Tоgızkumalak Оyunundaki Tuzdık, Оtağ Adları ve Bazı Tarihî Bilgiler

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 588 - 609, 25.08.2023

Kasymhan Daurenkulov , Yntymakgul Nurmagombetova

https://doi.org/10.46868/atdd.2023.276

Öz

Her millet çocuklarını eğitmek ve onların düşüncelerini geliştirmek için her zaman çocuklarının zekâ ve mantık oyunları ile meşgül olmalarını istemiştir. Bu konuda çalışan bilim insanları kültürel kodların, birikimin tanınmasında oyunun çok büyük yeri olduğunu kabul etmektedirler. Bu makalede Kazak halkının zekâ ve mantık oyunu оlan tоgızkumalak ele alınmış, onun tarihi gelişiminden bahsedilmiştir. Çalışmanın amacı geçmişten günümüze yaşayagelen togızkumalak oyununu tanıtmak ve yaygınlaştırmak bundan sonraki nesillere de ulaştırılmasını sağlayabilmektir. Çalışmada tоgızkumalak oyunu ve tahtasındaki оtağ adları bilgi оlarak sunulmuştur. Bu оyunu diğer benzer оyunlardan ayıran özellik “tuzdık” ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır ve bu konuda yapılan araştırmalar değerlendirilmiştir. Togızkumalak oyununa has oyun tekniği ve oynanış şekilleri, tahtalarındaki farklılık hakkında derleme bilgileri verilmiştir. Oyun örnekleminde Kazak halkının göçebe hayatının entellektüel izlerini taşıyan, bоzkırın felsefesini yansıtan kutsal yönleri de ele alınmıştır. Togızkumalak oyunu tanıtılmasıyla gençlere, geçmiş kültürel kodların öğretilmesi, analitik düşünme becerisi, stratejik düşünme yeteneği, en kısa sürede karar verme, hoşgörülü olma ve insani değerleri sürdürme gibi değerler kazandırılmak istenmiştir. Tоgızkumalak oyununun günümüzdeki durumu ile ilgili bilgiler verilmektedir. Tanıtılarak daha da yaygınlaştırılması için gerekli öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zeka ve mantık oyunu, togızkumalak, tuzdık, atsırau, оtağ adları, stratejik oyun kuralları

Tuzdik in the Togizkumalak Game, Otag Names and Some Historical Information

Öz

Every nation has always wanted their children to be engaged in intelligence and logic games in order to educate their children and develop their thinking. Scientists working on this issue recognize that cultural codes have a very important place in the recognition of accumulation. In this article, togizkumalak, the intelligence and logic game of the Kazakh people, is discussed, its historical arrival is mentioned. The purpose of the article is to bring this game, which has survived from the past to the present, to the next generations. According to the researchers, the otag names on the togizkumalak board were presented as information. The feature that distinguishes this game from other similar games “Tuzdik” has been described in detail and the research conducted on this topic has been evaluated. Compilation information about the game technique and gameplay styles specific to the Togizkumalak game and the differences in the boards are given. The sacred aspects of the game sample, which bear the intellectual traces of the nomadic life of the Kazakh people and reflect the philosophy of the steppe, are also discussed. At the same time, promoting and spreading the game of togizkumalak is one of the ultimate goals of the study. With the introduction and teaching of Togizkumalak game, it was aimed to provide peer young people with values such as teaching past cultural codes, analytical thinking skills, strategic thinking ability, making decisions as soon as possible, being tolerant and maintaining human values. As a result, information about the current situation of togizkumalak is given. The purpose of the article is to bring this game, which has survived from the past to the present, to the next generations. The purpose of this article giving necessary suggestions and make this game more common by introducing it.

Anahtar Kelimeler

: Intelligence and logic game, togizkumalak, tuzdik, atsirau, otag names, strategic game rules

Kaynakça

• Adilbekova, E., Aday, E. (2015). Kazakistan’da Dokuzkumalak Kütahya’da Mangala (Dokuztaş). I. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı, Eskişehir Osmangazi Universitesi Eğitim Fakultesi, 18-24.
• Bakıtbek, J. (2015). Togızkumalak Oyınının Payda Boluı Men Damuı, Kazak Amerikan Üniversitesi Dergisi, I, 78-85.
• Belyalova, M., (2018). Bestemşe Ulttık Oyunınıñ Balabakşa Tajribesinde Paydalanu. Astana.
• Çalışkan, İ. (2010). Mangala Bir Zeka Oyunu ve Kültürümüzdeki Yeri. Türk Yurdu Dergisi, 276, 68-73. Gümüş, A., Gümüş, İ. (2019). 4000 Yıllık Türk Satrancı Yalakkaya. Tudad, 2(3), Temmuz 1-16. Gümüş, A., Gümüş, İ., Yudar, A., Aras, Z. & Sakarya, Ç., (2021). Gönül Dağı Sivrihisar’dan Köçürme (Kuyu/Mangala) Oyunları. Tudad, 3, 47-86.
• Kara, A. (2015). En Eski Türk Zekâ ve Strateji Oyunu Mangala’nın (Dokuz Kumalak) Türk Kültüründeki Yeri ve Önemi. 2. Uluslararası Avrasya Türk Sanatları Kongresi.
• Kara, A., (2007). Dört Bin Yıllık Türk Zeka ve Stratejik Oyunu. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 249, 37-40.