Palatal Harmony in Dialects of Isparta City

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 4 - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1830 - 1852, 31.12.2022

Şeyma Borazan

Öz

Palatal harmony is a situation regarding that vowels show similarity in terms of place/point of articulation. It is expressed by such terms as ‘‘backness-frontness harmony’’, ‘‘palatal harmony’’ and ‘‘major vowel harmony’’ etc. in Turkey Turkish. Back vowels are articulated in back (non-anterior) section of oral/mouth cavity; front vowels in anterior (frontal) section of it. Palatal harmony is the rule that, if there is a back vowel in the first syllable of a word, vowels which appear in the following syllables should become back; if there be a front vowel, those ones following become front, as well. It is seen that, when examining examples which break palatal harmony, some of them are at the base/bottom of the word, some are at the affixes of it. Some affixes are units that becames an affix in process of time. A rule that is very important in vowel harmonies is that each vowel in a word is subject to predecessor vowel. If harmony in a word is broken, vowels of affixes, which will come after that point, should harmonize (obey to) nature of the predecessor vowel. Isparta city is composed of thirteen district dialects. In this study, we compared palatal harmony in dialects of Isparta city with standard (common/formal) language, and also evaluated word bases/bottoms and affixes according to (in comparison to) the standard language. Through these data evaluated, we presented situations where the palatal harmony is developed (advanced) or underdeveloped according to Turkey Turkish. While conducting this study, we reviewed the relevant literatures.

Anahtar Kelimeler

Dialects of Isparta City, Palatal Harmony, Turkey Turkish

Isparta İli Ağızlarında Damak Uyumu

Öz

Ünlü uyumu, ünlülerin boğumlanma yeri bakımından benzerlik göstermesi ile ilgili bir durumdur. Türkiye Türkçesinde kalınlık-incelik uyumu “damak uyumu”, “büyük ünlü uyumu” gibi terimlerle ifade edilir. Kalın ünlüler ağız boşluğunun art kısmında, ince ünlüler ise ön kısmında boğumlanırlar. Bir kelimenin ilk hecesinde kalın bir ünlü varsa sonraki hecelerde yer alan ünlülerin de kalın, bir kelimenin ilk hecesinde ince bir ünlü varsa sonraki hecelerde yer alan ünlülerin de ince olması kuralı damak uyumudur. Damak uyumunu bozan örneklere bakıldığında bir kısmının kelime tabanlarında bir kısmının ise eklerde olduğu görülür. Bazı ekler zaman içinde ekleşmiş olan birimlerdir. Ünlü uyumlarında çok önemli olan bir kuralda bir kelimedeki her ünlünün kendinden önceki ünlüye tabi olmasıdır. Bir kelimede uyum bozulursa o noktadan sonra gelecek olan eklerin ünlüleri kendinden önceki ünlünün niteliğine uymak zorundadır. Isparta 13 ilçe ağzından ibarettir. Bu çalışmada Isparta ili ağızlarındaki damak uyumu ölçünlü dil ile karşılaştırılmış, ölçünlü dile göre kelime tabanları ve ekler de değerlendirilmiştir. Değerlendirilen bu verilerden de damak uyumunun Türkiye Türkçesine göre ileri ve geri olduğu durumlar ortaya koyulmuştur. Bu çalışma yürütülürken ilgili literatürler gözden geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Isparta İli Ağızları, Damak Uyumu, Isparta İli Ağızları, Damak Uyumu, Türkiye Türkçesi, Dialects of Isparta City, Palatal Harmony, Turkey Turkish

Kaynakça

• Aygün, Tuğba (2019), Gönen Ağzı (İnceleme- Metin- Sözlük), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Emirdar, Şule (2019), Aksu Ağzı (İnceleme- Metin- Sözlük), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Erol, Turgut (2019), Sütçüler Ağzı (İnceleme- Metinler- Sözlük), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.