Moskova’nın ‘Dağlık Karabağ’ Politikasındaki Dönüşüm

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 6, 2790 - 2811, 23.01.2024

Uğur Deniz Yaşayan

https://doi.org/10.46868/atdd.2023.642

Öz

“Avrasya’nın Balkanları” olarak tanımlanan Güney Kafkasya’nın Dağlık Karabağ bölgesinde Ruslar, XVIII. yüzyıldan beri ağırlıklı olarak Ortodoks Ermenilere “nüfus mühendisliği” temelinde destek vererek kendi etki alanı içerisinde çıkarlarını korumuştur. Bolşevik Devrimi’nin ardından biçimsel olarak değişmiş bu politikalarla Moskova, bazen Erivan’dan bazen Bakü’den taraf olarak üstünlüğünü korumuştur. SSCB’nin çözülüşü, “arka bahçe” olarak görülen bölgede bir “boşluk” oluşturmuş, bu da başta ABD ve AB olmak üzere Batılı güçlerce doldurulmak istenmiştir. Bununla birlikte Bakü’deki Türkçü eğilimli iktidarın değişimi, Moskova için Hazar Denizi’nden Kazakistan’a ve oradan Kırgızistan’a kadar uzanacak bir Türk koridoru oluşturulması tehlikesini ortadan kaldırmış, akabinde Putin’in dizginleri ele alışı ve ekonominin toparlanması da iç güvenliğin BDT sınırlarından başladığı bir düzlem oluşturmuştur. Buna ek olarak Ermenistan’ın Rusları sık sık zor duruma sokan saldırganlığı, bölgede nüfuzunu artırma çabasındaki Batılılarla kurduğu flörtöz ilişkiler ve bununla birlikte Azerbaycan’nın enerji odaklı istikrarlı ekonomisi ve kendisiyle kurduğu rasyonel ilişkiler, Moskova’nın Dağlık Karabağ politikasını Bakü lehine değiştirmesine sebep olmuştur. 2016 ve 2020’de kazanılan taktiksel zaferler, Erivan’a karşı artan olumsuz bakışla birleşince sözde Artsah’ın ilga edildiği 2023’teki stratejik zafer kaçınılmaz olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çarlık, SSCB, Rusya, Dağlık Karabağ, Azerbaycan, Ermenistan, Bağımsız Devletler Topluluğu

Transformation of Moscow's 'Nagorno-Karabakh' Policy

Öz

In the Nagorno-Karabakh region of the South Caucasus, which is defined as the "Balkans of Eurasia", the Russians have protected their interests within their sphere of influence by supporting Orthodox Armenians on the basis of "population engineering" since the 18th century. Following the Bolshevik Revolution, Moscow has maintained its superiority, sometimes favouring Yerevan and sometimes Baku, with these policies that have changed formally after the Bolshevik Revolution. The dissolution of the USSR created a "vacuum" in the region, which was seen as a "backyard", and this vacuum was intended to be filled by Western powers, particularly the US and the EU. However, the change of power in Baku with Turkist tendencies removed the threat of a Turkic corridor from the Caspian Sea to Kazakhstan and from there to Kyrgyzstan for Moscow, and the subsequent Putin's takeover of the reins and the recovery of the economy created a plane where internal security started from the CIS borders. In addition, Armenia's aggression, which often puts the Russians in a difficult position, its flirtatious relations with the West, which seeks to increase its influence in the region, as well as Azerbaijan's stable energy-oriented economy and rational relations with it, led Moscow to change its Nagorno-Karabakh policy in favour of Baku. Tactical victories in 2016 and 2020, coupled with an increasingly negative view of Yerevan, led to the inevitable strategic victory in 2023, when the so-called Artsakh was abolished.

Anahtar Kelimeler

Tsarism, USSR, Russia, Nagorno-Karabakh, Azerbaijan, Armenia, Commonwealth of Independent States

