Öz
In this study, the Pan-Islamism debates of the Second Constitutional Period are included. Especially in Ijtihad, the magazine of those who have a Western worldview, discussions about this concept were discussed and the contributions by Celâl Nuri, an intellectual with a Western worldview, to Islamism were emphasized. In this context, articles on Pan-Islamism published in Ijtihad magazine and Celâl Nûri's work named "İttihad-ı İslam" published in 1913 were examined. Based on all these data, especially Celal Nuri's contributions to Pan-Islamic thought were examined. As a result, It has been concluded that Celal Nuri was the Ottoman intellectual who contributed the most to the idea of Pan-Islamism among the intellectuals of the II. Constitutional period
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABDULAZİM BANARİ, ‘’ Âlem-i İslam’da İntibah’’, İçtihad, 30 Mayıs 1329 (12 Haziran 1913), Dördüncü Sene, Numro: 68.
- ALİ BAŞ HANBE, ‘’İttihad-ı İslam’’, İçtihad, 2 Mayıs 1329 (15 Mayıs 1913), Dördüncü Sene, Numro: 64.
- AKSANYAR, N., Çağdaşlaşmaya Giden Yolda Celal Nuri ve Fikir Alanında Etkinliği, Doktora Tezi, Ankara 1993.
- ARTUÇ, N. ve Uzunaslan, A., ‘’İttihat ve Terakki’nin Ortadoğu ve Uzakdoğu’daki Panislamizm Politikalarına İlişkin Şekip Arslan’ın Yayınlanmamış Mektupları’’, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2004, S.2, s .39-52.
- ATAMAN, B., ‘’Türkiye’de İlk Basın Yasakları ve Abdülhamid Sansürü’’, Marmara İletişim Dergisi, S. 14, Ocak 2009, İstanbul, s.21-49.
- AYDIN, C., İslam Dünyası Fikri: Küresel Bir Entelektüel Tarih Çalışması, Alfa Yayınları, (çev: Hasan Aksakal), İstanbul 2021.
- BAĞLAMA, C., Bir Geçiş dönemi Aydını Olarak Celâl Nûri (İleri) ve Görüşleri, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
- BAYUR, Yusuf H., Türk İnkılabı Tarihi: Fikir Cereyanları, İnkılap Hareketleri, İç Didişmeler, Birinci Genel Savaşın Patlak Vermesi, TTK Basımevi, C.1, Kıs: 4, Ankara 1991.
- BUZPINAR, Şit T., ‘’Celâl Nûri’nin Batılılaşma ve İslam Anlayışları Üzerine Notlar’’, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 4, S. 16-17, Bahar-Yaz 2008, s. 215-232.
- CELÂL NÛRİ, ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt I’’, İçtihad, 15 Kanunusani 1327 (28 Ocak 1912), Üçüncü Sene, Numro: 39.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt II’’, İçtihad, 1 Şubat 1327 (14 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 40.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt III’’, İçtihad, 15 Şubat 1327 (28 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 41.
- ------------., İttihad-ı İslam’ın Mazisi, Hâli, İstikbâli, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul 1331.
- ------------., İttihad-ı İslam ve Almanya, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul 1333.
- DİKİCİ, E., Celâl Nûri İleri’de Türk Modernleşmesi ve İnkılapları, İksad Basımevi, Ankara 2019.
- EGE, Nezahat N., Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
- HANİOĞLU, M.Ş., Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İletişim Yayınları, C.1, İstanbul 1985.
- HATİPOĞLU, İ., ‘’Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Tarih-i İslamiyet’ine Yöneltilen Tenkitler’’, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 3, Yıl:1999, s. 197-213.
- KARA, İ., Hilafet Risaleleri: II. Abdülhamit Devri, Klasik Yayınları, C.1, İstanbul 2002.
- ---------., İslamcıların Siyasi Görüşleri: Hilafet ve Meşrutiyet, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2017.
