A Soldier Between Betrayal and Patriotism: Küçük Ethem

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 864 - 911, 08.10.2022

Nurettin Gülmez Bünyamin As

Öz

Ethem İzmirli, known as “Küçük Ethem” or “Fat Ethem”, graduated from Military Academy in 1906. He was among the first to join the National Struggle in the Aegean Region. After the Greeks occupied Akhisar and Bergama, Colonel Kazım (Özalp) Bey commissioned him to establish the Kuva-yı Milliye in the region. Küçük Ethem founded the Kuva-yı Milliye in Akhisar and assumed the command of the Akhisar Regiment. Küçük Ethem participated in the Alaşehir Congress held between 16-25 August 1919. Although it is stated in the sources that Küçük Ethem was elected as the Sındırgı delegate to participate in the Sivas Congress and that he participated in the Sivas Congress activities, his name is not mentioned in the Sivas Congress minutes. Küçük Ethem acted together with Çerkez Ethem during the conflict between Ankara and Çerkez Ethem, which emerged in the establishment of a regular army, and switched to the side of the Greeks. For this reason, it was ranked 62nd in the 150 Personae Non-Gratae (Hundred-and-Fiftyers) published after the National Struggle. The Prime Ministry Ottoman Archive, Republic Archive and Ministry of National Defense Archive, research works, articles, theses and oral sources related to the period were used in the study. In this article, Küçük Ethem’s life, his activities during the National Struggle, his works against Turkey while he was in Greece, and his works after he returned to Turkey with the Hundred-and-Fiftyers Amnesty in 1938 were examined.

Anahtar Kelimeler

Küçük Ethem, Kuva-yı Milliye, Alaşehir Congress, Sivas Congress, Hundreds-And-Fiftyers

İhanet İle Vatanseverlik Arasında Bir Asker: Küçük Ethem

Öz

“Küçük Ethem” yahut “Şişman Ethem” diye tanınan Ethem İzmirli, 1906 yılında Harbiye’den mezun olmuştur. Ege’de Milli Mücadele’ye ilk katılanlar arasındadır. Yunanlıların Akhisar ve Bergama’yı işgal etmesi üzerine Albay Kazım (Özalp) Bey, onu bölgede Kuva-yı Milliye’yi kurmakla görevlendirmiştir. Küçük Ethem, Akhisar’da Kuva-yıMilliye’yi kurmuş ve Akhisar Alay komutanlığı görevini üstlenmiştir. Küçük Ethem, 16-25 Ağustos 1919 tarihleri arasında düzenlenen Alaşehir Kongresi’ne katılmıştır. Küçük Ethem’in Sivas Kongresi’ne katılmak için Sındırgı delegesi olarak seçildiği ve Sivas Kongresi çalışmalarına katıldığı kaynaklarda belirtilmişse de Sivas Kongresi tutanaklarında adı geçmemektedir. Küçük Ethem, düzenli ordu kurulmasında ortaya çıkan, Ankara ile Çerkez Ethem arasında anlaşmazlık sırasında Çerkez Ethemle birlikte hareket etmiş ve Yunanlılar tarafına geçmiştir. Bu yüzden, Milli Mücadele’den sonra yayınlanan Yüzellilikler Listesi’nin 62. sırasında yer almıştır. Çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cumhuriyet Arşivi ve Milli Savunma Bakanlığı Arşivi, döneme ilişkin tetkik eserler, makaleler, tezler ile sözlü kaynaklardan istifade edilmiştir. Bu makalede Küçük Ethem’in yaşamı, Milli Mücadele dönemindeki faaliyetleri, Yunanistan’dayken Türkiye aleyhine yaptığı çalışmalarıyla, 1938 yılında Yüzellilikler affıyla Türkiye’ye dönmesinden sonraki çalışmaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Küçük Ethem, Kuva-Yı Milliye, Alaşehir Kongresi, Sivas Kongresi, Yüzellilikler

