The Effects of Sultan Abdülaziz's European Travels on Ottoman Modernisation

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3293 - 3310

Ahmet Ercivan

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.791

Öz

In 1867, the Ottoman Sultan Abdülaziz, who travelled abroad, carried out many innovations on his return with the effect of this trip. This foreign trip, which was carried out by an Ottoman sultan for the first time, has a special importance in Ottoman modernisation. This trip led to a change in Abdülaziz's ideas and thus the state policy. In this way, Sultan Abdülaziz travelled to many European states of the period, especially France and England. This trip had a great impact on Sultan Abdülaziz. The emergence of the idea of travelling to Europe was especially influenced by the problems in the Balkans and Crete. Sultan Abdülaziz travelled to Europe upon invitation both to solve these problems and to improve relations with Europe. The influence of the powerful pashas of the period, Âli and Fuad pashas, was great in the realisation of the European trip. Likewise, European states also wanted this trip especially. Because the Ottoman Sultan also had the title of caliphate. In this way, they could have an influence on Muslims. In this study, the effect of Sultan Abdülaziz's travel to Europe on Ottoman modernisation is discussed.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdulaziz, European Travel, Modernisation, Balkan Issue, Westernisation

Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahatinin Osmanlı Modernleşmesine Etkisi

Öz

1867 senesinde yurt dışına bir seyahat gerçekleştiren Osmanlı Sultanı Abdülaziz, bu seyahatin etkisiyle dönüşte birçok yenilik hareketi gerçekleştirmiştir. İlk defa bir Osmanlı padişahının gerçekleştirdiği bu yurt dışı seyahati Osmanlı modernleşmesinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu seyahat Abdülaziz’in fikirlerinin ve dolayısıyla devlet politikasının da değişmesini sağlamıştır. Bu sayede Sultan Abdülaziz tarafından başta Fransa ve İngiltere olmak üzere dönemin birçok Avrupa devleti bizzat gezilip görülmüştür. Bu seyahat Sultan Abdülaziz üzerinde büyük tesirler bırakmıştır. Avrupa’ya seyahat fikrinin ortaya çıkmasında, özellikle Balkanlar’da ve Girit’te meydana gelen sorunlar etkili olmuştur. Sultan Abdülaziz hem bu sorunları çözmek hem de Avrupa ile olan ilişkileri düzeltmek amacıyla davet üzerine Avrupa’ya seyahate çıkmıştır. Avrupa seyahatinin gerçekleşmesinde dönemin kudretli paşaları Âli ve Fuad paşaların etkisi büyük olmuştur. Aynı şekilde Avrupalı devletler de bu seyahati özellikle istemişlerdir. Çünkü Osmanlı Sultanının aynı zamanda halifelik sıfatı da bulunuyordu. Bu sayede Müslümanlar üzerinde etkili olabilirlerdi. Bu çalışmada Sultan Abdülaziz’in Avrupa’ya yaptığı seyahatin çerçevesinde Osmanlı modernleşmesine olan etkisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Avrupa Seyahati, Modernleşme, Balkan Meselesi, Batılılaşma

