Basında Yer Alan İlânlardan Hareketle Bir Dönemin Sıhhî Şartlarını Okumak

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 3878 - 3898

Ercan Çelebi

Öz

Reklâm bir şeyi halka tanıtmak, beğendirmek ve böylelikle sürümünü sağlamak için denenen her türlü yol olarak tanımlanmıştır. Gazeteler, radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarının ortaya çıkmasına kadar, ürünlerin tanıtımının yapıldığı ve bununla ilgili ilân ve reklâmların yer aldığı önemli araçlar olmuştur. Osmanlı Devleti’nde 1840’da yayın hayatına başlayan Ceride-i Havadis ile yine 1860’da yayımlanmaya başlayan Tercüman-ı Ahval gazetelerinde ölüm ilânlarıyla birlikte satılık ev ya da arsa reklâmlarına tesadüf edilmiştir. Meşrutiyet dönemi gazetelerinde ise ilânı verilen ürün çeşitliliği artmış, özellikle Batı’dan ithal edilen ürünlerle birlikte, doktor ve ilâç reklâmları da gazetelerde yer almaya başlamıştır. Bu çalışmada Açıksöz gazetesinin 1919-1923 yılları arasında yayımlanan nüshalarında yer alan doktor ve eczane ilânlarından yola çıkılarak, Millî Mücadele Dönemi’nde Kastamonu’nun içinde bulunduğu sıhhî şartlar üzerine tespitlerde bulunulması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İlân, Kastamonu, Açıksöz Gazetesi, Doktor, Eczane

Reading the Medical Conditions of a Period from the Advertisements in the Press

Öz

Advertising is defined as all kinds of ways to introduce something to the public, to make them like it and thus to ensure its release. Until the emergence of mass media such as newspapers, radio and television, newspapers have been important tools through which products are promoted and related advertisements and advertisements are placed. In the newspapers Ceride-i Havadis, which started to be published in 1840 in the Ottoman Empire, and Tercüman-ı Ahval, which started to be published in 1860, advertisements for houses or land for sale were encountered along with obituaries. In the newspapers of the Constitutional Monarchy period, the variety of products advertised increased, and advertisements for doctors and medicines began to appear in newspapers, especially with products imported from the West. In this study, based on the advertisements of doctors and pharmacies in Açıksöz newspaper published between 1919-1923, it is thought to make determinations on the medical conditions in Kastamonu during the National Struggle Period.