- ---------., Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi: Metinler Kişiler, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2020.
- KARPAT, Kemal H., İslam’ın Siyasallaşması: Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, (çev: Şiar Yalçın), İstanbul 2004.
- KILIÇ, S., ‘’Bir Siyasal Düşünce Hareketi Olarak Garpçılar ve Onların Batı Medeniyeti Hakkındaki Düşünceleri’’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum 1991, s.102-112.
- LANDAU, Jacob M., Pan-İslam Politikaları: İdeoloji ve Örgütlrnme, Anka Yayınları, (çev: Nigar Bulut), İstanbul 2001.
- MARDİN, Ş., Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
- Meydan Larousse; Büyük Lügat Ve Ansiklopedi, Sabah Gazetesi Yayınları, C.15, İstanbul 1992.
- Osmanlı Terakki Ve İttihat Cemiyeti Paris Yazışmaları Kopya Defteri (1906-1908), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, (çev: Çiğdem Önal Emiroğlu-Kudret Emiroğlu), İstanbul 2017.
- ÖZBOZDAĞLI, Ö. ve ÖNEN, N., İttihat ve Terakki Cemiyetinin 1911 Kongresi ve Siyasi Programı: İttihat ve Terakki Cemiyetinin En Uzun Yılı, Detay yayıncılık, Ankara 2017.
- ÖZCAN, A., Panislamizm Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), İsâm Yayınları, Ankara 2020.
- PEKDOĞAN, C., Batıcı bir düşünür olarak Kılıçzade Hakkı (1872 -1960 ), Doktora Tezi , Ankara 1999.
- SAFA, P., Türk İnkîlâbına Bakışlar, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
- SHAW, Stanford J. ve SHAW, Ezel K., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, E Yayınları Tarih Dizisi, (çev: Mehmet Harmancı), İstanbul 1983.
- TROYSKİLİ AHMED TÂCEDDİN, ‘’Alem- i İslam-Ahval-i Umumiyye-i İslamiye ve İstikbal-i İslam 3’’, Sırat-ı Müstakim, 22 Muharrem 328 Perşembe/ 21 Kânûnisânî 325/ C.3 - Aded: 74.
- TUNAYA, Tarık Z., İslamcılık Cereyanı, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
- -----------------------., Türkiye’de Siyasal Partiler: II. Meşrutiyet Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
- TÜRKÖNE, M., Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayınlar, İstanbul 1991
- VAMBERY,A., Der Islam in Neunzehnten Jahrhundert: Eine Culturgeschichtliche Studie, F.A.Brockhaus, Leipzig 1875.
Öz
Anahtar Kelimeler
Bu çalışmada II. Meşrutiyet devri Pan-İslamizm tartışmalarına yer verilmiştir. Özellikle Batıcıların yayın organı olan İçtihad dergisinde bu kavramla ilgili tartışmalar konu edinmiş ve Batıcı bir aydın olan Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm’e yaptığı katkılar üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda İçtihad dergisinde çıkan Pan-İslamizm muhtevalı makaleler ve Celâl Nûri’nin 1913 yılında yayınlanan ‘’İttihad-ı İslam’’ adlı eseri incelenmiştir. Tüm bu verilerden hareketle özellikle Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm fikrine yaptığı katkılar irdelenmiştir. Sonuç olarak Celâl Nûri’nin tüm II. Meşrutiyet devri aydınları içinde Pan-İslamizm fikrine en fazla katkısı olan Osmanlı aydını olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Pan-İslamizm II. Meşrutiyet İçtihad Celâl Nûri Pan-Islamism II. Constitutionalism Ijtihad Celâl Nûri.
Kaynakça
- ABDULAZİM BANARİ, ‘’ Âlem-i İslam’da İntibah’’, İçtihad, 30 Mayıs 1329 (12 Haziran 1913), Dördüncü Sene, Numro: 68.
