Professional Organisations in the Early Republican Period in Çanakkale: On the Trail of Social Transformation

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 1911 - 1928, 06.11.2024

Güneş Şahin

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.787

Öz

This article focuses on the founding purposes, structure and functioning of the professional organisations that started to be organised in Çanakkale after the proclamation of the Republic. The process of organisation, which began in the Ottoman classical period with the ahilik and guild organisation, which can be defined as one of the integrating elements of the state, continued in different forms in the republican period. In the research article, which examines the organised structure of viticulture and grape-growing, maritime business lines and construction workers, which form the basis of Çanakkale's economy, it will be discussed at the local level how the achievements of the republic mediated a social transformation. Thus, with the integrative perspective of the nation-state, it will be possible to make an assessment on which needs of the society the organisations meet and how the local economy can be made efficient. Kemalism, which refused to see professional organisations as the product of a class struggle and established social development in solidarity, aimed to ensure this solidarity through associations, unions or societies in its idealised system. From this point of view, it seems important to examine the membership structures of professional organisations, how they were managed and their responsibilities in order to analyse the socio-economic social structure of Çanakkale in the 1930s, a coastal town in the North Aegean.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period, Societies, Çanakkale, Professional Organisations

Çanakkale'de Erken Cumhuriyet Döneminde Mesleki Örgütlenmeler: Toplumsal Dönüşümün İzinde

Öz

Bu makale, Çanakkale’de Cumhuriyet’in ilan edilmesinin ardından teşkilatlanmaya başlayan mesleki örgütlenmelerin kuruluş amaçları, yapısı ve işleyişlerine odaklanmaktadır. Osmanlı klasik döneminden itibaren devletin bütünleştirici unsurlarından biri olarak tanımlayabileceğimiz ahilik ve lonca teşkilatlanması ile başlayan örgütlenme süreci, değişik formlarda cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Çanakkale ekonomisinin temelini oluşturan bağcılık ve üzümcülük, denizcilik iş kolları ve inşaat işçilerinin örgütlü yapısının incelendiği araştırma makalesinde, cumhuriyetin kazanımlarının nasıl bir toplumsal dönüşüme aracılık ettiği yerel düzeyde tartışılacaktır. Böylece ulus-devletin bütünleştirici bakış açısı ile örgütlerin toplumun hangi ihtiyaçlarını karşıladığı ve yerel ekonominin nasıl verimli hale getirilebileceği üzerine bir değerlendirme yapabilmek mümkün olacaktır. Mesleki örgütlenmeleri sınıfsal bir mücadelenin ürünü görmeyi reddederek toplumsal gelişmeyi dayanışma içinde tesis eden Kemalizm, idealize ettiği sistemde; dernekler, birlikler ya da cemiyetler aracılığı ile söz konusu dayanışmayı sağlamayı hedeflemiştir. Bu açıdan bakıldığında Kuzey Ege’de bir sahil kasabası görünümünde olan 1930’lu yıllar Çanakkale’sinde sosyo-ekonomik toplumsal yapıyı sağlıklı bir biçimde analiz edebilmek için mesleki örgütlenmelerin üyelik yapılarını, nasıl yönetildiklerini ve sorumluluklarını incelemek önemli görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, Cemiyetler, Çanakkale, Mesleki Örgütlenmeler

Kaynakça

• Resmi Yayınlar
• T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Daire Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA).
• CHF Nizammnamesi ve Parti Programı. (1931). TBMM Matbaası.
• Çanakkale İnşaat İşçileri Cemiyeti Nizamnamesi.(1930). Çanakkale Vilayet Matbaası.
• Süreli Yayınlar
• Bağcıların zararı çok büyüktür. (24 Temmuz 1933). Cumhuriyet, s. 2.
• Bağcılık okulları, kursları. (01 Ekim 1935). Çanakkale Vilayet Gazetesi, s.1.
• Boğaz’ın her yanından tutulan balıklar (11 Şubat 1938). Yeni Asır, s. 5.
• Çanakkale Halkevi. (18 Haziran 1936). Cumhuriyet, s. 4.
• İnhisarlar Vekâlet’inin desteği. (25. Ocak 1939). Akşam, s. 6.
• İyi ürün veren bağlar. (14. Ağustos 1935). Akşam, s. 5.
• Kasabadaki bağlarda 300.000 kütük. (01 Haziran 1935). Akşam, s. 4.
• Kaza halkı sıtmadan kırılmaktadır. (19 Ekim 1932). Milliyet, s. 6.
• Lâpseki üzümü. (24 Temmuz 1933). Cumhuriyet, s. 2.
• Lapseki’de Mildyu isimli bir hastalık. (18 Haziran 1936). Son Posta, s. 5.
• Sandalcılar Cemiyeti. (17 Mayıs 1934). Son Posta, s. 3.
• Vapurlar karaya. (08 Aralık 1932). Son Posta, s. 14.
• Vilayetimizdeki Lâpseki. (01 Ekim 1935). Çanakkale Vilayet Gazetesi, s.1.
• Alacı, B. (2022). İzmir İşçi ve Esnaf Kurumları Birliği, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/izmir-isci-ve-esnaf-kurumlari-birligi/?pdf=3554
• Albayrak, M. (2010). Kemalizmin Düşünsel Temelleri ve Tarihsel Oluşumu. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVI, 307-344.
• Çaha Ö. (1995). Cumhuriyet Türkiye’sinin İlk Yıllarında Sivil Toplum, İslami Araştırmalar, 8, 2, Bahar. 99-113.
• Çukurova, B. (1986). Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul Gizli Grupları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 2 (5), 519-526.
• Duman, D., & Bayburt, B. (2018). Türkiye İşçi Tarihine Kısa Bir Bakış Ve İşçilerin İlk Kitlesel Yürüyüşü: Çorum Belediye İşçilerinin Yürüyüşü. Belgi Dergisi, 2(16), 944-960.
• Erat, E. (2019). Çanakkale Sanayi ve Ticaret Tarihi (1923-1960) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yök Tez.
• Gülmez M. (1983). Tanzimat’tan Sonra İşçi Örgütlenmesi ve Çalışma Koşulları (1839-1919). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul. (792-802).
• Gülmez, M. (1983). Tanzimat’tan Sonra İşçi Örgütlenmesi ve Çalışma Koşulları (1839-1919). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 3, 792-802.
• İleri, Ü. (2008). Tek Partili Dönem’de (1923-1946) İşçi Örgütlenmelerini Güçleştiren Ve Hazırlayan Etmenler. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 21(5-6), 70-92.
• Lale, A., Kaymaz Mert, M. (2019). Türk Sivil Toplumunun Tarihi Gelişimi: Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e Mukayeseli Bir Analiz (1839-1950). International Social Sciences Studies Journal, 5 (49), 6390-6399.
• Tanışman C. (1935, Mayıs 02), Bağcılığımız, Çanakkale Vilayet Gazetesi.
• Tekerek, M. (2020). Cumhuriyet Halk Partisi İktidarında İşçiler (1923-1938). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20 (40), 175-199.
• Toksöz, F. (1983). Dernekler, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 2. c. İletişim kitabı içinde, 365-386.
• Yüceer S. (2022). Kemalizm, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kemalizm/