Anahtar Kelimeler

Advertisement, Kastamonu, Açıksöz Newspaper, Doctor, Pharmacy

Kaynakça

• (22 Teşrinievvel 1338, s. 2). Açıksöz.
• (24 Teşrinievvel 1338, s. 2). Açıksöz.
• Aşılanmayanlar ve Nüfus Ketum Edenler. Açıksöz, 1 Kânunusani 1338, s. 2.
• Aşı Vesikası Taharriyatına Başlanıyor. Açıksöz, 6 Şubat 1338, s. 2.
• Bahir Kuvvet Şurubu. Açıksöz, 16 Şubat 1338, s. 2.
• Bakteriyolog Doktor Hakkı. Açıksöz, 2 Teşrinisani 1335, s. 4.
• Becayiş. Açıksöz, 27 Haziran 1338, s. 2.
• Belediye Tababeti. Açıksöz, 18 Nisan 1337, s. 2.
• Çiçek Aşısı. Açıksöz, 10 Ağustos 1335, s. 2.
• Çiçek Aşısı. Açıksöz, 29 Kânunusani 1338, s. 2.
• Çiçek Aşısı Aşılanmayanlara. Açıksöz, 29 Kânunuevvel 1337, s. 2.
• Çiçek Aşısı Bir Hafta Sonra Vesikalar Yoklanacak. Açıksöz, 24 Kânunusani 1338, s. 2.
• Doktor Adil. Açıksöz, 29 Mayıs 1337, s. 2.
• Doktor Hakkı Bey. Açıksöz, 8 Teşrinievvel 1337, s. 2.
• Doktor Ziya. Açıksöz, 21 Teşrinisani 1337, s. 2.
• Doktor Süreyya Nuri. Açıksöz, 25 Temmuz 1338, s. 2.
• Doktor Nail Hakkı. Açıksöz, 18 Eylül 1339, s. 2.
• Doktor Bahaaddin Şevki. Açıksöz, 3 Teşrinievvel 1339, s. 2.
• Doktor Hıfzı Nuri Bey. Açıksöz, 7 Teşrinievvel 1339, s. 2.
• Doktor Hüseyin Avni. Açıksöz, 12 Temmuz 1338, s. 2.
• Doktor Kaymakam Ferid Bey. Açıksöz, 13 Eylül 1339, s. 2.
• Doktor Ferruh Niyazi Vilâyet Sıhhiye Müdürü. Açıksöz, 26 Teşrinievvel 1335, s. 4.
• Doktor Kadri Selim. Açıksöz, 20 Kânunusani 1337, s. 2.
• Diş Tabibi Ali Selahaddin Bey. Açıksöz, 28 Kânunusani 1338, s. 2.
• Diş Mütehassısı. Açıksöz, 2 Şubat 1338, s. 2.
• Ebe Doktoru-Lavta Mesut Arif. Açıksöz, 13 Mayıs 1337, s. 2.
• Eczahanelerin Gece Nöbeti. Açıksöz, 27 Şubat 1338, s. 1.
• Eczacı ve Kimyager Bahir Müstahzaratı. Açıksöz, 6 Haziran 1337, s. 2.
• En Âlâ Sigara Kâğıdı. Açıksöz. 24 Haziran 1336, s. 4.
• Emraz-ı Zühreviye ve Köylülerin Sıhhati. Açıksöz, 10 Ağustos 1335, s. 2.
• Gaziler Hastanesi. Açıksöz, 29 Ağustos 1337, s. 1.
• Gaziler Hastanesi Levazımatı İkmâl Edildi. Açıksöz, 5 Eylül 1337, s. 1.
• Hacı Cemal Müstahzaratından Kastamonu’da Naili Eczanesinde Satılır. Açıksöz, 20 Mayıs 1338, s. 2.
• Hastane Sertabibi. Açıksöz, 15 Teşrinievvel 1338, s. 2.
• Hastanemiz Operatörlüğü. Açıksöz, 15 Ağustos 1339, s. 2.
• Hıfzıssıhha İmtihanı. Açıksöz, 17 Haziran 1338,s. 2.
• İlân: Sıhhat ve Hayatını Düşünenlere. Açıksöz, 6 Temmuz 1335, s. 2.
• İlân: Hemşireler!. Açıksöz, 23 Teşrinisani 1335, s. 4.
• İlân: İspirto Arayanlara Müjde!. Açıksöz, 21 Eylül 1335, s. 2.
• İstikâmet Eczanesi. Açıksöz, 2 Haziran 1337, s. 2.
• İstiklâl Bahir Kuvvet Şurubu. Açıksöz. 18 Mart 1339, s. 2.
• İzmirlilerin İçtima’ı. Açıksöz. 16 Şubat 1338, s. 2.
• İzmit Sıhhiye Müdürlüğü. Açıksöz, 1 Teşrinievvel 1338, s. 2.
• Kabakulak Hastalığı. Açıksöz, 24 Kânunuevvel 1338, s. 2.
• Kabakulak Hastalığı ve Sultani Mektebinin On İki Gün Müddetle Seddi. Açıksöz, 14 Şubat 1339, s. 2.
• Kadirşinaslık. Açıksöz, 21 Eylül 1335, s. 2.
