19. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir Nüfusunun Kaynakları

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 1066 - 1086, 25.09.2021

Ferhat Berber Mustafa Mesut Özekmekçi

Öz

Osmanlı Devleti, 19. Yüzyılda bir yenilik olarak Anadolu ve Rumeli’nin büyük bölümünde orduya alınabilecek erkeklerin tespiti için nüfus sayımları yapmaya başlamıştır. İlk defa 1830-1831 yıllarında başlanan sayımlardan sonra ise nüfusun demografik hareketliliğini tespit için 6 ayda bir nüfus yoklamalarının yapılması da 19. Yüzyıl merkezi idaresinin yeni uygulamalarından bir tanesidir. Bu çerçevede sayım ve yoklamaların çıktısı olan nüfus defterleri yerel tarih çalışmaları için oldukça önemlidir. Çünkü sözü edilen arşiv malzemesi sağladığı verilerle Osmanlı taşrasının Sosyo-ekonomik yönden anlaşılmasında önem ihtiva etmektedir.
Bu dönemde Sığla sancağı içerisinde yer alan ve kozmopolit bir şehir olan İzmir’in 1830-1850 yıllarına ait 31 adet nüfus defteri mevcuttur. Bunlara ek olarak farklı fonlara dağılmış olmasına rağmen İzmir’e dair nüfus rakamlarının yer aldığı başka evraklar da mevcuttur. Buradan hareketle çalışmada, 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin önemli şehirlerinden birisi olan İzmir’in nüfusuna dair vesikaların üzerinde durulmuş ve bunların tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Nüfus, Nüfus Defteri

Sources of Izmir Population in the First Half of the 19th Century

Öz

As an important innovation in the 19th century, the Ottoman Empire began to make censuses to determine the men who could be recruited in most of Anatolia and Rumelia. After the censuses started for the first time in 1830-1831, one of the new practices of the 19th century central administration is to conduct population surveys every 6 months to assess the demographic mobility of the population. In this context, population registers, which are the output of censuses and surveys, are also very essential for local history studies. Because the aforementioned archive material has serious importance in understanding the socio-economic aspects of the Ottoman province with the data it provides.In this period, İzmir, which was a very cosmopolitan city within the Sığla sanjak, has 31 population registers belonging to the years 1830-1850. In addition to these, other documents are containing the population figures of İzmir, although they are distributed to different sections. From this point of view, in the study, the documents about the population of Izmir, one of the largest and most important cities of the Ottoman Empire in the 19th century, were emphasized and it was aimed to introduce them.

Anahtar Kelimeler

İzmir (Smyrna), Census, Population registers

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, Cevdet Dahiliye (C.DH), 200-9982; 139-6933, 203-10109.
• BOA, Bab-ı Defteri Ceride Odası Defterleri (D.CRD.d), 39903; 39958, 39991.