- ALİ BAŞ HANBE, ‘’İttihad-ı İslam’’, İçtihad, 2 Mayıs 1329 (15 Mayıs 1913), Dördüncü Sene, Numro: 64.
- AKSANYAR, N., Çağdaşlaşmaya Giden Yolda Celal Nuri ve Fikir Alanında Etkinliği, Doktora Tezi, Ankara 1993.
- ARTUÇ, N. ve Uzunaslan, A., ‘’İttihat ve Terakki’nin Ortadoğu ve Uzakdoğu’daki Panislamizm Politikalarına İlişkin Şekip Arslan’ın Yayınlanmamış Mektupları’’, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2004, S.2, s .39-52.
- ATAMAN, B., ‘’Türkiye’de İlk Basın Yasakları ve Abdülhamid Sansürü’’, Marmara İletişim Dergisi, S. 14, Ocak 2009, İstanbul, s.21-49.
- AYDIN, C., İslam Dünyası Fikri: Küresel Bir Entelektüel Tarih Çalışması, Alfa Yayınları, (çev: Hasan Aksakal), İstanbul 2021.
- BAĞLAMA, C., Bir Geçiş dönemi Aydını Olarak Celâl Nûri (İleri) ve Görüşleri, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
- BAYUR, Yusuf H., Türk İnkılabı Tarihi: Fikir Cereyanları, İnkılap Hareketleri, İç Didişmeler, Birinci Genel Savaşın Patlak Vermesi, TTK Basımevi, C.1, Kıs: 4, Ankara 1991.
- BUZPINAR, Şit T., ‘’Celâl Nûri’nin Batılılaşma ve İslam Anlayışları Üzerine Notlar’’, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 4, S. 16-17, Bahar-Yaz 2008, s. 215-232.
- CELÂL NÛRİ, ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt I’’, İçtihad, 15 Kanunusani 1327 (28 Ocak 1912), Üçüncü Sene, Numro: 39.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt II’’, İçtihad, 1 Şubat 1327 (14 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 40.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt III’’, İçtihad, 15 Şubat 1327 (28 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 41.
- ------------., İttihad-ı İslam’ın Mazisi, Hâli, İstikbâli, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul 1331.
- ------------., İttihad-ı İslam ve Almanya, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul 1333.
- DİKİCİ, E., Celâl Nûri İleri’de Türk Modernleşmesi ve İnkılapları, İksad Basımevi, Ankara 2019.
- EGE, Nezahat N., Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
- HANİOĞLU, M.Ş., Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İletişim Yayınları, C.1, İstanbul 1985.
- HATİPOĞLU, İ., ‘’Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Tarih-i İslamiyet’ine Yöneltilen Tenkitler’’, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 3, Yıl:1999, s. 197-213.
- KARA, İ., Hilafet Risaleleri: II. Abdülhamit Devri, Klasik Yayınları, C.1, İstanbul 2002.
- ---------., İslamcıların Siyasi Görüşleri: Hilafet ve Meşrutiyet, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2017.
- ---------., Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi: Metinler Kişiler, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2020.
- KARPAT, Kemal H., İslam’ın Siyasallaşması: Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, (çev: Şiar Yalçın), İstanbul 2004.
- KILIÇ, S., ‘’Bir Siyasal Düşünce Hareketi Olarak Garpçılar ve Onların Batı Medeniyeti Hakkındaki Düşünceleri’’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum 1991, s.102-112.
- LANDAU, Jacob M., Pan-İslam Politikaları: İdeoloji ve Örgütlrnme, Anka Yayınları, (çev: Nigar Bulut), İstanbul 2001.
- MARDİN, Ş., Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
- Meydan Larousse; Büyük Lügat Ve Ansiklopedi, Sabah Gazetesi Yayınları, C.15, İstanbul 1992.
- Osmanlı Terakki Ve İttihat Cemiyeti Paris Yazışmaları Kopya Defteri (1906-1908), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, (çev: Çiğdem Önal Emiroğlu-Kudret Emiroğlu), İstanbul 2017.