• Kastamonu’ya Yeni Kulüpte Lokanta. Açıksöz, 11 Kânunusani 1336, s. 4.
• Kırımîzâde Doktor Kadri Selim. Açıksöz, 30 Temmuz 1337, s. 2.
• Kimyager Bahir Bey’in Müstahzaratı. Açıksöz, 8 Haziran 1338, s. 2.
• Kimyager Bahir Aleyhinde Muhavere. Açıksöz, 28 Mart 1339, s. 2.
• Komisyoncu. Açıksöz, 24 Ağustos 1335, s. 2.
• Lekeli Humma. Açıksöz, 3 Kânunusani 1337, s. 2.
• Mülhakat Eczanelerine Müjde. Açıksöz, 18 Mayıs 1337, s. 2.
• Mühim Bir Tamim-i Vilâyetpenahi. Açıksöz, 24 Haziran 1336, s. 2.
• Müsamerede Ne Kadar Hasılat Oldu. Açıksöz, 28 Kânunusani 1338, s. 2.
• Naili Eczanesine Gelenlerden. Açıksöz. 7 Mayıs 1337, s. 2.
• Naili Eczanesinin Sözlerine Dikkat Ediniz. Açıksöz, 5 Haziran 1337, s. 2.
• Nida, Kastamonu’nun Ahvâl-i Sıhhiyesi. Açıksöz, 9 Teşrinisani 1335, s. 1-2.
• Operatör ve Göz Mütehassısı Cemil Şerif Bey. Açıksöz, 9 Kânunuevvel 1336, s. 4.
• Operatör Avni Bey. Açıksöz, 6 Haziran 1339, s. 2.
• Operatör Nail Bey. Açıksöz, 10 Eylül 1339, s. 2.
• Sıhhat Eczanesi. Açıksöz, 30 Teşrinisani 1338, s. 2.
• Sıhhat Eczanesi. Açıksöz, 2 Kânunuevvel 1338, s. 2.
• Sıhhî Faaliyetler. Açıksöz, 20 Temmuz 1338, s. 2.
• Sıhhî Tedbirler. Açıksöz, 6 Temmuz 1335, s. 2.
• Sıhhî Tedbirler. Açıksöz, 13 Temmuz 1335, s. 2.
• Sıhhiye Müdürü Ferruh Niyazi, Tenakıs-ı Nüfustan Sıtma. Açıksöz, 23 Teşrinisani 1335, s. 3-4.
• Sıhhiye Müdür Ferruh Niyazi. Tenakıs-ı Nüfustan Frengi ve Tahribatı. Açıksöz, 12 Teşrinievvel 1335, s. 2-3.
• Sıhhiye Müdürü Ferruh Niyazi. Tenakıs-ı Nüfus Verem ve İşret. Açıksöz, 31 Ağustos 1335, s. 1.
• Sıhhiye Müdüriyeti. Açıksöz, 29 Teşrinievvel 1338, s. 1.
• Sıhhiye Tebdilâtı. Açıksöz, 7 Teşrinievvel 1336, s. 1.
• Şark Sigara Kâğıdı. Açıksöz, 23 Teşrinisani 1335, s. 4.
• Şehrimizde Çiçek Hastalığı Var. Açıksöz, 7 Kânunuevvel 1337, s. 2.
• Şehrimizde Kuş Palazı Hastalığı Var. Açıksöz, 5 Nisan 1338, s. 2.
• Şehrimizde Kızamık Var. Açıksöz, 4 Haziran 1338, s. 2.
• Tifüs. Açıksöz, 21 Kânunuevvel 1335, s. 3.
• Tayin. Açıksöz, 28 Şubat 1338, s. 1.
• Tayin. Açıksöz, 4 Temmuz 1338, s. 1.
• Vebaya Karşı Tedabir-i Fevkalade. Açıksöz, 19 Teşrinievvel 1338, s. 2.
• Veda. Açıksöz, 4 Teşrinisani 1338, s. 2.
• Vilâyette Aşı. Açıksöz, 4 Haziran 1338, s. 1.
• Vilâyet Aşı Faaliyeti. Açıksöz, 10 Temmuz 1338, s.2.
• Vilâyet Bakteriyoloğu Doktor Zekâi Muammer Sâri Hastalıklar Mütehassısı. Açıksöz, 21 Teşrinievvel 1336, s. 4.
• Vilâyet Sıhhiye Müdüriyetinden. Açıksöz, 15 Kânunuevvel 1337, s.2.
• Vilâyet Sıhhiye Müdüriyetinden. Açıksöz, 19 Kânunuevvel 1337, s. 2.
• Vürud. Açıksöz, 29 Haziran 1335, s. 2.
• Yeni Doktorlarımız. Açıksöz, 4 Eylül 1337, s. 2.
• Çakır, H. (1996). Türkiye’de Reklâmın Tarihçesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (3), 251-260.
• Çalık, R. & M. Tepe Kaya (2006). Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 205-228.
• Çavdar, N. & Erol Karcı (2016). XIX. Yüzyıl Sonları-XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Frengi ile Mücadele Kapsamında Yapılan Yasal Düzenlemeler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11 (2), 157-176.
