Some Thoughts on the Hurri-Urartu Connection

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 592 - 610, 02.04.2024

Ekrem Memiş

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.672

Öz

As is known, the oldest civilisations of the world were established in the geography historians call the "Ancient Near East". The first states and empires that emerged in Mesopotamia, Egypt, Anatolia, Iran and Syria shaped the world of that day. In this respect, political and commercial ties were established between Anatolia and Mesopotamia from the 3rd millennium BC. The Hurris, who are understood to be one of the leading tribes of the 3rd Millennium BC Anatolia, also played important roles in the 2nd Millennium BC Anatolia. Forming the substructure of the Hurri-Mitanni Kingdom established in the mid-16th century BC, the Hurrians were organised under the roof of the Nairi and Uruatri confederations in Eastern Anatolia after the Aegean Migrations and took their place on the stage of history under the name of the Urartu Kingdom in the mid-9th century BC. The Urartians, who fought hard against the Assyrian Empire, which was the superpower of the Near Eastern world in the 1st Millennium BC, are actually the descendants of the Hurris. The language of the Hurrians and the Urartians, like Turkish, are Asiatic languages and belong to the Ural-Altaic language group. This means that the Hurris are among the oldest Proto Turkic tribes living in Anatolia. Anatolia is also one of the oldest Turkish homelands.

Anahtar Kelimeler

Hurri, Urartu, Anatolia, Mesopotamia, Proto Turks

Hurri-Urartu Bağlantısı Üzerine Bazı Düşünceler

Öz

Bilindiği üzere, dünyanın en eski medeniyetleri, tarihçilerin “Eski Yakın Doğu” adını verdikleri coğrafyada kurulmuştur. Mezopotamya, Mısır, Anadolu, İran ve Suriye topraklarında ortaya çıkan ilk devletler ve imparatorluklar, o günün dünyasını şekillendirmişlerdir. Bu cümleden olmak üzere, M.Ö. 3. Binyıldan itibaren Anadolu ile Mezopotamya arasında siyasi ve ticari bağlar kurulmuştur. M.Ö 3. Binyıl Anadolu’sunun önde gelen kavimlerinden biri olduğu anlaşılan Hurriler, M.Ö. 2. Binyıl Anadolu’sunda da önemli roller üstlenmişlerdir. M.Ö 16. yüzyıl ortalarında kurulan Hurri-Mitanni Krallığı’nın alt yapısını oluşturan Hurriler, Ege Göçleri’nden sonra Doğu Anadolu’da Nairi ve Uruatri konfederasyonlarının çatısı altında örgütlenmişler ve M.Ö. 9. yüzyıl ortalarında da Urartu Krallığı adıyla tarih sahnesindeki yerlerini almışlardır. M.Ö. 1. Binyıl Yakın Doğu dünyasının süper gücü konumundaki Asur İmparatorluğu’na karşı çetin mücadeleler veren Urartular, aslında Hurriler’in torunlarıdır. Hurriler’in dili ile Urartular’ın dili, tıpkı Türkçe gibi Asyenik dillerden olup, Ural-Altay dil grubuna mensupturlar. Demek oluyor ki, Hurriler Anadolu’da yaşayan en eski Proto Türk kavimleri arasında yer almaktadırlar. Anadolu da en eski Türk yurtlarından biridir.