- ÖZBOZDAĞLI, Ö. ve ÖNEN, N., İttihat ve Terakki Cemiyetinin 1911 Kongresi ve Siyasi Programı: İttihat ve Terakki Cemiyetinin En Uzun Yılı, Detay yayıncılık, Ankara 2017.
- ÖZCAN, A., Panislamizm Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), İsâm Yayınları, Ankara 2020.
- PEKDOĞAN, C., Batıcı bir düşünür olarak Kılıçzade Hakkı (1872 -1960 ), Doktora Tezi , Ankara 1999.
- SAFA, P., Türk İnkîlâbına Bakışlar, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
- SHAW, Stanford J. ve SHAW, Ezel K., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, E Yayınları Tarih Dizisi, (çev: Mehmet Harmancı), İstanbul 1983.
- TROYSKİLİ AHMED TÂCEDDİN, ‘’Alem- i İslam-Ahval-i Umumiyye-i İslamiye ve İstikbal-i İslam 3’’, Sırat-ı Müstakim, 22 Muharrem 328 Perşembe/ 21 Kânûnisânî 325/ C.3 - Aded: 74.
- TUNAYA, Tarık Z., İslamcılık Cereyanı, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
- -----------------------., Türkiye’de Siyasal Partiler: II. Meşrutiyet Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
- TÜRKÖNE, M., Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayınlar, İstanbul 1991
- VAMBERY,A., Der Islam in Neunzehnten Jahrhundert: Eine Culturgeschichtliche Studie, F.A.Brockhaus, Leipzig 1875.
Öz
Anahtar Kelimeler
Bu çalışmada II. Meşrutiyet devri Pan-İslamizm tartışmalarına yer verilmiştir. Özellikle Batıcıların yayın organı olan İçtihad dergisinde bu kavramla ilgili tartışmalar konu edinmiş ve Batıcı bir aydın olan Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm’e yaptığı katkılar üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda İçtihad dergisinde çıkan Pan-İslamizm muhtevalı makaleler ve Celâl Nûri’nin 1913 yılında yayınlanan ‘’İttihad-ı İslam’’ adlı eseri incelenmiştir. Tüm bu verilerden hareketle özellikle Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm fikrine yaptığı katkılar irdelenmiştir. Sonuç olarak Celâl Nûri’nin tüm II. Meşrutiyet devri aydınları içinde Pan-İslamizm fikrine en fazla katkısı olan Osmanlı aydını olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Pan-İslamizm II. Meşrutiyet İçtihad Celâl Nûri Pan-Islamism II. Constitutionalism Ijtihad Celâl Nûri.
Kaynakça
- ABDULAZİM BANARİ, ‘’ Âlem-i İslam’da İntibah’’, İçtihad, 30 Mayıs 1329 (12 Haziran 1913), Dördüncü Sene, Numro: 68.
- ALİ BAŞ HANBE, ‘’İttihad-ı İslam’’, İçtihad, 2 Mayıs 1329 (15 Mayıs 1913), Dördüncü Sene, Numro: 64.
- AKSANYAR, N., Çağdaşlaşmaya Giden Yolda Celal Nuri ve Fikir Alanında Etkinliği, Doktora Tezi, Ankara 1993.
- ARTUÇ, N. ve Uzunaslan, A., ‘’İttihat ve Terakki’nin Ortadoğu ve Uzakdoğu’daki Panislamizm Politikalarına İlişkin Şekip Arslan’ın Yayınlanmamış Mektupları’’, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2004, S.2, s .39-52.
- ATAMAN, B., ‘’Türkiye’de İlk Basın Yasakları ve Abdülhamid Sansürü’’, Marmara İletişim Dergisi, S. 14, Ocak 2009, İstanbul, s.21-49.
- AYDIN, C., İslam Dünyası Fikri: Küresel Bir Entelektüel Tarih Çalışması, Alfa Yayınları, (çev: Hasan Aksakal), İstanbul 2021.
