Şiirleri Bestelenen Sultan Şairler ve Sultanlarda Peygamber Sevgisi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 5, 1550 - 1585, 03.11.2023

Talha Günaydın Mirac Betül Kaptan

Öz

Klasik Türk şiiri sahasında, birçok meslek grubundan şairler, çeşitli konularda şiirler kaleme almışlardır. Bunlardan en çok dikkat çekeni, Osmanlı İmparatorluğunu yöneten sultanlardır. XVI. yüzyıldan itibaren olmakla birlikte pek çok sultan, edebiyat ve mûsikî ile ilgilenmiştir. Şiirle ilgilenen sultanların neredeyse tamamına yakını Hz. Muhammed (sav) sevgisi ile na’t da kaleme almıştır. Şiir yazdığı bilinen ve dîvân sahibi olan Osmanlı sultanlarının sayısı 19’dur. Eserleri bestelenen sultanların sayısı ise 12’dir. Eserleri en çok bestelenen sultan, Adlî mahlasıyla şiir yazan II. Mahmud’dur (1808-1839) ve 9 farklı eseri bestelenmiştir. En çok bestelenen eser ise “Sanma şâhım herkesi sen sâdıkâne yâr olur” ismiyle, Yavuz Sultan Selim’e (1512-1520) ait olup 10 farklı bestekâr tarafından bestelenmiştir. Kendi eserini besteleyen sultanlar; Murâdî mahlaslı III. Murad (1574-1595), İlhâmî mahlaslı III. Selim (1789-1807) ve Adlî mahlaslı II. Mahmud’dur. Çalışmamızda öncelikle eserleri bestelenen sultan şairler sırasıyla zikredilmiş, hayatları ve bilhassa mûsikî ile ilişkileri hakkında bilgi verilmiştir. Sonraki bölümde sultanlarda peygamber sevgisi konusu ele alınmış; na’t yazan sultanlar hakkında bilgi verilmiş ve na’tları bestelenen sultanlar zikredilmiştir. Söz konusu bestelerin notaları ise çalışmanın sonunda sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Mûsikî, Beste, Sultan, Peygamber, Na’t

Poet Sultans Whose Poems Were Composed and Prophet Love Among Poet Sultans

Öz

In the field of classical Turkish poetry, poets from many professional groups have written poems on various subjects. The most notable of these were the sultans who managed the Ottoman Empire. Starting from the 16th century onwards, many sultans were interested in literature and music. Almost all of the sultans who were interested in poetry also wrote na't with the love of the Hz. Mohammed (saw). The number of Ottoman sultans who are known to have written poetry and owned a dîvân is 19. The number of sultans whose works were composed is 12. The sultan whose works were composed the most was Mahmud II (1808-1839), who wrote poetry under the pseudonym Adlî, and 9 different works were composed. The most composed work belongs to Yavuz Sultan Selim (1512-1520) with the title "Sanma şâhım herkesi sen sâdıkâne yâr olur" and was composed by 10 different composers. The sultans who composed their own works are Murad III with the pseudonym Murâdî (1574-1595), Selim III with the pseudonym İlhâmî (1789-1807) and Mahmud II with the pseudonym Adlî. In our study, first of all, the sultan poets whose works were composed are mentioned in order, and information about their lives and especially their relationship with music is given. In the next section, the subject of the sultan’s love for the prophet Mohammed is discussed, information is given about the sultans who wrote na't, and the sultans whose na't were composed are mentioned. The notes of these compositions are presented at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Poem, Music, Composition, Sultan, Prophet, Na’t

