The Establishment and Activities of the Mahammad Fuzuli Institute of Manuscripts under the Azerbaijan National Academy of Sciences (Up to 1987)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 5, 1015 - 1030

Leyla Abasova Dashqin Mahammadli

https://doi.org/10.5281/zenodo.17700913

Öz

This article presents a comprehensive analysis of the establishment, development stages, and scientific-organizational activities of the Mahammad Fuzuli Institute of Manuscripts under the Azerbaijan National Academy of Sciences, covering the period up to 1987. It highlights the historical necessity of founding the Institute and substantiates its pivotal role in the advancement of Azerbaijani science and culture. Based on archival and documentary sources, the study details the formation of structural divisions, the identification of core research areas, and efforts in the collection, preservation, and classification of manuscript heritage. Furthermore, the article examines the Institute’s collaboration with leading domestic and international research institutions, the preparation of scholarly publications, and the accomplishments in the study of classical written heritage. The findings suggest that by 1987, the Institute had fulfilled a significant scientific and cultural mission in preserving, researching, and disseminating the national manuscript legacy.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan National Academy of Sciences , Mahammad Fuzuli Institute of Manuscripts , manuscript heritage , scientific research , cultural preservation , historical scholarship

Mahammad Fuzuli Elyazmaları Enstitüsü’nün Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Bünyesindeki Kuruluşu ve Faaliyetleri (1987 Yılına Kadar)

Öz

Bu makale, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi bünyesindeki Mahammad Fuzuli Elyazmaları Enstitüsü’nün 1987 yılına kadar olan dönemdeki kuruluş sürecini, gelişim aşamalarını ve bilimsel-organizasyonel faaliyetlerini kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Enstitünün kuruluşunun tarihsel bir zorunluluk olduğu vurgulanmakta ve Azerbaycan bilim ve kültürünün gelişimindeki kilit rolü bilimsel verilerle temellendirilmektedir. Arşiv ve belge kaynaklarına dayanarak, yapısal birimlerin oluşumu, temel araştırma alanlarının belirlenmesi ve elyazması mirasının toplanması, korunması ve sınıflandırılması yönünde yürütülen çalışmalar ayrıntılı şekilde incelenmektedir. Ayrıca, Enstitünün yurt içindeki ve yurt dışındaki önde gelen bilim merkezleriyle iş birliği, akademik yayınların hazırlanması ve klasik yazılı mirasın incelenmesinde elde edilen başarılar da ele alınmaktadır. Araştırma, 1987 yılına gelindiğinde Enstitünün, ulusal yazılı mirasın korunması, araştırılması ve yaygınlaştırılması konusunda önemli bir bilimsel ve kültürel misyon üstlendiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi , Mahammad Fuzuli Elyazmaları Enstitüsü , elyazması mirası , bilimsel araştırma , kültürel koruma , tarihsel araştırmalar

Kaynakça

• Abasova, L. (2024a). Millî ideolojimizin direklerinden - Asker Ağa Gorani. Karaelmas Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 179–188. https://doi.org/10.70819/kares.1519988
• Abasova, L. (2024b). Pytannya vydannya dytyachoyi literatury v Azerbaidzhani v radyansʹkyy period. Naukovo-teoretychnyi alʹmanakh Hrani, 27(1), 36–42. https://doi.org/10.15421/172405
• Abasova, L. (2024c). From the history of publishing children's literature in Azerbaijan. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11(1), 776–790.
• Adilov, M. M. (2003, March 29–31). Dünyada Azərbaycana aid 12 mindən çox əlyazma saxlanılır (T. Məhərrəmova ilə müsahibə). Kaspi.
• Azərbaycan KP MK (1981, August 13). Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Respublika Əlyazmaları Fondunun fəaliyyətini daha da yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında məsələ müzakirə etmişdir. Kommunist.
• Bayramov, A., & Mahammadli, D. (2025). Systematic approach methodology for studying the library collection. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 12(2), 844–851.
• Bayramova, I. (2024b). Konstytutsiyno-pravovi osnovy arkhivnoyi spravy v Azerbaidzhani. Naukovo-teoretychnyi alʹmanakh Hrani, 27(2), 64–69. (In Russian).
• Əlyazmalar İnstitutu – 50. (2000). (Red. və oçerk müəllifi M. Adilov). Örnək.
• Əlyazmalar xəzinəsində. (1987). C. 8. AEA.
• Gəhrəmanov, C. (1984, November 21). Əlyazmalar xəzinəmiz. Elm.
• Gəhrəmanov, C. (1986, December 30). Akademiya “xəritə”sində yeni ünvan (Əlyazmalar İnstitutunun yaradılmasıyla əlaqədar). Elm.
• Gəhrəmanov, C. (1989). Əlyazmalar xəzinəsi: nailiyyətlər, problemlər. Azərbaycan Kommunisti, (5), 68–76.
• Khalafova, S., Mahammadli, D., & Manafova, U. (2025). Theoretical, practical, and methodological aspects of cataloguing literature at the National Library of Azerbaijan named after Mirza Fatali Akhundov. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 12(5), 871–891.
• Mammadov, E., & Mahammadli, D. (2025). Modern problems of library and information resources management. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 12(3), 996–1007.
• Mehraliyeva, N., & Mahammadli, D. (2025). Museum activities and the book: The experience of Azerbaijan and the world. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 12(5), 226–239.
• Rasporyazhenie i postanovlenie Prezidiuma AN Azerb. SSR otnosyashchikhsya k Institutu. (1950). S 1950 g. po 1980 g., 191 listov.
• Spravki o Respublikanskom Rukopisnom Fonde AN. (1952). Azerb. SSR. S 1952 g. po 1972 g., 232 listov.