Balıkesir’e Değer Katmış Şahsiyetlerden: Kuvâ-yı Milliye Kahramanı ve Milli Mücahid Balıkesir Belediye Başkanı Keçeci zade Hafız Mehmet Emin Efendi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 4, 2258 - 2310, 30.12.2020

İsmail Oğuz

Öz

Keçeci zade Hafız Mehmet Emin Efendi, Balıkesir’e değer katan bir şahsiyettir. Keçeci, zahire tüccarı olarak ünlenmiş, daha sonra Balıkesir Ticaret Odası Başkanlığı ve Balıkesir Belediye Başkanlığı yapmıştır. Kendi adı ile anılan “Keçeci Suyu”nu Balıkesir’e getirmiştir. İzmir Büyük Kongresi’ne Balıkesir temsilcisi olarak katılmıştır. Balıkesir Belediye Başkanı olarak İzmir’in işgaline karşı çıkmış ve arkadaşları ile oluşturdukları Redd-i İlhak hareketi ile Yunan işgaline karşı mücadele etmiştir. Balıkesir Kongrelerinde Heyet- i Merkeziye üyesi seçilmiştir. Hukuki mücadele yanında silahlı mücadelede de bulunmuştur. Sivil olmasına karşın Anzavur’a ve işgalci Yunan kuvvetlerine karşı milli müfreze komutanı olarak takip harekâtına ve muharebelere katılmıştır. Sivil olarak katıldığı muharebelerden başarı ile dönmesini bilmiştir. Zaferden sonra Cumhuriyet Halk Fırkası içerisinde yer alarak hizmetlerine devam etmiştir. O, 56 yıllık görece kısa ömrüne pek çok iş ve hizmet sığdırmış bir millî mücahittir. Çalışmamızda Keçeci zade Hafız Mehmet Emin Efendi’nin doğumundan vefatına değin yapmış olduğu hizmetleri, görevleri, ailesi ve çocukları, eğitim durumu, İzmir’in işgalinden sonra Balıkesir Kuva-yı Milliyesi içindeki faaliyetleri, kongrelere iştiraki, ticari ve siyasi faaliyetleri ele alınacaktır. Çalışmamızda araştırma, inceleme, sözlü tarih ve yerel tarih yöntemleri ile bilgi ve belgeler toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Keçeci zade, Hafız Mehmet Emin Efendi, Milli Mücahid, Balıkesir, Milli Mücadele, Kuva-yı Milliye, Tüccar

Of the People Who Added Value to Balikesir: Force to The National Hero and National Mujahid (Fighter) Balıkesir Mayor Keçecizade Hafiz Mehmet Emin Bey

Öz

Keçeci zade Hafiz Mehmet Emin Bey is a person who adds value to Balikesir. Keçeci became famous as a grain merchant and later became the President of Balikesir Chamber of Commerce and Mayor of Balikesir. He brought “Keçeci Water”, which is known with his name, to Balikesir. He participated in the Izmir Grand Congress as a Balikesir representative. As the Mayor of Balikesir, he opposed the occupation of İzmir and fought against the Greek occupation with The Annexation Rejection movement (Redd-i İlhak hareketi) he formed with his friends. He was elected as a member of the Committee of the Central (Heyet-i Merkeziye) in Balikesir Congresses. Besides the legal struggle, he also participated in the armed forces. Although he was a civilian, he participated in the pursuit operations and battles as the commander of the national detachments he formed against Anzavur and the invading Greek forces. He was able to successfully return from the battles he participated in as a civilian. After the victory, he continued his services by taking part in the Republican People’s Party. He is a national mujahid who put many jobs and services in his relatively short life of 56 years. In our study, the services of Keçeci zade Hafiz Mehmet Emin Bey from his birth until his death, his duties, his family and children, his education status, his activities within the National Forces of Balikesir after the occupation of İzmir, his participation in congresses, his commercial and political activities will be discussed. In our study, information and documents were collected through research, analysis, oral history, and local history methods.

