Banditry Incidents in the Sanjak of Kastamonu According to the Sher'iyye Registers (1699-1716)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 1542 - 1565, 06.11.2024

Ali Maden

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.779

Öz

In this article, the banditry incidents that took place in the Sanjak of Kastamonu between 1699-1716 are analysed using shar'iyye registers, which are one of the indispensable sources of historical research and especially of urban history. The information about the banditry incidents in the sanjak was accessed from six şer'iyye registry books and the determinations of the period were supported by various examples selected from the books. In this study, various information about banditry incidents, the places where the incidents took place, the way they took place and their statistics, the acts committed against the victims in the incidents and their statistics, the elements involved in the incidents as individuals or organised groups (civilians, soldiers, slaves), the measures taken against banditry activities, the orders addressed to the rulers, the punishments given to the bandits, the forgiveness of the bandits, the banditry incidents that occurred in other regions of Anatolia and affected Kastamonu Sanjak are given. In the examination of the banditry events in the years 1699-1716, the events in the centre and other kazas, the provisions on the banditry events in Anatolia, the orders containing information and precautions about the banditry activities, and the punishments to be given to the crimes will be investigated. In addition, the ways in which punishments such as imprisonment, exile and execution were imposed will be analysed to show how sharia and customary provisions were applied in the Ottoman Empire. Individuals and persons involved in banditry incidents and the areas where the incidents took place and affected are mentioned by name.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Banditry, Shar, 17th Century, 18th Century

Şer’iyye Sicillerine Göre Kastamonu Sancağı’ndaki Eşkıyalık Olayları (1699-1716)

Öz

Bu makalede 1699-1716 yılları arasında Kastamonu Sancağı’nda gerçekleşen eşkıyalık olayları, tarih araştırmalarının ve özellikle de kent tarihinin vazgeçilmez kaynaklarından biri olan şer’iyye sicilleri kullanılarak incelenmiştir. Sancakta yaşanan eşkıyalık olayları ile ilgili bilgilere altı şer’iyye sicil defterinden ulaşılmış olup döneme ait tespitler defterlerden seçilen çeşitli örnekler ile desteklenmiştir. Bu çalışmada eşkıyalık olayları, olayların gerçekleştiği yerler, gerçekleşme şekilleri ve istatistikleri, olaylarda mağdurlara karşı işlenen fiiller ve istatistikleri, şahıs veya organize grup halinde olaylara karışan unsurlar (sivil, asker, köle), eşkıyalık faaliyetlerine karşı alınan tedbirler, yöneticilere hitaben yazılan emirler, eşkıyalara veriler cezalar, eşkıyaların affedilme durumları, Anadolu’nun diğer bölgelerinde ortaya çıkan ve Kastamonu Sancağı’nı da etkileyen eşkıyalık olayları hakkında çeşitli bilgiler verilmiştir. 1699-1716 yıllarındaki eşkıyalık olaylarının incelenmesinde sıralama merkez ve diğer kazâlardaki olaylar, Anadolu coğrafyasındaki eşkıyalık olaylarına dair hükümler, eşkıyalık faaliyetleri hakkında bilgi ve tedbir içeren emirler ile suçlara verilecek cezalar araştırılacaktır. Ayrıca verilen hapis, sürgün ve idam gibi cezaların uygulanma şekilleriyle de Osmanlı Devleti’nde şer’î ve örfî hükümlerin nasıl uygulandığına değinilecektir. Eşkıyalık olaylarına karışan şahıs ve şahıslar ile olayların gerçekleştiği ve etkilediği alanlar ise isim isim belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Eşkıyalık, Şer’iyye Sicili, 17. Yüzyıl, 18. Yüzyıl

