Kur’an-ı Kerim’deki Muhsin Kavramının Bazı Kavramlarla Münasebeti

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2480 - 2496, 22.09.2024

İlknur Ural

Öz

Kur’an’ın kilit kavramlarından birisi olan ihsan, Cibril hadisinin de etkisiyle İslam ahlakında önemli bir yere sahip olmuştur. İhsan en genel ifadeyle, “iyilikte bulunmak ve yaptığını en güzel bir şekilde yapmaktır.” Muhsin ise iyilikte bulunan, yaptığı her işi layıkıyla yerine getiren ve bu tavrını da “Allah’ı görüyormuş” bilinciyle gerçekleştiren kimsedir. Kur’an’ın önemle üzerinde durduğu bu kavrama, ayetlerde müslim, mümin, sâbir, müttaki, sâlih ve muhlis kimseler eşlik etmektedir. Yüce Kelâm’ın muhsin kavramına atfetmiş olduğu önem, onun daha iyi anlaşılması gerçeğini de gözler önüne sermektedir. Bundan dolayı, bu çalışmada, muhsin kimselerin anlamsal olarak aralarında bir benzerlik olduğu düşünülen müttaki ve sâlih kimselerle münasebeti ortaya konulmuştur. Çalışmamız kapsamı gereği muhsin kimselerin özelliklerinden sayılabilecek sâbir ve muhlis vasıfları da değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bununla birlikte teslimiyette ve imanda bir kemal noktası olan muhsinliğin müslim ve mümin kimselerle ilişkisi de izah edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamıza, ihsan kavramının çeşitli açılardan analizi yapılarak başlanmıştır. Araştırma, çalışmanın temel kavramı olarak kabul edilen muhsin isminin ve münasebetli olduğu diğer kavramların anlamsal karşılıkları izah edilerek devam etmiş, son olarak da elde edilen veriler ışığında, muhsin kavramının kendisine eşlik eden vasıflarla münasebeti ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Ayet, Kavram, İhsan, Muhsin

The Concept of Muhsin in the Qur’an and Its Relation to Other Key Terms

Öz

Ihsan, one of the core concepts of the Qur’an, has been attributed significant importance in Islamic ethics, particularly under the influence of the Hadith of Jibril. In its broadest sense, ihsan is defined as “performing acts of goodness and perfecting actions in the best possible way.” A muhsin is understood as one who performs good deeds, fulfills responsibilities with utmost excellence, and conducts actions with the consciousness of “as if seeing Allah.” In the Qur’an, this concept is frequently emphasized alongside other figures such as the muslim, mumin, sabir, muttaqi, salih, and mukhlis individuals. The emphasis placed on the concept of muhsin in the Qur’an underscores the necessity for a deeper understanding of it. Consequently, in this study, the relationship between muhsin individuals and muttaqi and salih figures, with whom semantic similarities are thought to exist, has been examined. Moreover, the traits of sabir and mukhlis, which may be considered characteristics of muhsin individuals, have also been evaluated due to the scope of the study. Furthermore, the connection between the perfection of submission and faith, embodied in the muhsin, and the muslim and mumin individuals has been attempted to be explained. The study is initiated with an analysis of the concept of ihsan from various perspectives. It is then continued by explaining the semantic meanings of the term muhsin and other related concepts. Finally, in light of the gathered data, an attempt has been made to elucidate the relationship between the muhsin and the qualities that accompany it.
Keywords:

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Verse, Concept, Ihsan, Muhsin

Kaynakça

• Abdülbâki, M. F. (1364). El Mu’cemü’l Müfehres Li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. (2006). (Altuntaş, H. ve Şahin, M.). DİB Yayınları.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed (1421). Envârü’t-Tenzîl ve esrârü’t-Te’vîl. Daru’r-Reşid.
• Bilmen, Ö. N. (ty.). Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meâli Alisi ve Tefsiri. Nesa A.Ş.
• Bursevî, İ. H. (1439). Rûhu’l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur’ân. Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd (1404). es-Sıhah Tacu’l-Luga ve Sıhahu’l-Arabiyye. Daru’l-İlm li’l-Melayin.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. (ty.). et-Ta’rîfât. Daru’l-Fazile.
• Çağrıcı, M. (2000) Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 21, s. 544-546). TDV Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2009) Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 36, s. 31-32). TDV Yayınları.
• Ebüssuûd Efendi. (ty.).İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Daru’l-Mushaf Mektebetü ve Matbaatü Abdu’r-Rahmani Muhammed.
• Ebüssuûd Efendi, İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Daru ihyau’t-turasi’l-Arabiyyi.
• Ezheri, Ebu Mansur Muhammed bin Ahmed (1384). Tehzibu’l-Luga. Eddaru’l-Mısriyyetü Li’t-Telifi ve’t-Terceme.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kub b. Muhammed (1426). Kâmûsu’l-Muhît. Müessesetü’l-Risale.
• Halîl B. Ahmed, el-Ferâhîdî. (ty.). Kitâbü’l-‘Ayn. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Izutsu, T. (2019). Kur’an’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar (Çev. S. Ayaz). Pınar Yayınları.
• İbn Acîbe el-Hasenî. (2011). Bahrü’l-Medîd fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd (Çev. D. Selvi). Semerkand Yayınları.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. (1405). Lisânü’l-‘Arab. Neşru Edebi’l-Havza.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. (ty.). el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân. Mektebetü Nizar Mustafa’l-Baz.
• Karaman, H. M., Çağrıcı, İ., Kâfi Dönmez, S., Gümüş. (2020). Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. DİB Yayınları.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. (1427). el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Müessesetü’r-Risale.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. (2006). Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Daru’l-Mizan.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. (2003). Tefhimu’l-Kur’an (Çev. M. Han Kayanî, Y. Karaca, N. Şişman, İ. Bosnalı, A. Ünal, H. Aktaş). İnsan Yayınları.
• Mukâtil B. Süleymân. (1432). Vücûh ve’n-Nezâir fî’l-Kur’âni’l-Azîm. Mektebetü’r-Rüşd Yayınları.
• Mütercim Âsım Efendi. (2014). El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi (Çev. M. Koç, E. Tanrıverdi). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayını.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. (2003). Medârikü’t-Tenzîl ve Haka’iku’t-Te’vîl. (Çev. H. Ünal). Ravza Yayınları.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. (1401). Mefâtîhu’l-Gayb. Daru’l-Fikr.
• Sinanoğlu, M. (2000). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 22, s. 212-214) TDV Yayınları.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. (1415). Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Müessetü’l-Risale.
• Vankulu, M. E. (2014). Vankulu Lügati. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayını.
• Yazır, E. M. H. (ty.). Hak Dili Kur’an Dili. Azim Yayınevi.
• Yüce, M. (2013). İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), 111-148.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. (1421). Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Matbaatü Hükümeti’l-Kuveyt.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. (1430). el-Keşşâf ‘an Haka’ikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekavîl fî Vücûhi’t-Te’vîl. Daru’l-Ma’rife.