Academy of Sciences of the Azerbaijan SSR During the Strengthening of the Soviet Totalitarian Political Regime (1945-1960s)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 1100 - 1121, 07.06.2024

Tamilla Kərimova-kocayeva

Öz

The presented article covers the period after the creation of the Academy of Sciences of the Azerbaijan SSR in 1945 and the end of the Second World War. During the period discussed in the article, serious progress in the field of science was achieved in the republic. The structure of the Academy of Sciences was gradually improved, new research institutions were created, and the number of scientific personnel increased at a rapid pace. During this period, the Academy of Sciences turned into a huge organization, the main center of fundamental research. The application of scientific achievements in production, the training of educated, versatile personnel, the creation and development of economic structures on scientific principles were the main requirements of policy in this area. The institutes of the Academy of Sciences have developed a number of scientific problems and published many scientific papers and monographs. However, despite all this, the victory of the USSR in World War II led to the strengthening of totalitarianism in all regions, including the Azerbaijan SSR. With the strengthening of the administrative system in the republic, a new wave of repression began. The repressions mainly affected scientists, poets and writers. The falsification of our history continued.

Anahtar Kelimeler

Structure of the Academy of Sciences, scientific departments, research institutions, scientific personnel, fundamental, public and human sciences, totalitarian Soviet system

Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Sovet Totalitar Siyası Rejiminin Gücləndiyi Dövrdə (1945-1960-ci İllər)

Öz

Təqdim edilmiş məqalə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının 1945-ci ildə yaranması, İkinci dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonrakı dövrü əhatə edir. Bəhs etdiyimiz dövrdə respublikada elm sahəsində ciddi irəliləyişlər baş vermişdir. Elmlər Akademiyasının strukturu get-gedə təkmilləşirdi, yeni elmi-tədqiqat müəssisələri təşkil edilirdi, elmi kadrların sayı sürətlə artırılırdı. Bu dövr ərzində Elmlər Akademiyası nəhəng bir təşkilata, fundamental tədqiqatların əsas mərkəzinə çevrilmişdir. Elmi nailiyyətlərin istehsalata tətbiqi, savadlı, universal kadrların hazırlanması, iqtisadi strukturların elmi prinsiplər üzrə qurulması və inkişaf etdirilməsi sahəsində siyasətin başlıca tələbləri idi. Elmlər Akademiyasının institutları bir sıra elmi problemlər işləyib hazırlamış, çoxlu elmi əsərlər və monoqrafıyalar nəşr etdirmişdilər. Lakin, buna rəğmən, II Dünya müharibəsində SSRİ-nin qalib gəlməsi onun nəzarəti altında olan bütün regionlarda, o cümlədən, Azərbaycan SSR-də totalitarizmin daha da güclənməsinə səbəb oldu. Azərbaycanda inzibati amirlik sisteminin güclənməsi, repressiyaların yeni dalğası başlandı. Repressiyalar əsasən elm xadimlərinə, şair və yazıçılara qarşı çevrilmişdi. Tariximizin saxtalaşdırılması davam edirdi.

Anahtar Kelimeler

Elmlər Akademiyasının strukturu, elmi bölmələr, elmi-tədqiqat müəssisələri, elmi kadrlar, fundamental, ictimai və humanitar elmlər, totalitar sovet sistemi

Kaynakça

• Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR-20 let. (1966). Izdatelstvo AN Azerb. SSR.
• Akademiya nauk Azerbaydzhanskoy SSR – 30 let. (1975). Elm.
• Aliev, M. M. (1957). Desyat let Akademii nauk Azerbajdzhana, 10 let Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR. Nauchnaya sessiya 23-27 aprelya 1955 g. Izdatelstvo Akademii nauk Azerb. SSR.
• Azərbaycan arxeologiyası. Daş dövrü (2008). 6 cilddə, I cild. Şərq-Qərb.
• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası -70. (2015). Elm.
• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun Elmi Arxivi, (fond) f.2, (siyahı) siy.1, (iş) iş 195.
• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası-60. (2005). Elm.
• Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivi, (fond) f.1, (siyahı) siy.52, (iş) iş 32.
• Azərbaycan tarixi. (2003). 7 cilddə, VII cild. Elm.
• Azərbaycanda fəlsəfə elminin inkişafı. (1945), Azərbaycan SSR EA Fəlsəfə İnstitutunun əsərləri, cild 1.
• Cəfərzadə, İ. (1951). Azərbaycanın qədim tarixi. Azərbaycanda insan mədəniyyətinin izləri. (Daş dövründən mis dövrünədək), I cild. Azərbaycan SSR EA Tarix və Fəlsəfə İnstitutunun Əsərləri. Dzhafarov, A. K. (1983). Musterskaya kultura Azerbajdzhana (po materialam Taglarskoj peshery). Elm.
• Dzhafarzade, I. M. (1949). Sledy drevnejshej kultury cheloveka na territorii Azerbajdzhana. – V kn.: Sb. statej po istorii Azerbajdzhana. Baku, vyp.1.
• Guliev, A. (1954). O zadachah Instituta Istorii i Filosofii Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR v svete istoricheskih reshenij HIX sezda KPSS. Trudy Instituta Istorii i Filosofii, t.V.
• Hüseynov, M. M. (1959). Daşsalahlı mağarasında mustye düşərgəsi. Azərbaycan SSR EA Xəbərləri. İctimai elmlər ser., №6.
• Rasvet nauki sovetskogo Azerbaydzhana. (1980). Elm.
• Sumbatzade, A. (1987). Azerbaydzhanskaya istoriografiya XIX-XX vekov. Elm.
• Velikiy Oktyabr i rasvet nauki Sovetskogo Azerbaydzhana. (1977). Elm. Volkov, A. G. (1990). Perepis naseleniya 1937 goda: vymysly i pravda, V kn.: Perepis naseleniya SSSR1937 goda. Istoriya i materialy (Ekspress-informaciya. Seriya “Istoriya statistiki”). Vyp. 3-5 (chast II).
• Zamanov, O. (2019). Azərbaycan arxeologiya elmi 1945-1990-cı illərdə Avropa ilə akademik mədəniyyətlər və elmi biliklərin mübadiləsi çərçivəsində. Azərbaycan arxeologiyası, cild 22, №1.