Kaynakça

• Abdullayev, E. (2018). Dağlık Karabağ Sorununda Azerbaycan’ın Uluslararası Hukuktan Doğan Meşru Müdafaa Hakkı [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Akıncı, A. & Kaba, S. G. (2023). Kafkasya’nın Jeopolitik Önemi: Dağlık Karabağ ve Zengezur Koridoru Örneği. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (1), 88-106.
• Arar, H. E. (2021). Türkiye Cumhuriyeti’nin Dağlık Karabağ Sorununun Çözülmesi Yönünde Faaliyetleri: Karşılaştırmalı Analiz (1991-1994; 2016-2020) [Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi].
• Ata, Ş. D. (2010). Dağlık Karabağ Sorunu [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi].
• Cabbarlı, H. (2017). Güney Kafkasya’nın Jeopolitiği ve Güvenlik Sorunları: Dağlık Karabağ Örneğinde. Karadeniz Araştırmaları, 14 (53), 51-69.
• Demir, A. (2018). AGİT Minsk Grubu, Dağlık Karabağ ve Bölgenin Ekonomi Politiği [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Erbaş, G. (2020). Dağlık Karabağ Meselesi: Bölgesel Güvenlik Dinamikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 22(2), 167-181.
• Erkmen, İ. (2011). Kosova’nın Bağımsızlığı ve Emsal Tartışmaları: Kuzey Kıbrıs, Dağlık Karabağ ve Diğerleri [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Eyvazlı, E. (2017). Türk Basınında Dağlık Karabağ Sorunu: Milliyet, Hürriyet, Sabah Gazeteleri Örneği. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 57-74.
• Görgülü, A. & Hüroğlu, H. S. (2023). Birinci Dağlık Karabağ Savaşının Türk Basınındaki Yansımaları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 12-29.
• Gözlek, D. (2008). Dağlık Karabağ Sorununun Dünü, Bugünü ve Geleceği [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Gurbanov, I. (2022). Dondurulmuş Çatışmaların Çözülmesinde Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütünün Rolü: Dağlık Karabağ Örneği [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi].
• Hakyemez, O. (2019). Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ Sorunu ve Bölgenin Geleceği [Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi].
• Halilzade, V. (2022). Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-Azerbaycan İlişkileri: Artan İş Birliğinin Dağlık Karabağ Sorununa Etkisi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi].
• İğdeli, E. (2022). Dağlık Karabağ Sorunu: 1994-2020 [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi].
• İsayev, T. (2023). İkinci Dağlık Karabağ Savaşı Sonrasında İmzalanan Ateşkes Andlaşması’na Göre Azerbaycanlı Göçmenlerin Yerlerine Dönüşü. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14 (1), 153-165. DOI: 10.21492/inuhfd.1170119
• İşyar, Ö. G. (2023). Dağlık Karabağ Uyuşmazlığı Örneğinde Ermeni Saldırganlığının İçyapısal Nedenleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 133, 165-186.
• Karimova, N. (2022). Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ Sorunu [Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi]. Kaya, S., & Özdal, B. (2023). AGİT’in Dağlık Karabağ Sorunu'nun Çözümündeki Yetersizliğinin Analizi. Ermeni Araştırmaları, 71-88.
• Kazımova, H. (2017). XX. Yüzyılın 80'li Yıllarında Ermenilerin Dağlık Karabağ Bölgesinde Azerbaycanlılara Karşı Bölücülük Harekatı Rusya Tarihçiliğinde. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 23-29. DOI: 10.33692/avrasyad.509475
• Kurt, H. (2021). The Times Gazetesinde Dağlık Karabağ Olayları (1988-1991). Tarih ve Gelecek Dergisi, 7, 81-97.
• Latifaci, N. (2011). Dağlık Karabağ Sorunu Bağlamında Türkiye-Azerbaycan-Ermenistan İlişkileri [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi].
• Muradov, V. (2003). 1988-1994 Yılları Arası Dağlık Karabağ Olayları ve Azerbaycan'daki Göçmenlerin (Kaçkın) Durumu [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Mustafalı, S. (2020). Stratejik-Diyalog Modeli Kapsamında Dağlık Karabağ Sorununa Çözüm Önerisi [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi].
• Orhan, S. (2022). Dağlık Karabağ Savaşı'nda İttifak ve Ayrışma: Azerbaycan, İran ve Ermenistan Arasındaki İlişkilerin Huntington Tezi Çerçevesinde Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi].
• Özdemir, L. (2021). Dağlık Karabağ Meselesinde Değişen Gidişat ve Türkiye'nin Rolü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 81-107. DOI: 10.20493/birtop.1001369
• Özdemir, U. (2022). Türkiye’de Yayın Yapan Yabancı Haber Sitelerinin Dağlık Karabağ Savaşı’na Bakış Açılarının Çerçeveleme Kuramı Kapsamında İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi].
• Ramazonov, G. (2016). Dağlık Karabağ Sorunu Açısından İnsan Haklarının Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Sahrabli, H. (2022). Medyanın Uluslararası İlişkilerdeki Rolü: Dağlık Karabağ Sorunu Üzerine Bir İnceleme [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi].
• Sarıahmetoğlu, N. (1989). Azeri-Ermeni Münasebetleri Ve Dağlık Karabağ Olayları [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Sayılan, M. O. (2007). 1988–95 Arası Dağlık Karabağ Sorunu [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi].
• Süleymanov, K. (2013). Türk Kamuoyunda Dağlık Karabağ Sorunu ve Türkiye Cumhuriyetinin Dağlık Karabağ Politikası [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Turan, Y. B. (2021). Dağlık Karabağ Sorununda Türkiye ve İran’ın Politik Yaklaşımı ve Hedefleri [Doktora Tezi, Ufuk Üniversitesi].
• Vermez, H. (2007). Dağlık Karabağ Göçmenlerinin Sosyo-Ekonomik Problemleri [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi].
• Yakışıklı, E. (2009). Dağlık Karabağ Sorununun Türkiye-Ermenistan İlişkilerine Etkileri [Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi].
• Yiğit, S. & Gülbiten, G. (2017). Rusya’nın Güney Kafkas Dış Politikası: Dağlık Karabağ ve Hazar Denizi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 5 (2), 1-30. DOI: 10.16954/yalovabaccd.374409