Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a Çıkışı Sonrasında Geri Çağrılma, Azil ve İstifa Süreçlerinin İstanbul Basınına Yansıması (Haziran -Temmuz 1919)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2396 - 2425, 22.09.2024

Mehmet Emin Elmacı

Öz

Milli Mücadele döneminin başlangıcı sayılan Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı sonrası gelişmeler, bugüne kadar birçok eserde anlatılmıştır. Dönemin basınında yaptığımız çalışmada, İstanbul Hükümeti ile ayrışması da gün gün basında yer almıştır. Paşa’nın Samsun’a varışı gazetelerde verilmesine rağmen işgallere karşı halkı direniş için örgütlemeye başlaması ve Havza’daki direniş mitingi süreçleri basında kısa bir süre sessizliğe neden olmuştur. 11 Haziran 1919’dan itibaren nedeni belirtilmese bile Mustafa Kemal Paşa’nın geri çağrılma haberleri gazetelerde verilmeye başlanmıştı. Harbiye Nezareti’nin geri çağırma kararını tebliğ etmemesi süreci uzatmış ve gazetelerin de farklı haberler vermesine yol açmıştı. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının aldığı Amasya Genelgesi kararları ise İngilizlerin de tepkisi ile İstanbul’un Mustafa Kemal Paşa’yı görevden almasına neden olmuştur. Basında yine nedenleri belirtmeden sade bir şekilde Mustafa Kemal Paşa ön plana çıkartılmış ve görevden alındığı bilgisi verilmişti. Erzurum Kongresi sürecinde ise istifası gerçekleşmiş ve bu da aynı sadelikte haberleştirilmişti. Yayımlanmış belgeler takip edildiğinde İstanbul basını, birkaç gün aradan sonra bu önemli gelişmeleri sayfalarında yer vermişti. Gazeteler, bu haberleri verirken Anadolu’ya ve Mustafa Kemal Paşa’ya bakış açılarını da ortaya koymuştu. 1919’un Haziran ve Temmuz aylarını içeren iki ay gibi kısa sürede basının büyük çoğunluğu, geri çağrılma, azil ve istifa haberlerini çok sade bir şekilde verirken Sabah, Alemdar ve Türkçe İstanbul gibi muhalif gazeteler ise olumsuz yorumlarıyla birlikte haberleştirmişlerdi.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Atatürk, Damat Ferit Paşa

The Reflection of Mustafa Kemal Paşa’s Recall, Dismissal, and Resignation Processes in the Istanbul Press Following His Landing in Samsun (June - July 1919)

Öz

The developments following Mustafa Kemal Pasha’s landing in Samsun, which is considered the onset of the National Struggle, have been extensively documented in various works. Our analysis of the period's press reveals a daily account of his estrangement from the Istanbul Government. While Pasha’s arrival in Samsun was reported, his subsequent efforts to mobilize public resistance against the occupations and the resistance rally in Havza briefly caused a silence in the press. From June 11, 1919, news of Mustafa Kemal Pasha’s recall began appearing in newspapers, though the reasons for this recall were not specified. The delay in the Ministry of War's notification of the recall decision prolonged the process and led to varied news reports. The decisions made by Pasha and his associates at the Amasya General Congress, which elicited a response from the British, ultimately led to Istanbul’s decision to remove Pasha from his position. The press, again without elaborating on the reasons, simply reported his dismissal. During the Erzurum Congress, his resignation occurred and was reported in a similarly understated manner. Published documents show that the Istanbul press eventually included these significant developments in their pages after a few days. Newspapers not only reported these events but also reflected their perspectives on Anatolia and Mustafa Kemal Pasha. Over the brief period of June and July 1919, while the majority of the press reported the recall, dismissal, and resignation in a straightforward manner, opposition newspapers such as Sabah, Alemdar, and Türkçe İstanbul included negative commentaries alongside their reports.

