Early Medieval History of Beylegan City of Azerbaijan in Arabic Language Sources

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2167 - 2180

Şahlar Şərifov

Öz

The cities of Azerbaijan, known for its ancient states in history, also have an ancient history. Beylegan is one of the ancient cities of Azerbaijan. Due to its historical and geographical location and economic importance, Beylegan was one of the famous cities of the Near and Middle East along with Azerbaijan in the Middle Ages. Arabic language authors al-Balazuri, al-Istakhri, al-Yaqubi, al-Tabari, Asam al-Kufi, Ibn al-Faqih, Ibn Khordadbeh, Ibn Hawqal, al-Muqaddasi and others gave detailed information about Beylegan. It is understood from the information provided by Arab writers that many famous scientists lived in the city. Among them are Mujir al-Beylegani, Abu Ahmad Zaki ibn Hasan ibn Hasan ibn Umar al-Beylegani, Shamsuddin Abu Tahir Zaki ibn Hussein ibn Umar al-Beylegani, Muayyinuddin Abu Ali Ayyub ibn Ahmad ibn al-Aziz al-Beylegani, Abul-Faraj Masud Ibn. Ahmed Ibn Mahmud al-Beylegani, Abu Ja'far Muhammad Ibn Hasan al-Beylegani, Abdulmalik ibn Ahmad Ibn Abdulmalik Ibn Abdikan al-Beylegani, Abul-Fazl Hibatullah Ibn Abul-Qasim Ibn Hibatullah Ibn Yaqub al-Beylegani. In the sources, we witness that the number of writers from Beylegan is also written as ‘al-Beylegani’. Arab sources refer to Beylegan as a large, fertile, walled and strategically important city. Like other cities, Beylegan was ruled by local feudal lords and foreign Arabs. Some of the feudal lords earned large incomes by distributing their revenues. The land tax was collected from the peasants living and cultivating the land of the feudal lords.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Rashid caliphs, Ran, Beylegan, Umar Ibn Khattab, Uthman Ibn Afwan, Salman Ibn Rabia

Azərbaycanın Beyləqan Şəhərinin Erkən Orta Əsrlər Tarixi Ərəbdilli Mənbələrdə

Öz

Tarixdə qədim dövlətləri ilə tanınan Azərbaycanın, şəhərlərinin tarixi də qədimdir. Azərbaycanın qədim şəhərlərindən biri də Beyləqan şəhəridir. Tarixi və coğrafi mövqeyinə, iqtisadi əhəmiyyətinə görə Beyləqan orta əsrlərdə Azərbaycanla yanaşı, Yaxın və Orta Şərqin də məşhur şəhərlərindən biri olmuşdur. Ərəbdilli müəlliflərindən Belazuri, əl-İstəxri, Yaqubi, Teberi, Əsəm əl-Kufi, Feqih, İbn Xordadbeh, İbn Havqəl, el-Muqeddesi və başqaları Beyləqan haqqında ətraflı məlumat vermişlər. Ərəbdilli müəlliflərin verdikləri məlumatlardan aydın olur ki, şəhərdə bir çox məşhur alimlər yaşamışdır. Onlardan Mucir əl-Beyləqanini, Əbu Əhməd Zəki ibn Həsən ibn Ömər əl-Beyləqanini, Şəmsəddin Əbu Tahir Zəki ibn Hüseyn ibn Ömər əl-Beyləqanini, Müəyyinəddin Əbu Əli Əyyub ibn Əhməd ibn əl-Əziz əl-Beyləqanini, Əbul-Fərəc Məsud ibn Əhməd ibn Mahmud əl-Beyləqanini, Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən əl-Beyləqanini, Əbdülməlik ibn Əhməd ibn Əbdülməlik ibn Əbdikan əl-Beyləqanini, Əbul-Fəzl Hibətullah ibn Əbul-Qasım ibn Hibətullah ibn Yaqub əl-Beyləqanini qeyd edə bilərik. Mənbələrdə beyləqanlı yazarların nisbəsinin “əl-Beyləqani” kimi də yazıldığının şahidi oluruq. Ərəbdilli mənbələrdə Beyləqan böyük, məhsuldar, hasarlarla əhatələnmiş, strateji baxımdan əhəmiyyətli bir şəhər kimi qeyd olunur. Digər şəhərlər kimi Beyləqan şəhəri də yerli feodallar və gəlmə ərəblər tərə¬findən idarə edilirdi. Feodalların bəziləri əldə etdikləri gəlirləri sələmə verərək bö¬yük gəlir toplayırdılar. Feodalların torpağında yaşayan və torpağı becərən kəndli¬lər¬dən torpaq vergisini mübaşirlər toplayırdılar.