- BAĞLAMA, C., Bir Geçiş dönemi Aydını Olarak Celâl Nûri (İleri) ve Görüşleri, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
- BAYUR, Yusuf H., Türk İnkılabı Tarihi: Fikir Cereyanları, İnkılap Hareketleri, İç Didişmeler, Birinci Genel Savaşın Patlak Vermesi, TTK Basımevi, C.1, Kıs: 4, Ankara 1991.
- BUZPINAR, Şit T., ‘’Celâl Nûri’nin Batılılaşma ve İslam Anlayışları Üzerine Notlar’’, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 4, S. 16-17, Bahar-Yaz 2008, s. 215-232.
- CELÂL NÛRİ, ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt I’’, İçtihad, 15 Kanunusani 1327 (28 Ocak 1912), Üçüncü Sene, Numro: 39.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt II’’, İçtihad, 1 Şubat 1327 (14 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 40.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt III’’, İçtihad, 15 Şubat 1327 (28 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 41.
- ------------., İttihad-ı İslam’ın Mazisi, Hâli, İstikbâli, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul 1331.
- ------------., İttihad-ı İslam ve Almanya, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul 1333.
- DİKİCİ, E., Celâl Nûri İleri’de Türk Modernleşmesi ve İnkılapları, İksad Basımevi, Ankara 2019.
- EGE, Nezahat N., Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
- HANİOĞLU, M.Ş., Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İletişim Yayınları, C.1, İstanbul 1985.
- HATİPOĞLU, İ., ‘’Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Tarih-i İslamiyet’ine Yöneltilen Tenkitler’’, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 3, Yıl:1999, s. 197-213.
- KARA, İ., Hilafet Risaleleri: II. Abdülhamit Devri, Klasik Yayınları, C.1, İstanbul 2002.
- ---------., İslamcıların Siyasi Görüşleri: Hilafet ve Meşrutiyet, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2017.
- ---------., Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi: Metinler Kişiler, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2020.
- KARPAT, Kemal H., İslam’ın Siyasallaşması: Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, (çev: Şiar Yalçın), İstanbul 2004.
- KILIÇ, S., ‘’Bir Siyasal Düşünce Hareketi Olarak Garpçılar ve Onların Batı Medeniyeti Hakkındaki Düşünceleri’’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum 1991, s.102-112.
- LANDAU, Jacob M., Pan-İslam Politikaları: İdeoloji ve Örgütlrnme, Anka Yayınları, (çev: Nigar Bulut), İstanbul 2001.
- MARDİN, Ş., Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
- Meydan Larousse; Büyük Lügat Ve Ansiklopedi, Sabah Gazetesi Yayınları, C.15, İstanbul 1992.
- Osmanlı Terakki Ve İttihat Cemiyeti Paris Yazışmaları Kopya Defteri (1906-1908), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, (çev: Çiğdem Önal Emiroğlu-Kudret Emiroğlu), İstanbul 2017.
- ÖZBOZDAĞLI, Ö. ve ÖNEN, N., İttihat ve Terakki Cemiyetinin 1911 Kongresi ve Siyasi Programı: İttihat ve Terakki Cemiyetinin En Uzun Yılı, Detay yayıncılık, Ankara 2017.
- ÖZCAN, A., Panislamizm Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), İsâm Yayınları, Ankara 2020.
- PEKDOĞAN, C., Batıcı bir düşünür olarak Kılıçzade Hakkı (1872 -1960 ), Doktora Tezi , Ankara 1999.
- SAFA, P., Türk İnkîlâbına Bakışlar, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
- SHAW, Stanford J. ve SHAW, Ezel K., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, E Yayınları Tarih Dizisi, (çev: Mehmet Harmancı), İstanbul 1983.
