Yûnus Emre Dîvânı’nda Geçen Âşıkla İlgili Özelliklerin Klasik Türk Şiirindeki Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 3899 - 3926

Sıtkı Nazik

Öz

Anadolu’da Türk edebiyatının oluşumunda son derece mühim bir yere sahip olan Yûnus Emre, genel olarak şiirlerinde ilahî aşkı işlemiştir. Yaratan’dan ötürü yaratılanı sevdiğini söyleyerek varlık âlemine dair muhabbetinin dahi ilahî kaynaklı olduğunu vurgulamıştır. Zaten tasavvuf ehli bir derviş olan Yûnus, şiirlerinde âşık tipine dair özelliklere oldukça atıf yapmıştır. Nitekim Anadolu sahasında yazılmış ilk divan olması yönüyle önemli bir konuma sahip olan Dîvân’ındaki çoğu şiirinde şair, aşkı ve sevgiliyi anlatmış, âşıkla ilgili de dikkat çekici hususlara değinmiş ve klasik şiirdeki yaklaşımlara ilham olacak-şekilde ideal âşık tipinin belli başlı vasıflarına yer vermiştir. Buna göre bu çalışma Yûnus’un, âşıkla ilgili düşüncelerinin klasik Türk şiirinde ne derece yansımalarını bulduğunu tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yûnus Dîvânı’ndan alınan şiirlere konu, bakış açısı ve tema bakımından olabildiğince en yakın olan beyitler tercih edilerek Yûnus’un şiirlerinin hemen altında bunlar da sıralanmış, mukayese metodu ve anlama dayalı şerh yönteminden yararlanılarak alıntılanan şiirler değerlendirilmiştir. Bu çalışmayla âşık tipine dair özellikler açısından Yûnus’un birçok klasik şair üzerinde ya doğrudan yahut dolaylı bir şekilde etkili olduğu, hatta bazı şiirlerindeki anlam zenginliğini klasik şairlerin yakalayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Dîvân, Klasik şairler, Âşık tipi, Mukayese

Etik Beyan

Etik beyanı gerektiren bir çalışma değildir.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Başta sayın editör olmak üzere, dergiyle ilgili işleri yürüten herkese teşekkürlerimi sunarım.

The Reflections of the Characteristics Related to the Minstrel in Yûnus Emre Dîvânı in Classical Turkish Poetry

Öz

Yûnus Emre, who has an extremely important place in the formation of Turkish literature in Anatolia, generally dealt with divine love in his poems. Saying that he loved the created because of the Creator, he emphasised that even his love for the world of existence was of divine origin. Yûnus, who was already a Sufi dervish, made many references to the characteristics of the lover type in his poems. As a matter of fact, in most of the poems in his Dîvân, which has an important position as the first divan written in the Anatolian field, the poet described love and the beloved, touched on remarkable issues about the lover, and included certain characteristics of the ideal lover type in a way that would inspire the approaches in classical poetry. Accordingly, this study was conducted to determine to what extent Yūnus's thoughts on the lover are reflected in classical Turkish poetry. The couplets that are as close as possible in terms of subject, point of view and theme to the poems taken from the Dīvān of Yūnus are preferred and these are listed just below the poems of Yūnus, and the quoted poems are evaluated by using the method of comparison and the method of meaning-based commentary. With this study, it has been concluded that Yūnus was either directly or indirectly influential on many classical poets in terms of the characteristics of the minstrel type, and even the richness of meaning in some of his poems could not be captured by classical poets.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Dîvân, Classical poets, Minstrel type, Comparison

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Aclûnî. (2019). Keşfü’l-Hafâ. (C.4). (Çev. M. Genç). Beka Yayınları.
• Ahmed Paşa. (1992). Ahmet Paşa Divanı (Haz. A. N. Tarlan). Akçağ Yayınları.
• Ahmed-i Da‘î. (2001). Ahmed-i Dâ‘î Divanı. (C. 2). (Haz. M. Özmen). TDK Yayınları.
• Ahmedî (ty.). Ahmedî-Dîvân (Haz. Y. Akdoğan). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Akün, Ö. F. (2013). Divan Edebiyatı. İSAM Yayınları.
• Âşık Veysel (2018). Dostlar Beni Hatırlasın - Âşık Veysel Hayatı ve Bütün Şiirleri. İnkılâp Kitabevi.
• Bâkî (2011). Bâkî Dîvânı (Haz. S. Küçük). TDK Yayınları.
• Çelik, M. F. (2020). Klasik Türk Şiiri Odağında Tip ve Tip ile İlgili Yaklaşımlar. sobider, 7 (44), 302-310.
• Demirbağ, A. (2024). Şeyh Gâlib’in “Eyler Semâ” Redifli Gazelini Şerh Denemesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (27), 122-128.
• Durbilmez, B. (2002). Yunus Emre ve Muhyiddin Abdal Divanlarında Gönül. Folklor/Edebiyat Dergisi, 8 (30), 205-214.
• Durbilmez, B. (2019). Derviş Tarzı Türk Edebiyatı ve Sıdkı Baba Dîvânı. Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Fuzûlî (2021). Fuzûlî Dîvânı. (Haz. A. Kılınç). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Güzel, A. (2009). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Akçağ Yayınları.
• Hayâlî. (1992). Hayâlî Divanı. (Haz. A. N. Tarlan). Akçağ Yayınları.
• Hayretî. (2023). Hayretî Dîvan - Tenkidli Basım. (Haz. M. Çavuşoğlu & M. A. Tanyeri). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İbrahim Tennûrî .(2005). Gülzâr-ı Ma‘nevî. (Haz. M. Demirel). Çağrı Yayınları.
• Kadı Burhaneddin. (1980). Kadı Burhanettin Divanı. (Haz. M. Ergin). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Mesîhî. (2014). Mesîhî Dîvânı. (Haz. M. Mengi). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mihrî Hâtun. (2018). Mihrî Hâtun Dîvânı. (Haz. M. Arslan). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Muhibbî. (1987). Muhibbî Dîvânı - İzahlı Metin (Haz. C. Ak). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Necâtî. (1992). Necâtî Beg Divanı. (Haz. A. N. Tarlan). Akçağ Yayınları.
• Niyâzî-i Mısrî. (2008). Niyâzî-i Mısrî Hayatı, Edebî kişiliği, Eserleri ve Dîvânı (Tenkitli Metin). (Haz. K. Erdoğan). Akçağ Yayınları.
• Pala, İ. (2009). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları.
• Şeyhî. (2018). Şeyhî Dîvânı. (Haz. H. Biltekin). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şeyhülislâm Yahyâ. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı - Tenkitli Metin. (Haz. H. Kavruk). MEB Yayınları.
• Taşlıcalı Yahyâ. (2023). Yahyâ Bey (Taşlıcalı) Dîvan - Tenkidli Basım. (Haz. M. Çavuşoğlu). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Usûlî. (2020). Usûlî Divanı (Haz. M. İsen). Yazma Eseler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yûnus Emre. (2012). Yûnus Emre Dîvân-ı İlâhîyât. (Haz. M. Tatcı). Kapı Yayınları.