• Çelebi, E. (2016). Kastamonu Basın Hayatına Genel Bir Bakış. Millî Mücadele’nin Anadolu’daki Basın Bayraktarı Hüsnü Açıksöz. Basın İlân Kurumu Yayınları, 11-27.
• Çetin, B. N. (2014). Yeniden Anlamlandırma Aracı Olarak Reklâm. Turkish Studies, 9 (5), 559-573.
• Demircioğlu, A. (1972). 100 Yıllık Kastamonu Basını (1872-1972). Doğrusöz Matbaası.
• Demircioğlu, A. (1989). Kastamonu Basın Tarihi Hakkında Notlar. Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu (19-21 Ekim 1988). Ayyıldız Matbaası, 151-158.
• Doktor Kemal (1338), Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası: Kastamonu Vilayeti. Öğüd Matbaası.
• Görgülü, İ. (1992). Büyük Taarruz. Genel Kurmay Basımevi.
• Eski, M. (2016). Hüsnü Açıksöz’ün Gazeteciliği. Millî Mücadele’nin Anadolu’daki Basın Bayraktarı Hüsnü Açıksöz. Basın İlân Kurumu Yayınları.
• Kocakaya, A. (2016). Osmanlı Devleti Döneminde Reklâmcılık Anlayışı ve 1908-1909 Tanin Gazetesi Örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15 (1), 119-148.
• Özkan, A. (2014). Reklâm Yönetimi. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Söylemez, F. (1993). Millî Mücadele’de Kastamonu Basını. Atatürk Yolu, III (12), 411-416.
• Şenel, Ş. (2015). 19. Yüzyılda Kastamonu Vilâyetinde Frengi Hastalığıyla Mücadele. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIII (1), 256-274.
• Tan, H. (2017), İtibar Kavramında Reklâmın Önemi ve Reklâmın Marka Dünyasına Etkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, (34), 1-23.
• Taşkıran, İ. B. (2024), Reklâmcılığın Tarihsel Gelişimi. TRT Akademi, 9 (21), 287-405.
• Temel, M. (1998). Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Yıllarında Türkiye’deki Bulaşıcı ve Zührevi Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler. İlmi Araştırmalar, (6), 227-243.
• Töre, O. (2021). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bulaşıcı Hastalıklarla Savaşım. Klimik Dergisi, 34 (1), 1-12.
• Ünüvar, S. (2002). Millî Mücadele Döneminde Çalışma Hayatı ve Ekonomi. Türkler, (16), 128-136.
• Yardımcı, M.-S. Yılmaz Genç-D. Süloğlu (2017). Osmanlı Devleti’nde Reklâmın Tarihsel Gelişimi ve Ekonomiye İlk Yansımaları. Sosyal Bilimler Metinleri, (1), 86-104.
• Yavuz, Ş. (2007). Modernleşme Sürecinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Reklâm Serüveni. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29), 183-196.
• Yerlikaya, İ. (1994). Bir Osmanlı Gazetesi Olan Vakit Gazetesi’nde (1875-1884) İlan ve Reklâmlar. Marmara İletişim Dergisi, (8), 201-212.
• Yılmaz, M. S. (2016). Açıksöz’de Yazı Yazan Önemli Şahsiyetler. Millî Mücadele’nin Anadolu’daki Basın Bayraktarı Hüsnü Açıksöz. Basın İlân Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, M. S. (2018). Geçmişten Günümüze Kastamonu’da Basın Hayatı. 81 İlde Kültür ve Şehir Kastamonu. Kastamonu Valiliği.