Fransa’nın Doğu Akdeniz Politikalarının İran-Turan-Afgan Coğrafyasında İngiliz-Rus Rekabetine Etkisi (Beyanülhak ve İctihad Dergileri Işığında)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 4244 - 4258

Sevda Özkaya Sofu , Samet Önata

Öz

İngiltere, Yedi Yıl Savaşları (1756-1763) ile Fransa’yı Hindistan’dan çıkarmış ve bölge tamamen kendi sömürgesine katılmıştır. Savaş neticesinde Hindistan’daki sömürgesinden olan Fransa, İngiltere’nin Hindistan ile ticari bağını kesmek ve Hindistan’ı e elde etmek amacıyla doğuda çeşitli politikalar gündeme getirmiş, İngiltere’ye karşı çeşitli siyasi manevralar yapmaktan geri durmamıştır. Özellikle 19. yüzyılda İran-Turan-Afgan coğrafyasında vuku bulan İngiliz-Rus rekabetinin tetikleyicisi olma düşüncesi Fransa’nın doğu politikalarının önemli parçalarından birini oluşturmuştur. Bahsi geçen coğrafyada Fransa, denge politikası gereğince “düşmanımın düşmanı benim dostumdur” düsturuyla İngiltere’ye karşı Rusya ve İran ile ilişkisini arttırmaya çalışmıştır. Özetle; Hindistan’da otorite kurmak isteyen İngiltere ve İran-Turan-Afgan coğrafyası üzerinden Hindistan’ı yayılma politikasının önemli bir parçası olarak gören Rusya, Fransa’nın İngiltere’yi Hindistan’dan kovma, bölgede onun gücünü kırıp kendi sömürgesini oluşturma Fransa’nın doğuda özellikle Akdeniz ve Kuzey Afrika’da siyasi manevralarının temelini oluşturmuştur. Çalışmada Fransa’nın Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’da otoritesini korumak istemesi ve İngilizleri Hindistan’dan kovmak için doğu siyasetini nasıl şekillendirdiği ve İran-Turan-Afgan coğrafyasında yaklaşık bir asır devam eden İngiliz-Rus rekabetinin müsebbiplerinden biri olduğu konuları Beyanülhak ve İctihad dergileri ışığında aktarılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Fransa, Hindistan, İran-Turan-Afgan, İngiltere, Osmanlı Basını, Rusya

The Effect of France's Eastern Mediterranean Policies on the British-Russian Competition in Iran-Turan-Afghan Geography (In the Light of Beyanülhak and İctihad Journals)

Öz

With the Seven Years' War (1756-1763), Britain expelled France from India and the region was completely colonised by Britain. France, which lost its colony in India as a result of the war, brought various policies to the agenda in the east in order to cut Britain's commercial ties with India and to obtain India, and did not refrain from making various political manoeuvres against Britain. Especially in the 19th century, the idea of being the trigger of the British-Russian rivalry in the Iran-Turan-Afghan geography constituted one of the important parts of France's eastern policies. In the aforementioned geography, France tried to increase its relations with Russia and Iran against England with the motto ‘the enemy of my enemy is my friend’ in accordance with the balance policy. In summary; Britain, which wanted to establish authority in India, and Russia, which saw India as an important part of its expansion policy through the Iran-Turan-Afghan geography, formed the basis of France's political manoeuvres in the east, especially in the Mediterranean and North Africa, to expel Britain from India, to break its power in the region and to create its own colony. In this study, it is tried to be conveyed in the light of Beyanülhak and İctihad journals that France wanted to maintain its authority in the Eastern Mediterranean and North Africa and how it shaped its eastern politics in order to expel the British from India and how it was one of the perpetrators of the British-Russian rivalry that continued for about a century in the Iran-Turan-Afghan geography.

Anahtar Kelimeler

France, India, Iran-Turan-Afghan, England, Ottoman Press, Russia

Kaynakça

• Boyacıoğlu, R. (1998). Beyanü’l-hak’ta ulema, siyaset ve medrese. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2), 51-92.
• Driault, E. (2013). Napoléon’un şark siyâseti. (S. Günaydın, Çev.) Türk Tarih Kurumu.
• Ercan, R. (2011). Osmanlı’dan cumhuriyet’e fikir dergiciliği ve sosyolojiye etkileri. Anı.
• Es-Seyyid Muhammed Et-Tahir. (1911, Aralık 28). Mesâil-i hayâtiyye. Sırâtımüstakîm, 270.
• Gündüz, M. (2010). Osmanlı mirası cumhuriyet’in inşası modernleşme eğitim kültür ve aydınlar. Lotus.
• Karadeniz, Y. (2016). İngilizlerin İslâm ülkelerini parçalama politikası ve İran. Kesit.
• Karadeniz, Y. (2009). İran ve Türkistan’da İngiliz-Rus mücadelesi (1856-1869). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 53-68.
• Köse, O. (2012). Hindistan’dan İngilizleri kovma ve yeni bir sömürge kurmaya yönelik Proje: Fransa-Rusya gizli görüşmeleri (1800). History Studies, 4 (3), 85-86.
• Mahmudov, Y. (2018). İravan Hanlığı: Rusya işgali ve Ermenilerin kuzey Azerbaycan topraklarına göç ettirilmesi. (Çev. S. Şimşir). Amia A. A. Bakıhanov Adına Tarih Enstitüsü Atatürk Araştırma Merkezi.
• Mustafa Sabri. (1908, Ekim 5). Beyanülhakk’ın mesleği. Beyanülhak, 1 (1), 3-4.
• Nizameddin. (1910, Ağustos 22). Asyayı Vustada İngiliz-Rus Rekabeti. Beyanülhak, 3 (74), s. 1140.
• Öztürk, M. (2014). Tarih felsefesi. Akçağ Yayınları.
• Rober. (1914, Mayıs 14). Asya-i Vusta'da siyaset-i ecnebiye: İngiliz-Rus itilafı. (Düz. A. Hamdi) İctihad, 5 (104), 77.
• Servet-i Fünun. (1913, Aralık 18). Afganistan. Servet-i Fünun, 46 (1176), 128.
• Yusuf Akçura. (1910, Eylül 22). Devlet-i Osmâniyye ve Fransa. Sırâtımüstakîm, s. 45.