Kaynakça

• AKINCI, İ. E, Demirci Akıncıları, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2009.
• AS, B, Bir Kuva-yı Milliyeci: Parti Pehlivan, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2020.
• AYBARS, E, İstiklal Mahkemeleri, I. Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara 1975.
• AYBARS, E, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, II. Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1986.
• Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuva-yı Milliye Hatıraları (1919-1920), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2014.
• BARTU, A, Siyasi, Mühim Bir Dava Demokrat Parti ve Yüzellilikler, Doğanlar Basımevi, İzmir 1947.
• BAYAR, C, Ben de Yazdım Milli Mücadeleye Giriş, Cilt 7, Baskı Medya Ofset, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• BAYAR, C, Ben de Yazdım Milli Mücadeleye Giriş, Cilt 8, Baskı Medya Ofset, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• BİLGİ, N, İstiklal Yolunda Bestekâr Bir Müftü Ahmet Âlim Efendi, Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, Manisa 2008.
• BİNGÖL, S, 150’likler Meselesi(Bir İhanetin Anatomisi), Bengi Yayınları, İstanbul 2010.
• BİRGÖREN, H, Mehmet Zekai’nin Kaleminden İsyan Günlerinde Bolu,2. Baskı, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi, Bolu 2017.
• ÇARIKLI, T, Babam Hacim Muhittin Çarıklı Bir Kuva-yı Milliyecinin Yaşam Öyküsü, Yay. Haz. Y. Hakan Erdem, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2005. ÇOŞKUN, V. C, Sivas Kongresi Azaları, Kamil Matbaası, Sivas 1945.
• DENİZLİ, H, Sivas Kongresi Delegeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
• ERGÜL, T, Kurtuluş Savaşı’nda Manisa, Genişletilmiş 2. Baskı, Şen Matbaa, Kebikeç Yayınları, Ankara 2007.
• GÖKDEMİR, O, Kurtuluş Savaşında Akhisar, Akhisar Belediyesi Yayını, İzmir 1990.
• GÖRGÜLÜ, İ, On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922) Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993.
• GÖRGÜLÜ, İ, On Yıllık Savaşın Günlüğü, İzzettin Çalışlar, I. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
• GÜLMEZ, N, ve ÖNDER, M, “Akhisar’ın Milli Mücadele Liderlerinden Murat Tolun Bey”, Cbü Sosyal Bilimler Dergisi, C.11, S.1, Manisa, 2013. GÜNAYDIN, A. N, Milli Mücadelede Sivas 108 Gün, TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Başkanlığı, Ankara Bty.
• HALICI, Ş, Yüzellilikler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 1998.
• İĞDEMİR, U, Sivas Kongresi Tutanakları, Türk Tarik Kurumu Basımevi, Ankara 1975.
• İLGÜREL, M, Milli Mücadele de Balıkesir Kongreleri, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, İstanbul 1999.
• KONUKÇU, E, Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919), Atatürk Araştırma Merkezi, AKDTY, Ankara 2000.
• LİMONCUOĞLU, Ö, Bir Küçük Tarih, Limoncuoğlu Ltd. Şti., Baskı Tükelmat, İzmir 2006.
• ÖZTÜRK, A, Milli Mücadele de Zor Yıllar (1919-1922) Kütahya ve Havalisi, I. Baskı, Ankara Ofset, Egemen Yayınları, Ankara Bty.
• Reddi İlhak Kuva-yi Milliye, Balıkesir Altıeylül Belediyesi Kültür Yayınları, Byy. , Bty.
• SONYEL, S. R, “Kurtuluş Savaşı Günlerinde Yunan İstilacılarının Batı Anadolu’da Uyguladığı Siyaset”, Son Yüzyıllarda İzmir ve Batı Anadolu Sempozyumu Tebliğleri, 28 Eylül–2 Ekim 1992, Hazırlayan: Tuncer Baykara, Akademi Kitapevi, İzmir 1992.
• SU, K, Karaosmanoğlu Halitpaşa, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi, Manisa 2002.
• SU, K, Köprülü Hamdi Bey ve Akbaş Olayı, Kurtuluş Ofset Basımevi, Ankara 1984.
• ŞENEL, A, Demokrat Parti İzmir İl Örgütü (1946-1960): Muhalefetten İktidara Bir Siyasal Partinin Yerel Politikası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa 2018.
• TEKELİ, İ, Ve İLKİN, S, Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı’na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989.
• TOPARLI, R, Sivas Kongresi Tutanakları, 2. Baskı, Çığır Ofset Matbaa, Sivas Valiliği, Sivas 2015.
• TURAN, Ş, Türk Devrim Tarihi I, I. Basım, Bilgi Yayınları, Ankara 1991.
• TURGUT, H, Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, 9. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul 2007.
• TUNÇAY, M, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Beşinci basım, İstanbul, 2010.
• Türk İstiklal Harbi Başında Milli Mücadele Süvari Yüzbaşı Ahmed, Yay Haz. İsmail Aka, Vehbi Günay, Cahit Telci, Akademi Kitabevi, İzmir 1993.
• ULUÇAY, Ç, ve GÖKÇEN, İ, Manisa Tarihi, Resimli Ay Matbaası, Manisa Halkevi Yayınları, İstanbul 1939.
• YILMAZ, Ş, İstiklal Savaşı’nda Balıkesir’e Bağlı Akhisar ve Soma Cephesi, Balıkesir İl Kültür Müdürlüğü Yayını, Balıkesir 1990.