- TROYSKİLİ AHMED TÂCEDDİN, ‘’Alem- i İslam-Ahval-i Umumiyye-i İslamiye ve İstikbal-i İslam 3’’, Sırat-ı Müstakim, 22 Muharrem 328 Perşembe/ 21 Kânûnisânî 325/ C.3 - Aded: 74.
- TUNAYA, Tarık Z., İslamcılık Cereyanı, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
- -----------------------., Türkiye’de Siyasal Partiler: II. Meşrutiyet Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
- TÜRKÖNE, M., Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayınlar, İstanbul 1991
- VAMBERY,A., Der Islam in Neunzehnten Jahrhundert: Eine Culturgeschichtliche Studie, F.A.Brockhaus, Leipzig 1875.
Öz
Bu çalışmada II. Meşrutiyet devri Pan-İslamizm tartışmalarına yer verilmiştir. Özellikle Batıcıların yayın organı olan İçtihad dergisinde bu kavramla ilgili tartışmalar konu edinmiş ve Batıcı bir aydın olan Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm’e yaptığı katkılar üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda İçtihad dergisinde çıkan Pan-İslamizm muhtevalı makaleler ve Celâl Nûri’nin 1913 yılında yayınlanan ‘’İttihad-ı İslam’’ adlı eseri incelenmiştir. Tüm bu verilerden hareketle özellikle Celâl Nûri’nin Pan-İslamizm fikrine yaptığı katkılar irdelenmiştir. Sonuç olarak Celâl Nûri’nin tüm II. Meşrutiyet devri aydınları içinde Pan-İslamizm fikrine en fazla katkısı olan Osmanlı aydını olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Pan-İslamizm II. Meşrutiyet İçtihad Celâl Nûri Pan-Islamism II. Constitutionalism Ijtihad Celâl Nûri.
Kaynakça
- ABDULAZİM BANARİ, ‘’ Âlem-i İslam’da İntibah’’, İçtihad, 30 Mayıs 1329 (12 Haziran 1913), Dördüncü Sene, Numro: 68.
- ALİ BAŞ HANBE, ‘’İttihad-ı İslam’’, İçtihad, 2 Mayıs 1329 (15 Mayıs 1913), Dördüncü Sene, Numro: 64.
- AKSANYAR, N., Çağdaşlaşmaya Giden Yolda Celal Nuri ve Fikir Alanında Etkinliği, Doktora Tezi, Ankara 1993.
- ARTUÇ, N. ve Uzunaslan, A., ‘’İttihat ve Terakki’nin Ortadoğu ve Uzakdoğu’daki Panislamizm Politikalarına İlişkin Şekip Arslan’ın Yayınlanmamış Mektupları’’, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2004, S.2, s .39-52.
- ATAMAN, B., ‘’Türkiye’de İlk Basın Yasakları ve Abdülhamid Sansürü’’, Marmara İletişim Dergisi, S. 14, Ocak 2009, İstanbul, s.21-49.
- AYDIN, C., İslam Dünyası Fikri: Küresel Bir Entelektüel Tarih Çalışması, Alfa Yayınları, (çev: Hasan Aksakal), İstanbul 2021.
- BAĞLAMA, C., Bir Geçiş dönemi Aydını Olarak Celâl Nûri (İleri) ve Görüşleri, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
- BAYUR, Yusuf H., Türk İnkılabı Tarihi: Fikir Cereyanları, İnkılap Hareketleri, İç Didişmeler, Birinci Genel Savaşın Patlak Vermesi, TTK Basımevi, C.1, Kıs: 4, Ankara 1991.
- BUZPINAR, Şit T., ‘’Celâl Nûri’nin Batılılaşma ve İslam Anlayışları Üzerine Notlar’’, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 4, S. 16-17, Bahar-Yaz 2008, s. 215-232.
- CELÂL NÛRİ, ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt I’’, İçtihad, 15 Kanunusani 1327 (28 Ocak 1912), Üçüncü Sene, Numro: 39.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt II’’, İçtihad, 1 Şubat 1327 (14 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 40.
