XVIII. Yüzyılda Ayıntab’daki Kadın Cinayetleri Vakalarında Toplumun Tutumu ve Bu Cinayetlerin İşlenme Biçimlerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 628 - 653, 02.04.2024

Mine Kartal

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.675

Öz

Kadınlar, tarih boyunca birçok medeniyette çeşitli şekillerde şiddete maruz kalabilmişlerdir. Kadına yönelik şiddet olgusunun en acımasız olanı şüphesiz şiddette son merhale olan kadın cinayetleridir. Kadın cinayetleri, geçmişten günümüze süregelen kanayan bir yara gibidir. Bu yara, hiçbir zaman herhangi bir topluma veya dine özgü olmamıştır. Osmanlı toplumunda da zaman zaman kadın cinayetleri yaşanmıştır. Bu çalışmada kadına yönelik geri dönülemez şiddete sebep olan unsurlar, Osmanlı arşiv vesikaları temelinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda 18. yüzyıla ait Ayıntab şer’iyye sicillerine yansıyan vakalar nispetinde hayatına son verilen kadınlar incelenmiştir. Kadınların öldürülme sebeplerini ve bu ölüm cezasının onlara kim, kimler ya da hangi mercii tarafından verilmiş olduğunu saptamak çalışmanın asıl amacını oluşturmaktadır. Kadına bu infazı yapan çoğu vakit maktulün ailesinden olan erkekler olmuştur. Kadın, kimi zaman namus, kimi zaman kendisine dayatılan isteği reddetme sonucu, kimi zaman tecavüz ardından öldürülebilmiştir. Çalışmada fail ve maktullerin kimlikleri, katletme usulleri ve suç aletleri de belirlenmiştir. Tespit edilen kadın cinayetlerinin hepsinin faili bir erkektir. Bu anlamda erkekleri cinayet işlemeye güdümleyen toplumsal normlar tetkik edilmiştir. Bu suretle cinayetlere karşı toplumun tavrı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Hukuk, Toplum, Kadın, Cinayet

18th Century Attitude of the Society in the Cases of Femicide in Ayıntab and Investigation of the Ways of Committing These Murders

Öz

Women have been subjected to various forms of violence in many civilisations throughout history. The most cruel phenomenon of violence against women is undoubtedly femicide, which is the last stage of violence. Femicide is like a bleeding wound from the past to the present. This wound has never been specific to any society or religion. The Ottoman society also experienced femicides from time to time. In this study, the factors that cause irreversible violence against women are tried to be revealed on the basis of Ottoman archive documents. In this context, women whose lives were ended in accordance with the cases reflected in the 18th-century Ayıntab sher'iyye registers were analysed. The main purpose of the study is to determine the reasons for the murder of the women and who, whom or by which authority the death penalty was given to them. Most of the time it was men from the family of the deceased who executed the woman. Women were sometimes killed as a result of honour, sometimes as a result of refusing the demands imposed on them, sometimes after rape. In the study, the identities of the perpetrators and victims, the methods of murder and the instruments of crime were also determined. The perpetrator of all the identified femicides is a man. In this sense, the social norms that motivate men to commit murder were analysed. In this way, the attitude of the society towards the murders was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Law, Society, Woman, Murder

