The Reflection of Examples of Material Culture in the Classical Works of the Eastern-Islamic Renaissance on Archaeological Materials

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 1365 - 1373, 07.06.2024

Kifayət əliyeva

Öz

The Islamic Renaissance achieved extraordinary successes in the social, political, economic and spiritual life of the eastern world. During this period, new works on a number of sciences were created, and cultural and aesthetic thought entered a new stage of development. Scientific discoveries and works of such geniuses as Fergani, Firdavsi, Nizami, Biruni, Abu Ali ibn Sina, Mahmud Kashgari, Ahmad Yasevi led to revolutionary changes in the development of human thought. The Renaissance also led to the transformation of various states of the East into centres of science and culture, including Azerbaijan, the cities of the Blue River, Khwarazm. This article examines the traces of archaeological and material-cultural monuments reflecting the ancient past of the peoples in the works of Renaissance classics and determines their place and importance in the development of scientific and cultural thought in the eastern world, in the establishment of relations of societies with different cultures. Descriptive and comparative methodology was used to achieve this goal. The original basis of the article is the works of the classics of the Eastern Islamic Renaissance.

Anahtar Kelimeler

archaeological sites, Eastern architecture, Eastern Renaissance, material culture, Mahmud Kashgarli

Şərq-İslam İntibah Dövrü Klassiklərinin Əsərlərində Maddi-Mədəniyyət Nümunələrinin Arxeoloji Materiallarda Əksi

Öz

İslam İntibah dövrü şərq dünyasının ictimai, siyasi, iqtisadi və mənəvi həyatında möhtəşəm nailiyyətlərə imza atmışdır. Bu dövrdə bir sıra elmlər üzrə yeni əsərlər yaradılmış, mədəniyyət və estetik təfəkkür yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Fərqani, Furdovsi, Nizami, Biruni, Əbu Əli İbn Sina, Mahmud Qaşğari, Əhməd Yasəvi kimi dühaların elmi kəşfləri və yaradıcılığı insan təfəkkürünün inkişafında inqilabi dəyişikliyə səbəb olmuşdur. İntibah həmçinin şərqin müxtəlif dövlətlərinin, o cümlədən Azərbaycan şəhərlərinin, Mavərənnəhrin, Xarəzmin elm və mədəniyyət mərkəzlərinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur. Bu məqalədə İntibah dövrü klassiklərinin əsərlərində xalqların qədim keçmişini əks etdirən arxeoloji və maddi-mədəniyyət abidələrinin izləri araşdırılmış, onların şərq dünyasında elmi və mədəni təfəkkürünün inkişafında, müxtəlif mədəniyyətlərə malik cəmiyyətlər arasında qarşılıqlı əlaqələrin qurulmasında yeri və əhəmiyyəti müəyyənləşdirilmişdir. Bu məqsədə nail olmaq üçün təsviri-müqayisəli metoddan istifadə olunub. Məqalənin mənbə bazasını Şərq-İslam İntibah dövrü klassiklərinin əsərləri təşkil edir.

Anahtar Kelimeler

arxeoloji abidələr, şərq memarlığı, şərq intibahı, maddi-mədəniyyət, Mahmud Qaşğari

Kaynakça

• Abdalla, M. (2007). Ibn Khaldun on the Fate of Islamic Science after the 11th Century. Islam & Science, 5.1, 61-70.
• Aliyeva, K. (2023). Material and Cultural Models of Nizami Ganjavi’s Works Stored in World Museums. Colloquium-journal, 22 (181), 4-7.
• Al-Kashgari, M. Document. Gale in Context World History. https://go.gale.com/ps/i.do?p
• Blake, S. P. (2016). Astronomy and Astrology in the Islamic World. Edinburgh University Press. Braginskiy, İ. (1965). İranskiye miniatyurı. Naukа.
• Browne E. (1997). A Literary History of Persia (4 volumes). Ibex Publishersi.
• Christys, A. (2015). Vikings in the South. Voyages to Iberia and the Mediterranean. Bloomsbury.
• Daiber, H. (1988). Bahmanyār, Kīā. in Yarshater. Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Volume III/5: Bahai Faith III–Baḵtīārī tribe II. (pp. 501–503). Routledge & Kegan Paul.
• Donn, R. E. (2005). The Adventures of Ibn Battuta. University of California Press.
• Frye, R. N. (1962). The Heritage of Persia. Cleveland and New York.
• Germann, N. (2021). Farabi’s Philosophy of Society and Religion. Zalta, Edward N. (ed.) Stanford Encyclopedia of Philosophy. Spring.
• Golden, P. (1992). An Introduction to the History of the Turkic Peoples. Ethnogenesis and State-Formation in Medieval and Early Modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden.
• Haque, A. (2014). Psychology from Islamic Perspective: Contributions of Early Muslim Scholars and Challenges to Contemporary Muslim Psychologists. Journal of Religion and Health, XLIII (4), 357–377.
• Hayrullayev M. M. (1973). Farabi – krupneyshiy mıslitel srednevekovya. (k 1100-letiyu so dnya rojdeniya Abu Nasra Farabi). Tashkent Fan.
• Jirimunskiy, V. (1967). Alisher Navoi i problema Renesansa v literaturah Vostoka. Literatura epohi Vozrajdeniya i problemı vsemirnoy literaturı. Naukа.
• King David A. "The Astronomy of the Mamluks". 1983, Isis. 74 (4): 531–55.
• King, D. A. (2017). The astronomy of the Mamluks. In New Perspectives on the History of Islamic Science (pp. 317-342). Routledge.
• Konrad, N. (1967). Zapad i Vostok. Naukа.
• Mamedov, Z. (1993). Azerbaydjanskiye filosofı i mısliteli srednevekovya. Аzerneshr.
• Mets, А. (1973). Musulmanskiy Renesans. Vostochnaya literatura. Naukа.
• Mez, A. (2024). The Renaissance of Islam: History, Culture and Society in the 10th Century Muslim World. Bloomsbury Publishing.
• Qaşğari, M. (2006). Divanü Lüğat-it-Türk. Ozan.
• Rahman F. (2007). Bahmanyar, Abu'l-Hasan Bahmanyar b. al-Marzuban. Encyclopaedia of Islam. P. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel, and W. P. Heinrichs (Ed). Brill. Sawa G., (2012). Ehsan Yarshater (ed.). Farabi v. Music. Encyclopedia Iranica. Encyclopedia Iranica Foundation. January 24.
• Virani Sh. (2007). Salvation and Imamate. The Ismailis in the Middle Ages. Oxford University Press, pp.165-182