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları
• Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA., A.MKT. MHM., 391-64. (Mühimme Kalemi Evrakı)
• BOA., A.MKT.MHM., 390-96. (Mühimme Kalemi Evrakı)
• BOA., MİL., 1-2. (Milli Emlak)
• BOA., HH.İ., 45-25. (Hazine-i Hassa İradeler)
• BOA., TS. MA. e.,66-10. (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı)
• Süreli Yayınlar
• Takvim-i Vekâyi, 25.06.1867.
• Takvim-i Vekâyi, 1.07.1867.
• Tasvir-i Efkâr, 27.05.1867.
• Tasvir-i Efkâr, 3.06.1867.
• Tasfir-i Efkâr, 14.07. 1867.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Ahmed Lütfî. (1989). Vak’a-Nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi. (Haz. M. Aktepe). TTK Basımevi.
• Abdurrahman Şeref. (1985). Tarih Musahabeleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Akçura, G. (2009). Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Aksun, Z. N. (2009). Darbe Kurbanı Abdülaziz Han. Ötüken Yayınları.
• Aksüt, A. K. (1944). Sultan Abdülaziz’in Mısır ve Avrupa Seyahati. Ahmet Sait Matbaası.
• Akşin, S. & Kunt, M. (1988). Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti. Cem Yayınları. Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Doğu-Batı Yayınları.
• Bulut, A. B. (2019). Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati ve Osmanlı Modernleşmesi. [Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Yök Tez.
• Cem, İ. (1971). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. Milli Kütüphane Yayınları.
• Çağ, G. (2020). Sultan Abdülaziz Dönemi Balkanlar’ına İmgesel Bir Bakış: Balkanlaşma Kavramının Ortaya Çıkışına Dair Bir Önerme. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1-17.
• Danışman, Z. (1966). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Zuhuri Danışman Yayınevi. Danişmend, İ. H. (1966). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. (C.4). Türkiye Yayınevi.
• Davidson, R. H. (1963). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876. (Çev. O. Akınhay). Papirüs Yayınevi.
• Engelhardt, E. P. (2017). Tanzimat ve Türkiye. (Çev. A. Reşad). Kaknüs Yayınları.
• Engin, V. (2002). Osmanlı Devleti’nde Demiryolu Siyaseti. Türkler Ansiklopedisi.(XIV). (825-838). Yeni Türkiye Yayınları.
• Giray, F. (2001). Maliye Tarihi. Ezgi Kitabevi.
• Gök, N. (2013). Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati’nin Sonuçları ve Yansımaları. Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu Ordu ve Siyaset.( IV). (127-138). Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları,
• Hayta, N.& Önal, U. (2018). Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri (XVII. Yüzyıl Başlarından Yıkılışa Kadar). Gazi Kitabevi.
• Hilmi Efendi. (1919). Cennet-mekân Firdevs Aşiyan Sultan Abdülaziz Han Hazretlerinin Avrupa Seyahatnamesidir. Haz. Necip Asım, TOEM Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, 8 (49), 90-102.
• İbnülemin, M. K. İ. (1982). Son Sadrazamlar, C.1. Dergâh Yayınları.
• Karaer, N. (2012). Abdülaziz’in Avrupa Seyahati. Phoenix Yayınevi.
• Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi. (C.7). TTK Yayınları.
• Kocabaş, S. (2001). Sultan Abdülaziz ve I. Meşrutiyet. Vatan Yayınları.
• Korkmaz, Ş. (2012). Osmanlı Sultanlarının Gelibolu ve Çanakkale Gezileri. AÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 47, 303-318.
• Köksal, O. (2003). Sultan Aziz’in Avrupa Seyahati Dönüşü Münasebetiyle Yapılan Kutlamalar Ve Bir Manzum Tarihçe. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), 117-135.
• Köseoğlu, M. & Özenç, N. G. (2014). Viyana Basını Politik Karikatürlerinde Abdülaziz Devrinin Aksi. Yazı Yayınları.
• Kutay, C. (1991). Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati (Ömer Faiz Efendi’nin Risalesi). Boğaziçi Yayınları.
• Küçük, C. (1988). Abdülaziz. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (s.179- 185). TDV Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. TTK Yayınları.
• Özdemir, B. (2010). Osmanlı Devleti Dış Borçları. T.C. Maliye Bakanlığı.
• Ortaylı, İ. (2019). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. Kronik Kitap.
• Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. (C.6). TTK Yayınları.
• Seyitdanlıoğlu, M. (1999). Divan-ı Hümayûndan Meclis-i Mebusan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama. Yeni Türkiye Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, B. (1967). Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati. Belgelerle Türk Tarihi, 1, 41- 51.
• Tekdemir, A. (2013). 1867 Paris Sergisi ve Sultan Abdülaziz’in Sergiyi Ziyareti. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (6), 1-19.
• Tevfik, Ebuzziya. (1973). Yeni Osmanlılar Tarihi. (C.3). Tarih Dizisi.
• Timur, T. (1984). Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati. Tarih ve Toplum Dergisi, 11, 330- 332.