerinin üzerine Türkoloji’de kıymetli araştırmalar olsa da ayrı ayrı yöntemlerle bu meselenin daha derinden işlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Makalede ak, al, kara, sarı, gök, yeşil, boz, doru, yağız renklerine ayrıca dikkat çekilmiş ve bu konuya açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Renk, Ak, Al, Kara, Gök, Yeşil, Boz, Sarı, Epitet.

Слова цветообозначения и их семантические особенности в тюркских языках

Öz

В разное время у тюркских народов цветовое обозначение имело большое значение. В цветовой символике тюркских народов особое значение имели следующие слова названия цветов: kara – «чёрный», ak – «белый», gök – «синий» или «зелёный», al, kızıl – «красный» или «алый», sarı – «жёлтый», boz – «серый» или «сивый». Цветовая символика может видоизменяться. Например, обозначение сторон цвета: красный или белый – юг, чёрный – север, голубой – восток, белый – запад. Цвета в тюркских языках существуют преимущественно в следующих значения: физическая характеристика, ориентир, суша, земля, материк, сила, могущество. Названия цветов в тюркских языках часто используется как первый элемент словосочетаний, обозначающих этнонимы, топонимы, антропонимы. Большое значение в изучении названия цветов в тюркских языках имеют словари разного периода и тюркские памятники.

Anahtar Kelimeler

цвет, ак, ал, кара, гёк, зелёный, боз, эпитет.

Kaynakça

• BAYRAKTAR, N., Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçede Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine, Ankara: Dünyada Türkçe Öğretimi 6. Sempozyumu, 15-16 Nisan 2004.
• ERCİLASUN, A.B. ve AKKOYUNLU, Z., Divan-ı Lügati’t-Türk, Ankara: TDK Yayınları, 3. Baskı, 2018.
• ERGİN, M., Orhun Abideleri Bilge Kağan Yazıtı Kuzey Yüzü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2000.
• ERGİN, M., Orhun Abideleri Kültigin Abidesi Doğu Yüzü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2000.
• ERGİN, M., Orhun Abideleri Tonyukuk Abidesi Doğu Yüzü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2000.
• GÖKYAY, O.Ş., Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
• KAYA, D., Türk Edebiyatı Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, 3. Baskı, 2014.
• USER, H.Ş., Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Konya: Kömen Yayınları, 2009.
• VELİ NERİMANOĞLU, K., Türk Halkbilimi Dili ve Poetikası Fikir Hayatı, Ankara: Akçağ Yayınları, 1. Baskı, 2011.
• VELİ NERİMANOĞLU, K., Türk Lenguafolkloristiğine Giriş, İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları, 2018.