Kaynakça

• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 9.
• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 10.
• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 13.
• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 16.
• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 20.
• BOA. MŞH. ŞSC.d. (Meşihat Defterleri) Kastamonu 79.
• Araştırma ve Tetkik Eserler
• Akbulut, İ. (2003). İslâm Hukukunda Suçlar ve Cezalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (1), 167-181.
• Artan, M. (2021). Omanlı Devleti'nde Eşkıyalığın Önlenmesi İçin Verilen Cezaların ve Alınan Tedbirlerin Mühimme Defterlerine Yansıması (1626-1632). Dr. Ayhan Kuşçulu ve Elshan Gurbanov (Ed.), Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (s. 53-61). USBIK.
• Badiğinli Okan, B. (2010). İslâm Ceza Hukukunda Hırâbe(Eşkıyalık) Suçunun Mahiyeti ve Hukukî Sonuçları [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yök Tez.
• Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. İslâm Ansiklopedisi (C. 11, s. 463-466). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayrak, Ş. (1998). XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Anadolu’da Eşkıyalık Olayları [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. Yök Tez.
• Cin, H. ve Akgündüz, A. (1989). Türk Hukuk Tarihi Kamu Hukuku-1. Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2015). Eşkıya-Şaki. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Döşemetaş, Ö. (2019). Şer’iyye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kastamonu Kazâsı (1725-1750) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yök Tez.
• Ekinci, E. B. (2012). Osmanlı Hukuku. Arı-Sanat Yayınları.
• Erdoğan, E. (2006). XVI. Yüzyılda Canik (Samsun) Sancağında Eşkıyalık Faaliyetleri. C. Yılmaz (Ed.), Geçmişten Geleceğe Samsun (s. 55-63). Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Erdoğan, S. (2023). Ta‘zîr Suç ve Cezalarının Kanunilik İlkesi Açısından Değerlendirilmesi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 42, 1-38.
• Ertaş, M. Y. (2017). 18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkileri. O. Köse (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör (s. 179-189). Samsun İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Güzey, A. R. (2001). Şer’iyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyılın Sonları ile XVIII. Yüzyılın Başlarında Kastamonu [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yök Tez.
• Hüseyniklioğlu, A. (2002). XVI. Yüzyılda Anadolu’da Eşkıyalık Faaliyetleri ve Bu Faaliyetleri Önlemeye Yönelik Alınan Tedbirler. Türkiye’nin Güvenliği Sempozyumu (Tarihten Günümüze İç ve Dış Tehditler, 17-19 Ekim 2001), 415-428.
• Hobsbawm, E. J. (2008). Eşkıyalar. Agora Kitaplığı.
• İlgürel, M. (1995). Osmanlılar’da Eşkıyalık Hareketleri. İslâm Ansiklopedisi (C. 11, ss. 466-469). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kahraman, A. (1998). İslam Hukukunda Şahsa (Nefse) Kefâlet Müessesesi ve Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku'ndaki Teminatla Salıverme Müessesesi ile Mukayesesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 301-328.
• Kavaklı, S. (2005). 929/A Numaralı Nefy Defterinin (1826/1833) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Yök Tez.
• Kundakçı, S. (2022). Kastamonu, Bolu ve Çankırı Sancaklarında Suhte Olayları (1559-1576). Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (3), 1155-1170.
• Koç, M. (2017). Osmanlı Hukukunda Ta’zir Suç ve Cezaları [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yök Tez.
• Köse, O. (2017). 19. Yüzyıl Başlarında Kocaili Sancağı’nda Eşkıyalık. O. Köse (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör (s. 409-424). Samsun İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Maden, A. (2014). 41 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicilinin (H. 1160 / M. 1747 – 1748) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi].Yök Tez.
• Maden, A. (2024). 41 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Siciline Göre Kastamonu Sancağı’nın 1747 Yılı İdari Teşkilatında Yer Alan Görevliler. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11 (2), 1075-1099.
• Maden, F. (2004). 18. Yüzılın Sonlarında Kastamonu (Şeriye Sicillerine Göre) [Yüksek lisans tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi]. Yök Tez.
• Maden, F. (2012). XVIII. Yüzyılın Sonlarında Kastamonu. Roza Yayınları.
• Maden, F. (2018). Kastamonu’da Eşkıyalık. Kitabevi Yayınları.
• Öz, M. (2017). Modernleşme Öncesinde Osmanlı Toplumunda Eşkıyalık Hareketlerinin Niteliği ve Özellikleri. O. Köse (Ed.). Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör (s. 11-20). Samsun İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Arpalık. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (C. 1, s. 84-87). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Saylan, K. (2018). Osmanlı Döneminde Kelkit ve Şiran Çevresinde Yaşanan Eşkıyalık Olayları (1760-1916). Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 12(24), 63-84.
• Şahin, İ. (2001). Kastamonu. İslâm Ansiklopedisi (C. 24, s. 585-588). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Türk Tarih Kurumu. Tarih Çevirme Kılavuzu. https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu.
• Uzun, E. (2006). Osmanlı Örneklemi Üzerinden Sosyal Eşkıyalığa Bir Bakış. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (3), 31-45.
• Üçok, C. (1947). Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4 (1), 48-73.
• Yakut, E. (2011). Osmanlı Hukukunda Tazir Cezaları. Seçkin Yayıncılık.
• Yakut, E. (2012). Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 33, 21-34.