Anahtar Kelimeler

Hurriler, Urartular, Anadolu, Mezopotamya, Proto Türkler

Kaynakça

• Alpman, A. (1981-1982). Hurriler. A.Ü.D.T.C.F Tarih Araştırmaları Dergisi, 25, 283-313.
• Barnett, R. D. (1975). The Sea Peoples. Cambridge Ancient History Iı/2, Chapter XXVIII, Cambridge, 359-371.
• Brandau, B., & Schickert, H. (2011). Hititler: bilinmeyen bir dünya imparatorluğu. (Çev. N. Mertoğlu). Arkadaş Yayınları.
• Bülbül, C. (2012). Eski Yakındoğu Tarihinde Alalah, Altınpost Yayıncılık. Cline, E. H-Graham, M. W. (2020). Antikçağ İmparatorlukları Mezopotamya’dan İslamiyet’in Doğuşuna. (Çev. E. Duru). Say Yayınları. Çeçen, S. (2020). Akad İmparatorluğu- Eski Mezopotamya’nın Siyasi Tarihi, Değişim Yayınları.
• Durmuş, İ. (1993). İskitler (Sakalar), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Erzen, A. (1984). Doğu Anadolu Ve Urartular. Türk Tarih Kurumu Yayını. Goetze, A. (1940). Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, Yale Oriental Series 22, New Haven.
• Gökçek, L. G. (2015). Asurlular. Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Hamblin, W. J. (2006). Warfare İn The Ancient Near East (C 3000-330 Bc), I, Usa. Kınal, F. (1974). Eski Anadolu Tarihinde Bazı Değişmeler. Anma Kitabı, A.Ü.D.T.C.F Yayını, 401-424.
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya Tarihi. A.Ü.D.T.C.F Yayını. Kınal, F. (1987). Eski Anadolu Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayını. Köroğlu, K. (2006). Eski Mezopotamya Tarihi. İletişim Yayınları. Kramer, S. N. (2002). Sümerler. (Çev. Ö. Buze). Kabalcı Yayınevi. Kuhrt, A. (2007).The Ancient Near East (3000-330 Bc), Vol. I, Usa.
• Luckenbill, D. D. (1968). Ancient Records Of Assyria And Babylonia, Vol. I-Iı.
• Macalister, R. A. S. (1914). The Philistines: Their History And Civilization. Oxford University Press.
• Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. (Çev. E. Davutoğlu). Arkadaş Yayınevi. Mansel, A. M. (19719. Ege ve Yunan Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayını. Martıno, S. De. (2003). Hititler. (Çev. E. Özbayoğlu). Dost Kitabevi Yayını. Memiş, E. (1987). Hitit Siyasi Tarihinde Taht Mücadeleleri. SÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, (1), 113-117.
• Memiş, E. (2009). Eskiçağda Türkler. Çizgi Kitabevi Yayını. Memiş, E. (2012). İskitlerin Tarihi. (3. b). Altınpost Yayıncılık. Memiş, E. (2018). Eski İran Tarihi. (1. b). Ekin Yayınevi. Memiş, E. (2019). Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi. (Gözden Geçirilmiş 5. b). Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. (2020). Eskiçağda Mezopotamya. (Gözden Geçirilmiş 5. b). Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. (2021). Eski Yakın Doğu’da Adalet Anlayışı Ve Kanun Koyucular. Oannes-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-37.
• Memiş, E. (2022). Eskiçağ Türkiye Tarihi. (Gözden Geçirilmiş 16. b). Ekin Yayınevi.
• Memiş, E.- Bülbül, C. (2012). Amurrular (Araplar’ın En Eski Ataları). Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayını. Memiş, E.-Bülbül, C. (2019). Eskiçağda Göçler. (Gözden Geçirilmiş 2. b). Ekin Yayınevi.
• Mıeroop, M. Van De. (2006). Antik Yakındoğu’nun Tarihi (İö 3000-323). (Çev. S. Gül). Dost Kitabevi Yayını. Morris, J. (2006). The Origins of the Sea Peoples. Florida State University Classics. Oates, J. (2004). Babil. (Çev. F. Çizmeli). Arkadaş Kitabevi Yayını. Olmstead, A. T. (1964). History of Assyria. Chicago.
• Pekşen, O. (2020). Eski Mezopotamya’da Gutiler ve III. Ur Hanedanlığı Dönemleri. Eski Mezopotamya’nın siyasi tarihi, 51-73.
• Rice, T. T. (1958). The Scythians. London. Sayce, A. H.- Litt, D. (1970). The Kingdom of Van (Urartu). Cambridge Ancient History III, Chapter VIII, Cambridge, 169-183.
• Selz, G. J. (2020). Sümerler ve Akadlar. (Çev. F. Gürbüz Gerhold). Alfa Basım Yayım Dağıtım. Sevin, V. (2005). Urartu Devleti. Arkeo Atlas, 4, 64-114.
• Smith, S. (1949). The Statue of Idrimi. London. Tarhan, M. T. (1979). Eskiçağda Kimmerler Problemi. VIII. Türk Tarih Kongresi, I, 335-369.
• Tarhan, M. T. (1980). Urartu Devletinin «Kuruluş» Evresi ve Kurucu Krallardan «Lutipri= Lapturi» Hakkında Yeni Görüşler (1 levha ile birlikte). Anadolu Araştırmaları, (8), 69-114.
• Yıldırım, R. (1996). Eskiçağda Anadolu. Meram Yayınları.