Scientific and Cultural Interaction of Maragha and Cairo in the 13th and 14th Centuries

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 731 - 741, 25.08.2023

Dilara Altaş

Öz

In the 13th and 14th centuries, Maragha and Cairo are among the most important cities that were both political and scientific capitals in the Turkish-Islamic geography. From the beginning of the 14th century, until importance of Tabriz began to increase in Azerbaijan, Meraga was the center of science in the region. Especially until the establishment of Maragha Observatory, Sultaniyeh and Shanb Ghazan near Tabriz, not only Turkish and Islamic countries; It also affected Byzantium and Europe. In the same period, Cairo is a city that Ayyubid and Mamluk scholars developed with both religious and positive sciences. It has played a major role in the development of religious sciences such as hadith, fiqh and kalam etc., especially as it is a center where both Sunni and Shiite religious scholars gather. Shafi'i scholars who went to Cairo from Maragha made studies on Shafi'i fiqh here. The interaction of Maragha, and Tabriz which was later the capital of the Ilkhanate, with Cairo is also of great importance in terms of architecture. Architects and tile masters who passed from Shanb Ghazan to Cairo built important works in Cairo in the 14th century. The transfer of the Maragha-Nakhichevan school of architecture to Cairo has created a unity between the Turkish architecture in Azerbaijan, Anatolia and Egypt.

Anahtar Kelimeler

Maragha, Cairo, madrasah, science

XIII ve XIV. Yüzyıllarda Merağa ve Kahire’nin İlmî ve Kültürel Etkileşimi

Öz

XIII ve XIV. yüzyılda Türk-İslâm coğrafyasında hem siyasi hem de ilmî açıdan başkent niteliği taşıyan şehirlerin en önemlileri arasında Merağa ve Kahire yer almaktadır. XIV. yüzyıl başlarından itibaren Azerbaycan’da Tebriz’in önemi artmaya başlayıncaya kadar Merağa bölgede ilim merkezi olmuştur. Bilhassa Merağa Rasathanesi, Sultaniye ve Tebriz yakınlarındaki Şenb-i Gazan’ın kurulmasına kadar sadece Türk ve İslâm ülkelerini değil; aynı zamanda Bizans ve Avrupa’yı da etkilemiştir. Aynı dönemde Kahire Eyyubi ve Memlûk âlimlerinin hem dinî hem de müsbet ilimlerle geliştirdiği bir şehirdir. Özellikle hem Sünnî hem de Şiî din âlimlerinin toplandığı bir merkez olması yönüyle hadis, fıkıh, kelam gibi dini ilimlerin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Merağa’dan Kahire’ye giden Şafiî âlimler burada özellikle Şafii fıkhı üzerine çalışmalar yapmışlardır. Merağa ve sonrasında İlhanlı başkenti olan Tebriz’in Kahire ile olan etkileşimi mimari açıdan da büyük önem arz etmektedir. Şenb-i Gazan’dan Kahire’ye geçen mimarlar ve çini ustaları 14. yüzyılda Kahire’de önemli eserler inşa etmişlerdir. Merağa-Nahçıvan mimarlık ekolünün Kahire’ye taşınması Azerbaycan, Anadolu ve Mısır’daki Türk mimarisi arasında bütünlük oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Merağa, Kahire, medrese, ilim

Kaynakça

• Abouseif, D. B. (2012). Mamluk Perceptions of Foreign Arts. The Arts of the Mamluks in Egypt and Syria – Evolution and Impact, Bonn University Press, 307-318.
• ___________________. (1985). The Minarets of Cairo, The American University in Cairo Press, Cairo. Ağır, A. M. (2017). Al-Makrizi’s Khitat And The Markets in Cairo During The Mamluks Era. Belleten. 81, 329-372.
• Akoğlu, M. (2009). Büveyhiler’in Mezhebi Eğilimleri/Politikaları Üzerine. Bilimname XVII, 123-138.
• Aksoy, Z. D. (2014). İlhanlı ve Memlûk Etkileşiminde XIV. Yüzyıl Anadolu Türk Tezhip Sanatı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7(29), 265-280.
• Alkış, A. (2020). Reb'-i Reşîdî Hankâhında İki Ârif: Kasani ve Davud-i Kayseri. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 12 (4), 1058-1071.
• Altaş, D. (2023). 13. ve 14. Yüzyıllarda Merağa (İlmî Faaliyetler) [(Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Arık, A. (2017). Bahrî Memlûk Devleti İle İlhanlı Devleti Arasında Din, Sosyal ve Ekonomik Etkileşimler [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş-ı Veli Üniversitesi.
• Aslan, A. (2021). Eyyubiler Dönemi Fıkıh Çalışmaları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Atmaca, E. (2015). Memlûkler Döneminde Halep İlmî Hayatında Ders Halakaları ve Ulemâ Tarafından Okutulan Ders Kitaplarının Tespiti. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 44-81.
• Aube, S. (2016). The Uzun Hasan Mosque in Tabriz: New Perspectives On A Tabrizi Ceramic Tile Workshop. Muqarnas Online, Brill, 33-62.
• Dündar, M. (2018). Eyyubiler Dönemi Dımaşk Medreseleri. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9, 113-147.
• Ecer, M., Şimşek, E. (2022). İnanç ve Siyaset Kıskacında Eğitim: Fâtımîler Döneminde Medreseler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 574-600.
• Egüz, E. (2013). Erzurumlu Mustafa Darîr'in Sîretü'n-nebî'sindeki Türkçe Manzumeler (İnceleme-Metin) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Erdem, İ. (2000). Olcaytu Han’ın Ölümüne Kadar İlhanlılar’da Yaşanan Siyasal-Kültürel Gelişmeler ve Yakın-Doğu’ya Etkileri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 20 (31), 1-36.
• Holt, E. (2020). The Sword and the Cross: Castile-León in the Era of Fernando III. Koninjlike. Leiden.
• Irwin, R. (1986). The Middle East in the Middle Ages: The Early Mamluk Sultanate, 1250-1382. Southern Illinois University Press.
• İbn Miskeveyh. (1914). Tecâribü’l Umem II, Matbaatü'ş-Şeriketi't-Temeddüni's-Sanaiyye, Kahire.
• İbn Tagrıberdi (2013). En-Nücûm’uz-Zâhire. (Çev. Ahsen Batur). Selenge Yayınları.
• Karadaş, C. (2006). Dâvûd-i Kayserî ve Genel Hatlarıyla Düşüncesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), 1-17.
• Koçkuzu, A. O. (1991). Bedreddin Aynî. Tükiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt. IV, ss. 271-272). İstanbul. İslam Ansiklopedisi.
• Polad, A. (2015). Şinasname-i Tebriz ve Piramun. Sahaf-i Gohar.
• Qasımov, X. (2008). Orta Əsrlərdə Azərbaycan Mədəniyyəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A. A. Bakıxanov Adına Tarix İnstutu.
• Şahin, H. (2016). İlhanlıların Sosyo-Politik İlişkilerinde Dinî-Mezhebî Kabullerin Rolü. İLTED, 45, 109-138. Tanındı, Z. (1984). Siyer-i Nebi. Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Tetik, H. (2019). Eğitim Kurumları Olarak Selahaddin Eyyubi Döneminde Medreseler. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 265-286.
• Ülken, H. Z. (1948). İslam Sanatı. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Yılmaz, H., Midilli, M. E. (2020). Kudüs’te İlmi Hayat, Ulema ve Eğitim Müesseseleri, Huzuru Bekleyen Şehir: Kudüs, İlim Yayma Vakfı Yayınları, 232-247.