Anahtar Kelimeler

National Struggle, Atatürk, Damat Ferit Pasha (Paşa)

Kaynakça

• Mustafa Kemal Paşa. (12 Haziran 1919). Alemdar. Şark Kıtaatı Müfettişliği. (17 Mayıs 1919). Alemdar.
• Müstahberat-ı Hususiye - Mustafa Kemal Paşa. (30 Haziran 1335-1919). Alemdar.
• Hilaf-ı Kanun ve İçtimaalar ve Teşebbüsler. (31 Temmuz 1919). Alemdar.
• Mustafa Kemal Paşa. (21 Mayıs 1919). Hadisat.
• Dâhiliye ve Harbiye Nazırlarının İstifası. (27 Haziran 1919). İkdam.
• Mustafa Kemal Paşa. (21 Mayıs 1919). İkdam.
• Mustafa Kemal Paşa. (27 Haziran 1919). İkdam.
• Hürriyet ve İtilaf Fırkasının Beyannamesi. (27 Haziran 1919). İkdam.
• Takvim-i Vekayi’den, Mustafa Kemal Paşa. (6 Mayıs 1919). İkdam.
• Mustafa Kemal Paşa. (14 Temmuz 1919). İleri.
• Mustafa Kemal Paşa Samsun’da. (21 Mayıs 1919). İleri.
• Sivas Kongresi. (6 Temmuz 1919). İleri.
• Mustafa Kemal Paşa. (12 Haziran 1919). İstiklâl.
• Mustafa Kemal Paşa. (21 Mayıs 1919). İstiklâl.
• Sadrazam Ferit Paşa Nihayet İstifa Etti. (21 Temmuz 1919). İstiklâl.
• Dâhiliye Nazır Vekili Ethem Beyle Mülakat. (6 Temmuz 1919). İstiklâl.
• Mustafa Kemal Paşa. (17 Mayıs 1919). Memleket.
• Mustafa Kemal Paşa. (6 Mayıs 1919). Memleket.
• Mustafa Kemal Paşa. (24 Haziran 1919). Sabah.
• İstifa. (27 Haziran 1919). Sabah.
• Mustafa Kemal Paşa Hakkında. (12 Haziran 1919). Tasvir-i Efkâr.
• Mustafa Kemal Paşa’nın Vaziyeti (1 Temmuz 1919). Tasvir-i Efkâr.
• Mustafa Kemal Paşa. (6 Mayıs 1919). Tasvir-i Efkâr.
• Mustafa Kemal Paşa. (4 Temmuz 1919). Türkçe İstanbul.
• Millete Beyanname- Nigâhban Cemiyet-i Askeriyesi Tarafından. (7 Temmuz 1919). Türkçe İstanbul.
• Mustafa Kemal Paşa’nın Azli. (11 Haziran 1919). Vakit.
• Dâhiliye Nezaretinin Bir Tamimi. (12 Temmuz 1919). Vakit.
• Mustafa Kemal Paşa. (12 Temmuz 1919). Vakit.
• Mustafa Kemal Paşa. (14 Temmuz 1919). Vakit.
• Kabinenin İstifası, Yeni Kabinenin Teşkili Yine Ferit Paşa’ya Tevdii Edildi. (21 Temmuz 1919). Vakit.
• Üçüncü Damat Ferit Paşa Kabinesi- Hatt-ı Hümayun Sureti. (22 Temmuz 1919). Vakit.
• Anadolu’da Vaziyet. (25 Temmuz 1919). Vakit.
• Hürriyet ve İtilaf Fırkasının Beyannamesi. (27 Haziran 1919). Vakit.
• Dâhiliye ve Harbiye Nazırlarının İstifası. (27 Haziran 1919). Vakit.
• Dâhiliye Nezareti’nin Tamimi. (27 Temmuz 1919). Vakit.
• Anadolu’daki Hareketler. (31 Temmuz 1919). Vakit.
• Mustafa Kemal Paşa. (6 Mayıs 1919). Vakit.
• Cemal ve Mustafa Kemal Paşalar. (7 Temmuz 1919). Vakit.
• Cemal ve Mustafa Kemal Paşalar. (9 Temmuz 1919). Vakit.
• Mustafa Kemal Paşa. (12 Temmuz 1919). Zaman.
• Mustafa Kemal Paşa’nın Avdeti. (14 Haziran 1919). Zaman . Şark Kıtaatı Müfettişliği. (16 Mayıs 1335-1919). Zaman.
• Mustafa Kemal Paşa. (21 Mayıs 1919). Zaman.
• Ferit Paşa Kabinesi Nihayet İstifa Etti. (21 Temmuz 1919). Zaman.
• 4.5 Ayda Üçüncü Ferit Paşa Kabinesi. (22 Temmuz 1919). Zaman.