Peyami Safa’nın Eserlerindeki Eleştirinin İncelemesi: Temalar, Teknikler ve Kültürel Bağlam

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 42 - 51

Xuraman Qədimova

Öz

Peyami Safa, eserleri yalnızca döneminin çalkantılı sosyo-politik manzarasını yansıtmakla kalmayıp aynı zamanda evrensel insan deneyimleriyle de yankılanan bir temalar halısı ören, Türk edebiyatında yükselen bir figür olarak durmaktadır. Bu araştırma makalesi, Safa'nın edebi külliyatına yerleştirilen eleştirinin analitik bir incelemesini yürütmeyi ve anlatılarına nüfuz eden baskın temalara odaklanmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın merkezinde, Safa'nın karmaşık karakterleri ve ilgi çekici olay örgüleriyle ustaca dile getirdiği kimlik ve varoluşçuluk araştırması yer almaktadır ve kişisel özlemler ile toplumsal beklentiler arasında sıkışmış bireylerin iç mücadelelerini ortaya koymaktadır. Dahası, bu makale, Safa'nın eserlerinde canlı bir şekilde resmedilen ve Türk toplumu için çıkarımların eleştirel olarak değerlendirilebileceği bir mercek görevi gören yaygın bir ikilik olan modernleşme ve gelenek temasını inceleyecektir. Safa'nın edebiyatını döneminin sosyo-politik çerçevesi içinde bağlamlandırarak, bu analiz onun anlatılarının yalnızca gelişen kültürel manzarayı nasıl eleştirdiğini değil, aynı zamanda bugün de geçerliliğini koruyan daha geniş varoluşsal sorularla nasıl ilgilendiğini aydınlatmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Edebiyat, Eleştiri, Sanat

An Analysis of Criticism in the Works of Peyami Safa: Themes, Techniques and Cultural Context

Öz

Peyami Safa stands as a towering figure in Turkish literature whose works weave a tapestry of themes that not only reflect the turbulent socio-political landscape of his time, but also resonate with universal human experiences. This research paper aims to conduct an analytical examination of the criticism embedded in Safa's literary corpus, focusing on the dominant themes that permeate her narratives. At the centre of this study is the exploration of identity and existentialism, which Safa artfully articulates through complex characters and intriguing plots, revealing the internal struggles of individuals caught between personal aspirations and societal expectations. Furthermore, this paper will explore the theme of modernisation and tradition, a pervasive dichotomy that is vividly portrayed in Safa's works and serves as a lens through which the implications for Turkish society can be critically evaluated. By contextualising Safa's literature within the socio-political framework of his time, this analysis aims to illuminate how his narratives not only critique the evolving cultural landscape, but also engage with broader existential questions that remain relevant today.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Literature, Criticism, Art

Kaynakça

• Yalvaç, F., & Akcalı, Ö. (2024). The cultural dilemmas of uneven and combined development (UCD):‘the biggest agony of the Turkish spirit’. Cambridge Review of International Affairs, 37 (3), 361-382.
• Kasaba, R. (2008). Turkey in the modern world. https://d1wqtxts1xzle7.cloudf
• Altıkulaç, R. & Demirdağ, U. (Ed.). (2024). Language and Literature Studies III. Akademisyen.
• Aksoy, S. E. (2008). Muslim-Christian Dialogue in Peyami Safa's: The Armchair of Mademoiselle Noraliya. Journal of Interdisciplinary Studies, 20(1/2), 87.
• Yılmaz, Ö. A. (2022). Turkish National Identity and its Others: An Analysis of the Early Republican Novels [Doctoral dissertation, Middle East Technical University]. Yök Tez.
• Karaca, T. (2010). Peyami Safanın kitap halinde yayımlanmış eserlerinde güzel sanatlar [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yök Tez.
• Karadeniz, H. (2015). Peyami Safa’nın Fatih-Harbiye Romanında Yapı ve İzlek. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 55-75.
• Aksoy, S. E. (2011). Peyami Safa’nın romanlarında parçalanan modern kent. İdealkent, 2(3), 184-201.
• Baran, E. (2021). Peyami Safa’nın Romanlarında Bir Anlatım Biçimi Olarak Betimlemenin Rolü. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 4 (2), 32-50.
• Çınar, Ö. (2022). Peyami Safa’nın Gün Doğuyor Piyesinde Anlatıcı ve Anlatım Teknikleri. Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi, 9 (1), 60-71.
• Zariç, M. (2015). Peyami Safa’nın Sanat Edebiyat Anlayışı ve Duygu Düşünce Dünyası. Hece Peyami Safa Özel Sayısı, (217), 66-82.