Almanya'nın Kafkas İslam Ordusu'na Karşı Planlarında "Kafkas Alman Nüfusu" Faktörünü Kullanması (1918)

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 595 - 612, 12.01.2024

İkram Ağasiyev

Öz

Makale, 1918 yaz ve sonbaharında Güney Kafkasya'da yaşanan askeri-politik olayları incelemektedir. Yazar, 1918 yazında bölgede yeni bir jeopolitik durumun ortaya çıktığını ve Almanya'nın bu durumdan yararlanmayı planladığını belirtmektedir. Almanya'nın amacı, Güney Kafkasya'da bir avantaj elde etmek ve bölgenin doğal kaynakları pahasına savaştan zarar gör-müş ekonomisini güçlendirmekti. Gürcistan'da niyetini hayata geçiren Almanya, bu planı Azer-baycan'da da hayata geçirmeyi amaçladı, ancak Osmanlı Devleti ve Kafkas İslam Ordusu Al-manya'nın önüne geçti. Bu koşullar altında Almanya, Kafkasya'da yaşayan Alman nüfusu faktö-rünü kullanmaya başladı. 1918'de Kafkasya'da 9.000'i Gürcistan'da ve 8.000'i Azerbaycan'da olmak üzere 70.000 Alman sivil yaşıyordu. Ayrıca Kuzey Kafkasya'da 27.000, Gürcistan'da 3.000 ve Azerbaycan'da 400 Alman kökenli savaş esiri tutuldu. Almanya tüm bu nüfus kategori-sinden yararlanmaya çalışsa da, planları gerçekleşmedi. Tam tersine Azerbaycan'da yaşayan Alman vatandaşları ve Alman asıllı savaş esirleri mücadelesinin haklılığı nedeniyle Kafkas İslam Ordusu'nu desteklediler.

Anahtar Kelimeler

Kafkas İslam Ordusu , Alman yerleşimciler , Helenendorf , Nuri Paşa , Gence , Taşnaklar

Germany's Use of the "Caucasian German Population" Factor in its Plans Against the Caucasian Islamic Army (1918)

Öz

The article examines the military-political events in the South Caucasus in the summer and autumn of 1918. The author notes that in the summer of 1918 a new geopolitical situation emerged in the region and Germany planned to take advantage of it. Germany's aim was to gain an advantage in the South Caucasus and strengthen its war-torn economy at the expense of the region's natural resources. Having realised its intentions in Georgia, Germany aimed to imple-ment this plan in Azerbaijan, but the Ottoman Empire and the Caucasian Islamic Army preven-ted Germany from doing so. Under these circumstances, Germany started to use the factor of the German population living in the Caucasus. In 1918, 70,000 German civilians lived in the Caucasus, 9,000 in Georgia and 8,000 in Azerbaijan. In addition, 27,000 prisoners of war of German origin were held in the North Caucasus, 3,000 in Georgia and 400 in Azerbaijan. Alt-hough Germany tried to take advantage of this population category, its plans did not materiali-se. On the contrary, German citizens and prisoners of war of German origin living in Azerbaijan supported the Caucasian Islamic Army due to the justness of its struggle.

Anahtar Kelimeler

Caucasian Islamic Army , German settlers , Helenendorf , Nuri Pasha , Gen-ce , Dashnaks

Kaynakça

• ARDTA, fond 508, liste 1, dosya 409.
• ACDTA, fond 508, liste 1, dosya 415.
• ACDTA, fond 508, liste1, dosya 436. ACDA, fond 894, liste 2, dosya 88.
• ACDA, fond 970, liste1, dosya 16.
• ACDA, fond 970, liste1, dosya 18.
• ACDA,fond 970, liste1, dosya 24.
• ACDA,, fond 970, liste1, dosya 29.
• ACDA, fond 970, liste1, dosya 169.
• ACDA, fond 970, liste1, dosya 236.
• Azerbaycan Cumhuriyyeti.1918-1920 (Osmanlı arşiv belgeleri). (2018). İstanbul, TEAS Press Nəşriyyat evi.
• Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. V cild (1900-1920-ci illər). (2008). Bakı. Elm.
• Azerbaydzhanskaya Demokraticheskaya Respublika. Vneshnyaya politika. (Dokumenty i mate-rialy). (1998). Baku, izdatel'stvo Azerbaydzhan.
• Azerbaycan Cumhuriyyeti Devlet Tarih Arşivi , (kısaca-ACDTA) fond 408, liste 1, dosya 77.
• Azerbaycan Cumhuriyyeti Devlet Arşivi, (kısaca-ACDA), fond 830, liste1, dosya 7.
• Akdes, N. K. (1990).Türkiye ve Rusya. Sevinç matbaası.
• Aşırlı, A. (2011). Nargin adasında Türk əsirləri. Elm və təhsil.
• Aşırlı, A. (2007). Cümhuriyyət dövrü mətbuatında Qafqaz İslam Or¬du¬su. Nurlan.
• Balayev, A. (2009). Mamed Emin Rasulzade (1884-1955). Flinta.