Anahtar Kelimeler

Keçeci zade, Hafiz Mehmet Emin Efendi, National Mujahid (Fighter), Balikesir, National Struggle, National Forces, Merchant

Kaynakça

• TBMM (Zabıt Ceridesi) Tutanak Dergisi, 2. Dönem, 2.Yasama Yılı, (21.04.1340) 21 Nisan 1924, Kırküçüncü (İçtima) Birleşim, Birinci (Celse) Oturum, (Cilt 8/1) Cilt 1, s.953.
• TBMM (Zabıt Ceridesi) Tutanak Dergisi, 2. Dönem, 4.Yasama Yılı, 15 Şubat 1926, Ellialtıncı (İçtima) Birleşim, Birinci (Celse) Oturum, (Cilt 22) Cilt 1, s.199.
• Balıkesir Postası, 13-27 Mart 1945 (Fevzi Hatipoğlu, “Balıkesir’de Kuvâ-yi Milliye Nasıl teşekkül Etti?”).
• Türk Dili, 5 Ekim 1951 (Hayrettin Karan, “Ege’de Yanan İhtilâl Meş’alesi, İstiklal Harbinde Atılan İlk Kurşun”)
• Türk Dili, 10.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 10.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 15.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 16.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 17.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 17.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 18.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Türk Dili, 19.09.1987, s.2. (Aydın Ayhan, “Keçeci Hafız Mehmet Emin Efendi’nin Milli Mücadele Hatıraları”)
• Keçeçizade Hafız Mehmet Emin, “Mektup”, Eylül 1337 (Eylül 1921). (TBMM Karesi Mebuslarına Yazılmış Mektup)
• ACAR, İsmail, Atatürk’ün Balıkesir Ziyaretleri, Manevî Dünyası ve Balıkesir Hutbesi, Balıkesir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, Akça Form Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti., Balıkesir, 2010.
• ADAMAZ, Kadir, “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Gördüs Kazası Vakıfları”, History Studies International Journal Of History, Cilt: 10, Sayı: 10, December 2018, ss.15-46.
• AKARSLAN, Mediha, Türk Milli Mücadelesi’nin Balıkesir Cephesi, Balıkesir Valiliği Kültür Yayınları, Ankara: Öteki Yayınevi, 1998, s.76-77.
• AKPINAR, Deniz ve BİROL, Nurettin, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Sivas Vilâyetinde Dokuma Sektörü ve Gelişimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 2015, ss.215-238.
• AKPINARLI, Kerim Kâni, Balıkesir Şehir ve Belediye Tarihi, Balıkesir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, Dileksan Kağıtçılık Sanayi Tic. Ltd. Şti., Balıkesir, 2009.
• [AKPINARLI] K. Kani, “Keçeci Hafız Mehmet Emin”, Kaynak, Sayı: 36, Üçüncü Yıl, 19 İkincikânun 1936, Balıkesir Halkevi, ss.917.
• [AKPINARLI] K. Kani, “Keçeci Hafız Mehmet Emin”, Kaynak, Sayı: 37, 19 Şubat 1936, Balıkesir Halkevi, ss.11-12.
• ALBAYRAK, Mustafa, Millî Mücadele Dönemi’nde Batı Anadolu Kongreleri (17 Mart 1919-2 Ağustos 1920), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1998.
• ARICIOĞLU, Samet, “Milli Mücadelede Soma”, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2018.
• AYGÜN, Sevgi, “692 No’lu Balıkesir Şer’iye Sicil Defteri (Transkripsiyon ve Değerlendirme)”, Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2005.
• AYHAN, Aydın-AKSOY, Hasan Âli, Kendi Yurdunda Esir Olmak İşgal Yıllarında Balıkesir, Balıkesir: Grafik-Tasarım-Baskı ve Cilt, 2011.
• AYHAN, Aydın, “İzmir’in İşgali Sırasında Balıkesir”, Millî Mücadele’de Balıkesir, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul: Pamuk Ofset, 1990, ss.157-177.
• BALIKESİR TİCARET VE SANAYİ ODASI SALNAMESİ 1926, Hüsn-i Tabiat Matbaası, İstanbul, 1926.
• BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, Cilt 5, Baha Matbaası, İstanbul, 1967.
• BOLAK, Ahmet Aydın, “Balıkesir’de Kuvâ-yi Millîye Çalışmaları (Balıkesir Hey’et-i Merkezîyesi)”, Millî Mücadele’de Balıkesir, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul: Pamuk Ofset, 1990.
• BOLAK, M. Vehbi, “Milli Mücadele’de Balıkesir, Kuvâ-yi Millîye Hareketi Nasıl Doğdu? Nasıl Büyüdü ve Kuvâ-yi Millîyeciler Nasıl Çalıştı?”, Millî Mücadele’de Balıkesir, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul: Pamuk Ofset, 1990, ss.157-177.
• ÇANTAY, Hasan Basri Çantay, Kara Günler ve İbret Levhaları, Ahmed Said Matbaası, İstanbul, 1964.
• ÇAVULDUR, Ekrem, “Balıkesir Tarihçesine İlgili Eski Bir Vesika”, Kaynak, Sayı 60, Balıkesir, 1937, s.317-318.
• ÇELEBİ, Mevlüt, “İzmir’in İşgalinden Önce Şehzade Abdürrahim Başkanlığında Anadolu’ya Gönderilen Nasihat Heyeti (Anadolu Heyet-i Nasîhası): 16 Nisan-18 Mayıs 1919”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt VI, Ankara, Temmuz 1990, Sayı:18, ss.561-589.
• ÇELİK, Şenol-ÖNCÜ, Faruk, Balıkesir’de Zaman ve Mekân, Balıkesir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, Kristal Reklam ve Matbaacılık Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti., İstanbul, 2012.
• ÇEVİK, Zeki, Milli Mücadele’de Müdafaa-i Hukuk’tan Halk Fırkası’na Geçiş (1918-1923), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2002.
• ÇEVİK, Zeki, Kuvâ-yı Milliye Şehri Balıkesir Kent’in Yakın Tarihinden Sosyal ve Kültürel İzler, Petek Ofset Basın Yayın Ltd. Şti., Balıkesir, 2017.
• ÇEVİK, Zeki, “Batı Anadolu’da Kuva-yı Milliyeci Bir Aydın: Hasan Basra (Çantay) Bey”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyum Bildirileri 6-8 Eylül 2009 II. Kitap, Yayına Hazırlayan: Oktay Gökdemir, İzmir Büyükşehir Belediyesi, BMS Matbaacılık, Ankara, 2010, ss.107-121.
• DOĞAN, Murat Ali, “Milli Mücadele’de Balıkesir”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1987.
• GÖKÇEN, Salim, Bozdağ’ın İşgali ve Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin İstifası, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2003.
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1993.
• IŞIKAKDOĞAN, Abdulbaki, “Balıkesir Çeşmeleri”, Yüksek Lisans Tezi, Van, 2013.
• İÇPINAROĞLU, Eczacı Muammer, Balıkesir’imizden Tarih ve Hatıralar, 1989 (Basılmamış Anılar ve Düşünceler).
• İLGÜREL, Mücteba, Millî Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, İstanbul: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 1999.
• İLGÜREL, Mücteba, “Balıkesir Kongrelerinin Milli Mücadeledeki Hizmetleri”, Millî Mücadele’de Balıkesir, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul: Pamuk Ofset, 1990, ss.179-186.
• İSKENDER, Betül, “Mahalli İdarelerin Kuruluş Sürecinde Balıkesir Belediyesi (1864-1922)”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir, 2009.
• JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Türk AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1970.
• KARAKAŞ, Ömer, “Balıkesir’de Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Teşkilatlanması ve Belediye Seçimleri”, Turkish Studies, Sayı 8/5, (İlkbahar 2013), ss.357-375, Ankara.
• KAYYUM, İbrahim Sami, Vatan İşlerinde Cür’etkâlıklarım Hacı Kayyumoğlu İbrahim Sami, Yayına Hazırlayan: Kahraman Bostancı, Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları, Balıkesir (Irmak Baskı Tesisleri, Bursa), 2006.