- ------------., ‘’ İslâmda Vücûb-ı Teceddüt III’’, İçtihad, 15 Şubat 1327 (28 Şubat 1912), Üçüncü Sene, Numro: 41.
- ------------., İttihad-ı İslam’ın Mazisi, Hâli, İstikbâli, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul 1331.
- ------------., İttihad-ı İslam ve Almanya, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul 1333.
- DİKİCİ, E., Celâl Nûri İleri’de Türk Modernleşmesi ve İnkılapları, İksad Basımevi, Ankara 2019.
- EGE, Nezahat N., Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
- HANİOĞLU, M.Ş., Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İletişim Yayınları, C.1, İstanbul 1985.
- HATİPOĞLU, İ., ‘’Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Tarih-i İslamiyet’ine Yöneltilen Tenkitler’’, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 3, Yıl:1999, s. 197-213.
- KARA, İ., Hilafet Risaleleri: II. Abdülhamit Devri, Klasik Yayınları, C.1, İstanbul 2002.
- ---------., İslamcıların Siyasi Görüşleri: Hilafet ve Meşrutiyet, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2017.
- ---------., Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi: Metinler Kişiler, Dergâh Yayınları, C.1, İstanbul 2020.
- KARPAT, Kemal H., İslam’ın Siyasallaşması: Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, (çev: Şiar Yalçın), İstanbul 2004.
- KILIÇ, S., ‘’Bir Siyasal Düşünce Hareketi Olarak Garpçılar ve Onların Batı Medeniyeti Hakkındaki Düşünceleri’’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum 1991, s.102-112.
- LANDAU, Jacob M., Pan-İslam Politikaları: İdeoloji ve Örgütlrnme, Anka Yayınları, (çev: Nigar Bulut), İstanbul 2001.
- MARDİN, Ş., Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
- Meydan Larousse; Büyük Lügat Ve Ansiklopedi, Sabah Gazetesi Yayınları, C.15, İstanbul 1992.
- Osmanlı Terakki Ve İttihat Cemiyeti Paris Yazışmaları Kopya Defteri (1906-1908), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, (çev: Çiğdem Önal Emiroğlu-Kudret Emiroğlu), İstanbul 2017.
- ÖZBOZDAĞLI, Ö. ve ÖNEN, N., İttihat ve Terakki Cemiyetinin 1911 Kongresi ve Siyasi Programı: İttihat ve Terakki Cemiyetinin En Uzun Yılı, Detay yayıncılık, Ankara 2017.
- ÖZCAN, A., Panislamizm Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), İsâm Yayınları, Ankara 2020.
- PEKDOĞAN, C., Batıcı bir düşünür olarak Kılıçzade Hakkı (1872 -1960 ), Doktora Tezi , Ankara 1999.
- SAFA, P., Türk İnkîlâbına Bakışlar, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
- SHAW, Stanford J. ve SHAW, Ezel K., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, E Yayınları Tarih Dizisi, (çev: Mehmet Harmancı), İstanbul 1983.
- TROYSKİLİ AHMED TÂCEDDİN, ‘’Alem- i İslam-Ahval-i Umumiyye-i İslamiye ve İstikbal-i İslam 3’’, Sırat-ı Müstakim, 22 Muharrem 328 Perşembe/ 21 Kânûnisânî 325/ C.3 - Aded: 74.
- TUNAYA, Tarık Z., İslamcılık Cereyanı, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
- -----------------------., Türkiye’de Siyasal Partiler: II. Meşrutiyet Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
- TÜRKÖNE, M., Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayınlar, İstanbul 1991
- VAMBERY,A., Der Islam in Neunzehnten Jahrhundert: Eine Culturgeschichtliche Studie, F.A.Brockhaus, Leipzig 1875.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 9 Sayı: 4 - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi |
- Makale Dosyaları
По всем вопросам приема статей и выпуска очередных номеров обращаться в редакцию соответствующего журнала