Kaynakça

• Gaziantep Şer’iyye Sicilleri (GŞS)
• No: 52, 53, 56, 59, 60, 61, 64, 66, 68,69, 73, 75, 79, 80, 81, 87, 90, 93, 114, 117, 121, 123, 127.
• Araştırma Kaynaklar
• Abacı, N. (2005). Osmanlı Kentlerinde Sosyal Kontrol: Araçlar ve İşleyiş. Günay Kut-Fatma (Haz. Y. Büyükkarcı). Şinasi Tekin’in Anısına Uygurlardan Osmanlıya (ss.101-111). Simurg.
• Abdelhadi, W. (2016). Honour Crimes and Violence against Women: Preventing and Punishing Honour Crimes, M. A. Thesis, Tilburg University.
• Altuntaş, H.-Şahin, M. (2011). Kur’an-ı Kerim Meâli. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Artan T. (1993). Mahremiyet: Mahrumiyetin Resmi, İstanbul, Defter, (20), 91-115.
• Aydın, M.A. (2019). Türk Hukuk Tarihi. Beta Yayınları.
• Bardakoğlu A. (1994). Diyet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C.9, 473-479). TDV Yayınları.
• Bardakoğlu A. (2002). Katil. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C.25, 45-48). TDV Yayınları.
• Cin, H.-Akgündüz, A. (2017). Türk Hukuk Tarihi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Çakır, İ. E. (2012). XVI. Yüzyılda Toplumsal Kontrol Aracı Olarak Mahalle Halkının Rolü. Bilig, (63), 31-54.
• Çetin, C. (2019). Erken Modern Osmanlı Toplumunda Namus Algısına Dair Bazı Gözlemler (Konya Örneği). SUTAD, (45), 61-86.
• Çiğdem, R. (2017). Namus Cinayetlerinin Türk ve İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. ERÜHFD, 13, (2), 83-110.
• Demir, M. (2016). 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Suç ve Suçlular: İstanbul Örneği [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yök Tez.
• Demircan, A. (2004). Câhiliyye Araplarında Kız Çocuklarını Gömerek Öldürme Adeti. İstem, (3), 9-29.
• Efe, A. (2011). İslam Hukukunda Ceza İnfaz Yetkisi Açısından Töre Cinayetleri. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (24), 105-119.
• Ekinci, E. B. (2021). Osmanlı Hukuku. Arı Sanat Yayınevi.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı Şehrindeki Mahallelerin İşlev ve Nitelikleri Üzerine. Osmanlı Araştırmaları IV, (4), 69-78.
• Erturhan, S. (2012). Fıkhi Açıdan Nitelikli Cinsel Saldırı (Irza Geçme). Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI, (2), 21-71.
• Faqir, F. (2001). İntrafamily Femicide İn Defence of Honour: the Case of Jordan. Third World Quarterly, 22, (1), 65-82.
• Heyd, U. (2019). Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat. (Çev. S. Eroğlu). Türk Hukuk ve Kültür Tarihi Üzerine Makaleler, Ankara Okulu Yayınları.
• Kahveci, N. (2019). İslâm Ceza Hukuku. Ensar Neşriyat.
• Karaman, H. (2019). Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. (C.1). Ensar Yayınları.
• Karasulu, S. (2019). 19. Yüzyılda Avrupa ve Ortadoğu’da Kadın Kimliği Analizi: Gertrude Bell Örneği [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. Yök Tez.
• Koçak, M., Dalgın, N., Şahin, O. (2020). İslâm Hukuku. Ensar Neşriyat.
• Maydaer, S. (2010). XVI. Yüzyılda Bursa Kadınları. Emin Yayınları.
• Bayles, M. D. (1992). Hart’s Legal Philosophy, Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
• Osmanağaoğlu, C. (2008). Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu ve Cezası. İÜHFM Dergisi, LXVI, (1), 109-178.
• Özcan, M. T. (1989). İlkel Toplumlarda Toplumsal Kontrol: Hukuk Dışı Mekanizmalar ve İlkel Hukuk [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Peirce, L. (2005). Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayıntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet. (Çev. Ü. Tansal). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Peirce, L. (2014). Ekberiyet, Cinsellik ve Toplum Düzeni: Modern Dönemin Başlangıcında Toplumsal Cinsiyetle İlgili Osmanlı Söz Dağarcığı. Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları. (ss. 166-193), (Edit. M. C. Zilfi). (Çev. N. Alpay). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pervizat, L. (2005). Uluslar arası İnsan Hakları Bağlamında Namus Cinayetleri: Kavramsal ve Hukuksal Boyutu ve Türkiye Özelinin Değerlendirilmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tuzcu, H. (2020). Türkiye’deki Kadın Cinayetlerinin Sosyolojik Analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Yılmaz, M. K. (2011). Kur’ân’ın Zinaya Bakışı ve Törenin Öngördüğü Namus Cinayetleri. Din ve Gelenek Tartışmalı İlmî Toplantı, 313-324.
• Zarinebaf-Shahr, F. (1998). Women and the Public Eye in Eighteenth-Century İstanbul. Women in the Medieval İslamic World-Power, Patronage, and Piety, (ss.301-324). (Edit. G. R.G. Hambly). St. Martin’s Press, Newyork.