• KERİMOĞLU, Hasan Taner, “İzmir’de Ticari İşletmeler”, İzmir Ansiklopedisi, Tarih Cildi, 2013, ss.118-124.
• KIPÇAK, M. Reşit Kıpçak, Turistik-Ekonomik Balıkesir, Acar Matbaası, 1968.
• KIPÇAK, M. Reşit, 50. Yılda Balıkesir, Balıkesir Ticaret Odası, Balıkesir, 1973, (Ankara: Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Matbaası).
• KIPÇAK, M. Reşit, Merhaba Balıkesir, Balıkesir Belediyesi, Star Ofset Matbaacılık Ltd. Şti., İzmir, 1999.
• KOÇAK, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• MERCAN, İsmail Hakkı, “Tarihi Çeşmeler”, Balıkesir’im Dergisi, Balıkesir, 2009, s.75.
• MUTAF, Abdülmecit, Salnâmelerde Karesi Sancağı (1847-1922), 1997.
• OĞUZ, İsmail, Kuva-yı Milliyecilikten Valiliğe: İbrahim Ethem Akıncı, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2017.
• ÖNTUĞ, Mustafa Murat, “XVII.Yüzyılın İlk Yarısında Balıkesir Şehrinin Fiziki, Demografik ve Sosyo-ekonomik Yapısı”, Doktora Tezi, Konya, 2003.
• ÖZALP, Kâzım, Millî Mücadele 1919-1922 I, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Akıncı” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2.Cilt, İstanbul, 1989, ss.249-250.
• ÖZDEMİR, Zekeriya, Balıkesir Bölgesinde Millî Mücadele Hareketleri, Tisamat Basım Sanayii, Ankara, 1997.
• ÖZSARI, Mustafa, Balıkesir Kuva-yı Milliyecileri, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yarınları, Printer Ofset Matbaacılık San. Tic. A.Ş., İzmir 2019.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü I (Açıklamalı Kronoloji) Mondros’tan Erzurum Kongresi’ne (30 Ekim1918-22 Temmuz 1919), AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1993.
• SOFUOĞLU, Adnan, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1994.
• SU, Kamil, XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı, İstanbul, 1937.
• [UZUNÇARŞILI], İsmail Hakkı, “Karesi Vilâyeti Tarihçesi”, Yayına Hazırlayan Abdülmecit Mutaf, Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, Petek Ofset, Balıkesir, 2000.
• TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Hür Yayınları, İstanbul, 1981.
• TANÖR, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2009.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
• TAŞDEMİR, Serap, “Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Ayvalık Teşkilatlanması ve 1930 Yılı Belediye Seçimleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), XIX/39, (2019/Güz), ss. 613-634.
• TEKELİ, İlhan-İLKİN, Selim, Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı’na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1992.
• TÜRK İSTİKLAL HARBİ BATI CEPHESİ, Sivas Kongresi ve Heyet-i Temsiliye Devri İstanbul’un İtilâf Devletleri Tarafından Resmen İşgali Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kurulması Batı Anadolu ve Trakya Cephelerinde Yunan İleri Harekâtı (4 Eylül 1919-9 Kasım 1920), II. Cilt, 2. Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999.
• ÜNLÜYOL, Aynur, “Şeriyye Sicillerine Göre XVIII. Asrın İlk Yarısında Balıkesir (1700-1730)”, Doktora Tezi, Bursa, 1995.
• VARDİ, Hakan, “Osmanlı Dönemi Balıkesir Hamamları”, Yüksek Lisans Tezi, Van, 2010.
• YILMAZ, Şerafettin, İstiklal Savaşında Balıkesir’e Bağlı Akhisar ve Soma Cepheleri, Balıkesir Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Balıkesir, 1990.
• YÜZBAŞI İSMAİL HAKKI BEY, 1920’de Balıkesir-Balıkesir Rehberi (1920), Balıkesir Valiliği Kültür Yayınları, Alem Basımevi, Balıkesir, 1997.