Ankara According to the First Population Census in the Republican Era

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3, 849 - 884, 28.07.2025

Salih Potukoğlu , Recep Büyüktolu

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.957

Öz

The census conducted in Turkey in 1927 is recognised as the first census of the Republic of Turkey in the modern sense. This step to recognise and record the demographic structure of the newly established Republic of Turkey is very important. The census provides very important information about the demographic characteristics of a nation that gained its independence after the collapse of the Ottoman Empire, as a result of an exhausting and exhausting war of independence. Although population censuses were conducted in Ankara, the capital of the New Turkish State, for different reasons during the Ottoman Empire, detailed information on the population of Ankara was first obtained with the general census of 1927. In 1927, before the general census, a trial census was conducted in some settlements and Ankara was one of them. However, the census conducted in Ankara was limited to the provincial centre and did not go beyond the city centre. The general census held on 28 October 1927, on the other hand, provides more reliable data in the light of the experience gained from the test censuses and the information obtained covers the entire province of Ankara. In this article, the demographic structure of Ankara, the capital of New Turkey, is analysed in the light of the data obtained from the general census conducted in 1927.

Anahtar Kelimeler

Ankara , 1927 Census , Demography , Social Life

Cumhuriyet Dönemi’ndeki İlk Nüfus Sayımına Göre Ankara

Öz

Türkiye’de 1927 yılında yapılan nüfus sayımı Cumhuriyet Türkiye’sinin modern anlamda gerçekleştirilen ilk nüfus sayımı olarak kabul edilmektedir. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin sahip olduğu demografik yapıyı tanımaya ve kayıt altına almaya yönelik bu adımı oldukça önemlidir. Yapılan nüfus sayımı Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından, yorucu ve yıpratıcı bir bağımsızlık savaşının sonucunda bağımsızlığını elde eden bir milletin demografik özellikleri hakkında oldukça önemli bilgiler sunmaktadır. Yeni Türk Devleti’ne başkent olan Ankara’da Osmanlı Devleti Döneminde farklı sebeplerle nüfus sayımları yapılmışsa da Ankara nüfusu hakkındaki ayrıntılı bilgiler ilk olarak 1927 tarihli genel nüfus sayımıyla elde edilmiştir. 1927 yılında genel nüfus sayımından önce bazı yerleşim yerlerinde deneme sayımı yapılmıştır ve bunlardan biri de Ankara’dır. Ancak Ankara’da yapılan sayım sadece vilayet merkeziyle sınırlı kalmış, şehir merkezi dışına çıkılmamıştır. 28 Ekim 1927 tarihinde yapılan genel nüfus sayımı ise deneme sayımlarından elde edilen tecrübeler ışığında hem daha güvenilir veriler ortaya koymaktadır hem de elde edilen bilgiler Ankara vilayetinin genelini kapsamaktadır. Bu makalede 1927 yılında yapılan genel nüfus sayımında elde edilen veriler ışığında Yeni Türkiye’nin başkenti Ankara’nın demografik yapısı irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ankara , 1927 Nüfus Sayımı , Demografi , Sosyal Hayat

Kaynakça

• Ankara tahrir-i nüfusunun neticeleri. İstanbul Şehremaneti Mecmuası, sene 3, S. 34, Haziran 1927, 608-609.
• Binaların Numaralandırılması ve Sokaklara İsim Verilmesi Hakkında Kanun. Resmi Gazete, 20 Nisan 1927, 3463.
• Dinç, G. (2007). Cumhuriyet'in ilk nüfus sayımına göre Antalya'nın demografik yapısı. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 12, 64-87.
• Çadırcı, M. (1980). 1830 Genel Sayımına Göre Ankara Şehir Merkezi Nüfusu Üzerinde Bir Araştırma. Osmanlı Araştırmaları, 1 (1), 109-132.
• Tamer, A.- Bozbeyoğlu, A. Ç. (2004). 1927 Nüfus Sayımının Türkiye'de Ulus Devlet İnşasındaki Yeri: Basında yansımalar. Nüfusbilim Dergisi, 26 (19), 73-88.
• Çavdar, T. (1983). Türkiye’de nüfus ve nüfus sorunu. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 6, İletişim Yayınları, 1551-1564.
• Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi (1928). Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Müslihiddin Safvet. (1925). Türkiyenin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası Ankara Vilayeti. Sıhhiyye ve Muavenet-i İctimaiyye Vekaleti Yayınları-Hilal Matbaası.
• Kılıç, O. (2012). Sancak Beylerinden Mutasarrıf Paşalara Ankara Sancağının Yönetimi ve Yöneticileri. Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyum Bildirileri 25-26 Ekim 2011. (ss. 23-24). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü.
• Sarıay, E. (2019). II. Meşrutiyet Döneminde Ankara Vilayeti’nde Asayiş, Suç ve Ceza, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. Yök Tez.
• İğdi, Ö. G. (2009). Tanzimat’tan Sonra İdari Yapılanmada Ankara Örneği (1842-1908), [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yök Tez.
• Karal, E. Z. (1977). Osmanlı Tarihi, 6. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karal, E. Z. (1995). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Karpat, K. H. (1985). Ottoman Population 1830-1914 (demographic and social characteristics), The University of Wisconsin Press.
• Toprak, Z. (1991). Cumhuriyet Ankara’sında ilk nüfus sayımı (Tecrübe Tahriri-1927). Ankara Dergisi, 1(2), 57-66.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 2. Dönem, C. 31, B. 49, 10 Nisan 1927.
• Türkiye Cumhuriyet Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929a). Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, 1. Hüsnütabiat Matbaası.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929b). Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, 2. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929c). Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, 3, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• Yüceuluğ, R. (1944). Savaş Sonu Nüfus Meseleleri-Türkiye Nüfusu Üzerinde İncelemeler ve Fikirler. Ankara Basım ve Ciltevi.