19. yüzyılda Osmanlı-Rus Diplomasisinde Boğazlar: Stratejik Kazanım ve Güç Mücadelesi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 1667 - 1681

Ferhat Veske

Öz

19. yüzyılda, Osmanlı-Rus diplomatik ilişkileri, özellikle Boğazlar üzerindeki stratejik kazanım ve güç mücadelesi etrafında şekillenmiştir. Rusya, 19. yüzyılın başlarından itibaren Karadeniz'e olan ilgisini artırarak, Boğazlar üzerinde kontrol sağlamak amacıyla çeşitli diplomatik girişimlerde bulunmuştur. Osmanlı Devleti ise uluslararası denge politikalarını kullanarak Boğazlar üzerindeki hâkimiyetini sürdürmek için çaba harcamıştır. Bu süreç, 1841 Londra Antlaşması ile doruk noktasına ulaşmıştır. Antlaşma, İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı temsilcilerini bir araya getirerek Boğazlar'ın statüsünü düzenlemiştir. Bu anlaşma ile Boğazlar'ın kapalılığı devam ederken, Osmanlı Devleti’nin egemenliği güçlendirilmiş ve Rusya'nın genişleme çabalarına sınırlamalar getirilmiştir. Karadeniz ve boğazlar, büyük güçler arasında önemli bir stratejik bölge olarak öne çıkmıştır. Osmanlı Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte bölgede ki stratejik önem daha da artmış ve bu durum, diğer büyük güçlerin de bölge üzerinde etkili olma isteğini tetiklemiştir. Sonuç olarak, 19. yüzyılda Osmanlı-Rus Diplomasisinde Boğazlar bölgesindeki stratejik kazanım ve güç mücadelesi, uluslararası ilişkilerde önemli değişimlere yol açmış, Boğazlar, büyük güçler arasında yaşanan rekabetin odak noktası olmuştur. Bu çalışma ile 19. yüzyılda Osmanlı-Rus diplomasisinde yaşanan olayların gelişimini ve etkileşimleri anlatılmaya çalışılmış, Osmanlı-Rus Savaşları ve antlaşmalarının etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı-Rus İlişkileri, Çarlık Rusya, Boğazlar, Osmanlı Devleti, Diplomasi

Straits in 19th century Ottoman-Russian Diplomacy: Strategic Gain and Power Struggle

Öz

In the 19th century, Ottoman-Russian diplomatic relations were shaped around the strategic gains and power struggle, especially over the Straits. Since the beginning of the 19th century, Russia increased its interest in the Black Sea and made various diplomatic attempts to gain control over the Straits. The Ottoman Empire, on the other hand, endeavoured to maintain its dominance over the Straits by using international balance policies. This process reached its climax with the Treaty of London of 1841. The Treaty brought together the representatives of Britain, Russia, France, Austria, Prussia and the Ottoman Empire and regulated the status of the Straits. With this treaty, while the closure of the Straits continued, the sovereignty of the Ottoman Empire was strengthened and Russia's expansionist endeavours were restricted. The Black Sea and the straits have come to the fore as an important strategic region among the great powers. With the weakening of the Ottoman Empire, the strategic importance of the region increased even more and this situation triggered the desire of other great powers to be effective in the region. As a result, the strategic gains and power struggle in the Straits region in the Ottoman-Russian Diplomacy in the 19th century led to significant changes in international relations, and the Straits became the focal point of the rivalry between the great powers. In this study, the development and interactions of the events in the Ottoman-Russian diplomacy in the 19th century were tried to be explained, and the effects of the Ottoman-Russian Wars and treaties were discussed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman-Russian Relations, Tsarist Russia, Straits, Ottoman Empire, Diplomacy

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (2014). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. Timaş Yayınları.
• Çaycıoğlu, S. O. (2022). Çarlık Rusya’nın Kafkas Hattı’nı İnşası ve Kuzey Kafkasya’da Hâkimiyet Kurma Mücadelesi. Belleten, 86 (306), 717-754.
• Eltut Kalender, N. (2007). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve İki Ülke Açısından Sonuçları. 38. ICANAS , Ankara, 119-130.
• Goryanof, S. (2006). Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi. Ötüken Neşriyat.
• Gönül, Ö. ve Karaağaç, Y. (2020). Türk Boğazlarının Geçiş Rejimi ve Ege Denizi’nin Statüsü. Nobel Yayınları.
• Hacısalihoğlu, M. (2020). 19. Yüzyıl Osmanlı-Rus İlişkileri. Balkar &Tümbifed.
• Kocabaş, S. (2014), Türkiye’nin Canı Boğazlar, Bayrak Yayıncılık.
• Korkmaz, T. (2024). Küçük Kaynarca Antlaşması’nı İmzalayan Ahmed Resmi Efendi ve Eserleri. Selçuk Türkiyat, (61), 87-104.
• Mustafayev, B. (2013). Cihan Hâkimiyetini Moskoflara Öğütleyen Deli Petro’nun Vasiyetnamesi ve Ermenistan Devletinin Kurulmasında Etkisi. International Journal of Eurasia Social Sciences / Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (11), 17-27.
• Sarı, M. ve Turan, T. (2019). Osmanlı-Rus Ticarî İlişkileri ve Türkiye’deki Rus Markaları. Journal of International Eastern European Studies, 1 (2), 367-386.
• Soy, H. B. (2015). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan NATO Üyeliğine: Boğazlar Sorunu ve Türkiye’nin Batı ile İttifakı. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (45), 181-209.
• Şener, B. (2015). Tarihsel Boyutlarıyla Boğazlar’ın Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İBBF Uluslararası İlişkiler Bölümü. The Journal of Academic Social Science Studies, 35, 327-349.
• Şeref, A. (2012). Tarih Musahabeleri. Kapı Yayınları.
• Palmer, A. (2003). Son Üç Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu-Bir Çöküşün Tarihi (Çev. B. Çorakçı Dişbudak), Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Pazarcı, H. (2015). Uluslararası Hukuk. Turhan Kitabevi Yayınları.
• Topsakal, İ. (2016). Tarihi Süreçte Rusya-Türkiye İlişkileri. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 33-53.
• Tukin, C. (1999). Boğazlar Meselesi. Pan Yayıncılık.
• Tuncer, H. (2013). Metternich'in Osmanlı Politikası (1815-1848). Kaynak Yayınları.
• Uğur, H. Z. (2016). Türk Boğazlarinin önemi ve Montrö Sözleşmesi ile sağlanan denge rejimi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 36-47.