Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın Amerika Birleşik Devletleri Ziyareti (1954) ve Türk Dış Politikasına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3453 - 3461

Cihan Muhammet Işık

Öz

Milli mücadele döneminde ortak düşmana karşı mücadele eden Türkiye ve Sovyet Rusya’nın yapmış olduğu ittifak İkinci Dünya Savaşı yıllarına kadar sürmüştür. Uzun yıllar dostluk içinde geçen ilişkiler, Türkiye’nin 1930 sonrası İngiltere ile yakınlaşmaya başlaması ve Sovyet Rusya’nın da rejim problemlerini çözmesi nedeniyle zayıflamaya başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde Sovyet Rusya’ya resmi ziyarette bulunan Türk heyetinden bağımsızlığa aykırı taleplerde bulunulması, Türkiye’nin Sovyetlerden kopuş sürecini hızlandırmıştır. İkinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye Sovyet tehdidini çok derinden hissetmiştir. ABD’nin de Türkiye gibi stratejik öneme sahip bir devletin Sovyet etkisine girmesini istememesi ABD ile yakın ilişkilerin kurulmasına zemin hazırlamıştır.1945 sonrası başlayan yakın ilişkiler Demokrat Parti iktidarı döneminde artarak devam etmiştir. Türkiye, ABD’nin başı çektiği Batı Bloğuna girebilmek amacıyla NATO üyeliğine önem vermiş ve bu amaçla Kore Savaşı çıkınca askeri destek veren ilk ülkelerden olmuştur. Cumhurbaşkanı Celal Bayar 1954’te uzun süren bir ABD ziyaretinde bulunmuştur. Bu çalışmada yapılan ziyaretin Türk dış politikasına etkileri incelenmiştir. Çalışmada konuyla ilgili bilimsel literatürden yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda Celal Bayar’ın 1954 ABD ziyaretinin Türk dış politikasında önemli ölçüde değişimler sağladığı ve batı merkezli dış politika sürecini daha da hızlandırdığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ABD, Celal Bayar, Balkan Paktı, Bağdat Paktı, Kuzey Kuşağı

President Celal Bayar's Visit to the United States of America (1954) and Its Impact on Turkish Foreign Policy

Öz

The alliance between Turkey and Soviet Russia, which fought against a common enemy during the period of national struggle, lasted until the Second World War. The relations, which had been friendly for many years, began to weaken as Turkey started to get closer to England after 1930 and Soviet Russia solved its regime problems. Just before the Second World War, the Turkish delegation that paid an official visit to Soviet Russia made demands against independence, which accelerated the process of Turkey's break with the Soviets. After the Second World War, Turkey felt the Soviet threat very deeply. The fact that the US did not want a strategically important state like Turkey to fall under Soviet influence paved the way for the establishment of close relations with the US. Turkey attached importance to NATO membership in order to join the Western Bloc led by the USA and for this purpose, it was one of the first countries to provide military support when the Korean War broke out. President Celal Bayar paid a long visit to the USA in 1954. In this study, the effects of the visit on Turkish foreign policy are analysed. Scientific literature on the subject was utilised in the study. As a result of the study, it was understood that Celal Bayar's visit to the USA in 1954 brought significant changes in Turkish foreign policy and accelerated the western-centred foreign policy process.

Anahtar Kelimeler

USA, Celal Bayar, Balkan Pact, Baghdad Pact, North Zone

Kaynakça

• Akıncı, A. & Usta, S. (2016) Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21 (1), 277-284.
• Arslan, M. (2019). Celal Bayar’ın Cumhurbaşkanlığı Dönemindeki Yurt Dışı Seyahatleri (1950-1960) [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yök Tez.
• Bulut, S. (2008). Sovyet Tehdidine Karşı Güvenlik Arayışları: 1. ve 2. Menderes Hükümetlerinin (1950-1954) NATO Üyeliği ve Balkan Politikası. Atatürk Yolu Dergisi, 11 (41), 39-56.
• Göktepe, C. & Seydi, S. (2015). Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası. Bilig, (72). 200-208.
• Özdemir, E. & Karakuzu, H. (2019). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın 1954 ABD Ziyaretindeki Konuşmaları ve Kamuoyundaki Yansımaları. Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 1(4), 64-66.
• Özkaya Duman, O. & Birsel, H. (2012). Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası ve Bu Politikanın Dinamiklerine Etki Eden Dış Gelişmeler. Atatürk Dergisi, 1(1), 305-309.
• Sarıçoban, G. (2020). İkinci Dünya Savaşı döneminde (1939-1945) Türk dış politikası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (4), 1759-1774.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II. (2014). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Uçarol, R. (2000). Siyasi Tarih (1789-1999). Filiz Kitabevi.
• Yeşilbursa, B. K. (2010). Demokrat Parti Dönemi Türkiye'nin Ortadoğu Politikası (1950-1960). History Studies (13094688), 2 (3).