Anahtar Kelimeler

Azərbaycan, Raşidi xəlifələri, ər-Ran, Beyləqan, Ömər ibn Xəttab, Osman ibn Əfvan, Salman ibn Rəbiə

Kaynakça

• Ağayev, R. (2017). Ərəb Xilafəti dövründə Azərbaycanın əhalisi. Turxan NPB.
• Belazuri, Ebul-Hasan Ahmed ibn Yahya ibn Cabir. (1866). Futuh el-Buldan. Metbaati Biril.
• Belazuri, Ebul-Hasan Ahmed ibn Yahya ibn Cabir. (1987). Fütuh el-Buldan. Darul-kutubul-ilmiyye.
• Belazuri, Ebul-Hasan Ahmed ibn Yahya ibn Cabir. (1927). Fütuh el-buldan. P.K. Juze.
• Bünyadov, Z. (2007). Azərbaycan VII-IX əsrlərdə. Şərq-Qərb.
• Bünyadov, Z. (1989). Azərbaycan VII-IX əsrlərdə. Elm.
• Asem El-Kufi. (1991). Kitab el-Futuh. VII-VIII, Darul-Edva.
• Ebu Bekr Ahmed ibn el-Feqih. (1996). Kitab el-Buldan. Bimetbaati Biril.
• Ebu Abdullah Muhammed ibn Ahmed el-Muqeddesi. (1991). Ehsenet-taqasim fi merifətil-eqalim. Mektebeti medbuli.
• Ebul-Ferec Qudama ibn Cafer. (1981). Kitab el-xerac. Darur-raşid.
• Ebu İshaq İbrahim ibn Muhammed el-İstexri. (1870). Kitab mesalik el-memalik. Bimetbea Biril.
• Əhmədov, Q. (1997). Qədim Beyləqan. Azərnəşr.
• Əliyeva, N. (2017). Azərbaycanda İslam mədəniyyəti (VII-XIII). Elm-təhsil.
• Əliyeva, N. (2020). Mucəm əl-buldan əsərində Azərbaycan və Qafqaz. Elm və təhsil.
• Es-Samani. (1912). Kitab el-Ensab. Leyden neşri.
• Hamdullah al-Qazvini. (1919). Nuzhet el-qulub (trc. G. Le Strange). Biril.
• Hüdud el-Alem min el-meşriqi ilel-meğrib. (2002). ed-Darus-saqafiyyeti lin-naşri.
• İbn el-Esir. (2003). El-Kamil fit-Tarix. Darul-kutub el-ilmiyye.
• İbn Havqel, Ebul Qasim Nasibi. (1928). El-Mesalik vel-memalik. Metbaati Biril.
• İbn Havqel, Ebul Qasim Nasibi. (1992). Suret el-arz. Darus-sadr.
• İbn Havqel, Ebul Qasim Nasibi. (1967). Kitab suret el-arz. Leyden neşri.
• İbn Xordadbeh. (1889). Kitab el-Mesalik vel-memalik. Bimetbaati Biril.
• İbn Xordadbeh. (1967). Kitab el-Mesalik vel-memalik. Leyden neşri.
• İbn Kesir. (1998). El-Bidaye ven-Nihaye. Darul-hicr.
• İdrisi. (2002). Nuzhetul-muştaq fi ixtirail-afaq. Mektebetis-saqafetid-diniyyeti.
• Minorsky, V. (1953). Studies in Caucasian Histors. Cambridge.
• Mustafa, R. (2019). Tiflis əmirliyi. Turxan NPB.
• Şərifli, M. (2015). IX əsrin ikinci yarısı - XI əsrlərdə Azərbaycan feodal dövlətləri. Turxan NPB.
• Şərifov, Ş. (2022). Erkən xilafət dövründə Azərbaycanda ictimai-siyasi və mədəni həyat. Birol Group Mmc.
• Teberi, Ebu Cafer Muhammed ibn Cerir. (1967). Tarix el-umem vel-muluk. Darul-kutub.
• Yaqubi, Ehmed ibn Yaqub ibn Cafer ibn Vehb. (1883). Tarixi-Yaqubi. Metbaati-Biril.
• Yaqubi, Ehmed ibn Yaqub ibn Cafer ibn Vehb. (1860). Kitab el-buldan. Metbaati-Biril.
• Yaqut el-Hemevi. (1977). Mucem el-buldan. Darus-sadr.
• Vəlixanlı, N. (2005). Naxçıvan - ərəblərdən monqollaradək (VII-XII əsrlər). Elm.
• Vəlixanlı, N. (2016). Azərbaycan VII-XII əsrlərdə. Elm və təhsil.
• Vəlixanlı, N. (1974). IX-XII əsr ərəb coğrafiyaşünas-səyyahları Azərbaycan haqqında. Elm.
• Vəlixanlı, N. (1993). Ərəb xilafəti və Azərbaycan. Azərnəşr.
• Zekeriyye el-Qezvini. (1848). Asar el-bilad ve axbar el-ibad. Leyden.
• Zekeriyye el-Qezvini. (2000). Asar el-bilad ve axbar el-ibad. Derus-sadr.
• Aşurbeyli, S. (1983). Qosudarstvo Şirvanşaxov (VI-XVI vv.). Elm.