Kaynakça

• AK, C. (2001). Şair Padişahlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ali Emîrî. (1919). Noktasız Tercî-i Bendi. Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası, (II. Cilt), No: 22, 515-518.
• Aksun, Z. N. (1994). Osmanlı Tarihi: Osmanlı Devleti'nin Tahlili, Tenkidli Siyasi Tarihi, (II. Cilt), Ötüken Neşriyat.
• Albayrak, H. (2013). XV. Yüzyıl Sonu ve IVI. Yüzyıl Başlarında Trabzon Şehzâde Şehrinde Vali Yavûz Sultân Selîm İle Oluşan Edebi Muhit. II. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi Bildiriler Kitabı. (462-482). Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Arslan, M. (2010). (Haz.), Tayyârzâde Atâ - Osmanlı Saray Tarihi - Enderûn Tarihi, (IV. cilt), Kitabevi.
• Arslan, M. (2015). Adlî, Sultan II. Mahmûd. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adli-sultan-ii-mahmud
• Ayvazoğlu, B. (2016). Tanzimat Çamlıca’sı ve Jön Türkler. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu IX Bildirileri, (II. Cilt) İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 25-41.
• Bardakçı, M. (2014). Bunları Kim Uyduruyor?. Habertürk Gazetesi Köşe Yazısı,
• https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/913991-bunlari-kim-uyduruyor Beydilli, K. (2003). Mahmud II. DİA, Ankara, XXVII, 352-357.
• Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Korosu Nota Arşivi, http://devletkorosu.com/ Çelebioğlu, Â. (1998). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yayınları.
• Çolakoğlu Sarı, G. (2014). Osmanlı-Türk Müziği’nde Padişahların İzleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, XXXV, No: 7, 52-65.
• Doğan, M. N. (2014). (Haz), Fâtih Dîvânı ve Şerhi. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Durmaz, G. (2013). Muhibbî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhibbi Emecen, F. (2009). Selim I. DİA, İstanbul, XXXVI, 407-414.
• Erdemir, A. (2018). Sultan II. Osman (Fârisî) ve Dîvânçesi. Dîvân Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, No: XXI, 161-234. Ergun, S. N. (1942). Türk Mûsikîsi Antolojisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (1992). Kanunî Sultan Süleyman, MEB Yayınları.
• Güler, A. (2015). Bir Öğretmen M. Nuri Yüncüoğlu Vardı. Milliyet Gazetesi Blog Yazısı,
• http://blog.milliyet.com.tr/bir-ogretmen-mnuri-yuncuoglu-vardi/Blog/?BlogNo=518019 Gürel, R. (1999). Enderunlu Vâsıf Divanı. Kitabevi Yayınları.
• Güngör, Z. (2009). Osmanlı Padişahlarından Hz. Muhammed’e Na’tlar. Araştırma Yayınları.
• Hasözdemir, A. (2011). XIX. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir El Yazması Mecmûada Mûsikî Güfteleri [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Işınsu Durmuş, T. (2015). İlhâmî, III. Selim. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilhami-iii-selim
• İlhan, E. (2016). (Haz), Lale Devrinde Gül Aşığı: III. Ahmed (Necîb): Hayatı, Sanatı ve Dîvânçesi. Gece Kitaplığı Yayınları.
• İsen, M. (2014). “MURÂDÎ, II. Murâd, Sultân Murâd-ı Sânî bin Çelebi Sultân Mehmed-i Evvel”, Türk Edebiyatı
• İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muradi-ii-murad-sultan-muradi-sani
• İsen, M., Bilkan A.F., Işınsu Durmuş, T. (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları, Kapı Yayınları.
• İsen, M. (2015). “Sebkatî, I. Mahmud. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sebkati-mahmd
• Karakaya, O. (2011). Sultan III. Selim’in 18. Yüzyıl Osmanlı/Türk Müziğine, Teorisine ve Nota Yazım Biçiminin Gelişimine Katkıları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, No: 30, 601-615.
• Kayaalp, İ. (2019). (Haz.), Bahtî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kesik, B. (2014). Avnî, Fâtih Sultân Mehmed, Sultân Mehmed-i Sânî, Sultân II. Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/avni-fatih-sultan-mehmed-sultan
• Keskinkılıç, E. (1999). Sultan II. Osman. Şule Yayınları.
• Kılıç, Ü. (2015). Ebû Eyyûb el-Ensârî İle İlgili Yanlış Bilinen Doğrular. XII. Uluslarası Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğleri, (248-259). Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kırkkılıç, H. A. (2012). (Haz.), Murâdî Dîvânı. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Kocatürk, V. M. (1963). Saz Şiiri Antolojisi. Edebiyat Yayınevi. Köksal, M. F. (2020). Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri. Sâhib-Kırân-ı Zaman Yavuz Sultan Selîm Han. (299-362). Kocav Yayınları.
• Köprülü, F. (1960). Türk Edebiyatı Tarihi. Ötüken Neşriyat.
• Kurnaz, C., Tatçı, M. (2001). (Haz), Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. (II. Cilt), Bizim Büro Yayınları.
• Küçük, C. (1988). Abdülazîz. DİA, I, (179-185).
• Küçük, C. (2003). Mehmed VI. DİA, XXVIII, (422-430).
• Küçük, C. (2006). Murad V. DİA, İstanbul, XXXI, (183-185).
• Ördek, Ş. (2014). Fâris/ Fârisî, Sultan Osman-ı Sânî b. Sultan Ahmed-i Evvel. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faris-farisi-sultan-osmani-sani
• Özpekel, O. N. (1999). Şâir ve Bestekâr Osmanlı Padişahları. Osmanlı: Kültür ve Sanat, (607-627). Yeni Türkiye Yayınları.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi: Akademik Klasik Türk Mûsikîsinin Ansiklopedik Sözlüğü. (II. C), Orient Yayınları.
• Öztuna, Y. (1987). Osmanoğulları ve Türk Mûsikîsi. Türk Dünyası Araştırmaları, No: 46, 85-113.
• Pala, İ. (2010). Şiirin Sultanları. Dîvân Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Parmaksız, M. N. (2010). Eserleri Bestelenen Dîvân Şairleri (XVII. ve XVIII. Yüzyıllar) Sosyal Bilimler Enstitüsü [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Salgar, F. (2001). Üçüncü Selim Hayatı Sanatı Eserleri. Ötüken Neşriyat.
• Satı, İ. (2020). Sultan V. Murad’ın Hayatı ve Kısa Saltanatı (1840-1904). Sosyal Bilimler Enstitüsü [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi].
• Serdaoğlu Coşkun, V. (2009).Sebeb-i Kainat'ın Kadem Giysisi. http://www.sonpeygamber.info/sebeb-i-kainat-in-kadem-i-giysisi
• Sezikli, U. (2012), Sultânî Naatlar https://www.youtube.com/watch?v=wsWC-DfEAls&list=PLhiebjpGUAIJ5hW9DDjjW1rBNhXblraiX&ab_channel=UbeydullahSezikli
• Tanyıldız, A. (2014). Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selimi-yavuz-sultan-selim-sultan
• Taşkesenlioğlu, L. (2016). Toplumun Bir Parçası Olarak Dîvân Şairleri ve Meslekleri. Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, (667-673). Bartın Üniversitesi Yayınları.
• Uslu, R. (2015), Ünlü Müzisyen Abdülkadir Meragi Hakkında Yeni Bulgular. Rast Müzikoloji Dergisi, (C. III), No: 1, 32-41.
• Üngör, E. R. (1981). Türk Mûsikîsi Güfteler Antolojisi. (II Cilt), Eren Yayınları.
• Yavuz, K., Yavuz, O. (2016). (Haz), Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yıldız, A. (2014), Bahtî, Sultan I. Ahmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bahti-sultan-ahmed
• Yılmaz, K. (2001). (Haz), III. Selim (İlhami) : Hayatı, Edebi Kişiliği ve Dîvânın Tenkitli Metni. Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2017). Osmanlı’da Padişah Sufî İlişkisi: Yıldırım Bayezid-Emir Sultan Örneği. Akademiar Dergisi, 2, 135-155.