Political Theories of Fârâbî and Ibn Rushd (A Comparative Study)

Yıl 2020, Sayı: 4, 31 - 56, 15.12.2020

Mehmet Murat Karakaya

Öz

Fârâbî is one of the leading philosophers who produced theories on politics and introduced paradigms in the field of Islamic philosophy. Except for theoretical fields such as logic, ontology, epistemology and axiology, he has shed light on the Islamic political thought from past to present and the state structures built in the axis of this thought, through the theories he put forward on politics and state administration and placed the virtuous city at the center of his political philosophy with the concept of “al-medînetü’l-fâdıla/virtuous city”. Although he was inspired by Plato on this issue, he explained his original views based on the basic principles and concepts of the religion in which he believed. Although Ibn Rushd was a philosopher with his own philosophical and intellectual works, he was generally known as Aristotle’s commentator in the world of philosophy and became famous with this aspect. However, Ibn Rushd, who is known as a philosopher who expounded the works of Aristotle in the field of metaphysics, the work he expounded in the field of political philosophy belongs to Plato, and this is one of the features that make him different. He demonstrated that Plato was also interested in political philosophy besides metaphysics and did not stay away from this field by expounding his work Republic under the name of ed-Darûri fi’s-Siyâse. This article deals with the views of two great philosophers in the terms of Islamic political philosophy in a comparative manner from different angles.

Anahtar Kelimeler

al-Farabi, Ibn Rushd, Plato, Virtuous City, Politics, Policy, Statecraft

Fârâbî ve İbn Rüşd’ün Siyaset Nazariyeleri (Mukayeseli Bir Çalışma)

Öz

İslam felsefesi alanında siyasete dair kuram üreten ve paradigma ortaya koyan filozofların başında Fârâbî gelmektedir. O, mantık, ontoloji, epistemoloji ve aksiyoloji gibi teorik alanların dışında siyaset ve devlet yönetimiyle ilgili öne sürdüğü nazariyeler ile geçmişten günümüze İslam siyaset düşüncesine ve bu düşünce ekseninde gerçekleşen devlet yapılarına ışık tutmuş, “el-medînetü’l-fâdıla/faziletli şehir” kavramıyla erdemli devleti siyaset felsefesinin merkezine yerleştirmiştir. Fârâbî, bu hususta her ne kadar Platon’dan esinlenmiş olsa da kendi özgün görüşlerini bağlı olduğu dinin temel ilke ve kavramlarından yola çıkarak açıklama cihetine gitmiştir. İbn Rüşd ise, kendisine ait felsefi-düşünsel özgün eserleri olan bir filozof olmasına rağmen felsefe dünyasında genel olarak Aristoteles şârihi olarak bilinmiş ve bu yönüyle meşhur olmuştur. Ancak metafizik alanında Aristoteles’in eserlerini şerh eden bir filozof olarak tanınan İbn Rüşd’ün siyaset felsefesi alanında şerh ettiği eser ise Platon’a aittir ve onu farklı kılan hususiyetlerden biri de budur. O, Platon’un Devlet adlı eserini ed-Darûri fi’s-Siyâse adıyla şerh etmek suretiyle metafiziğin dışında siyaset felsefesiyle de ilgilendiğini ve bu alana uzak kalmadığını ortaya koymuştur. Bu makale, iki büyük filozofun görüşlerini İslam siyaset felsefesi açısından mukayeseli bir şekilde ele
almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, İbn Rüşd, Platon, Erdemli Devlet, Siyaset, Politika, Devlet Yönetimi

Kaynakça

• Ahmed, Sabeen. “The Genesis of Secular Politics in Medieval Philosophy: The King of Averroes and the Emperor of Dante”. Labyrinth 18/2 (2016), 209-231.
• Ala, Gülseren. “Platon ve Fârâbî’de Adalet”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Ali, Ishraq. “Distinguishing the Virtuous city of Alfarabi from that of Plato in Light of his Unique Historical Context”. HTS Teologiese Studies 75/4 (2019), 1-9.
• Aristoteles. Politika. çev. Mete Tunçay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2017.
• Birgül, Mehmet. “İbn Rüşd’ün Felsefe-Din Çözümlemesinin Aristotelyen Kökenleri Üzerine”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2010), 243-253.
• Birgül, Mehmet. “İbn Rüşd’ün Telhîsu’l-Makûlât’ta, Farabi’nin ‘Küllî ve Şahıs Araz’ Tahliline Dair Eleştirisi ya da Ontolojik ve Epistemik Cevher Üzerine”. Beytülhikme Dergisi 9/3 (2019), 843-879.
• Bukier, Abdulla A. “Utopian Literature of the Ideal Society A Study in Al-Farabi’s Virtuous City & More’s Utopia”. Mecelletü’l-Endelüs 5/18 (2018), 5-40.
• Çaylak Adem, Şahbaz Yunus. “Eleştirel Aklın Kadim Bilgesi: İbn Rüşd ve Siyaset Felsefesi”. Muhafazakar Düşünce 44/11 (2015), 85-97.
• Çolak, Abdullah. “Mâverdî ve el-Ahkâmu’s-Sultaniyyesi”. İnönü Üniversitesi Uluslararsı Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (2016), 173- 214.
• Deniz, Gürbüz. “Din, Felsefe ve Mille”. Diyanet İlmi Dergi 1 (2016), 65-80.
• Erkol, Ahmet. “Felsefeden Kelama Yöntem ve İçerik Eleştirisinde İbn Rüşd’ün Kelam Karşıtlığı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 1 (2009), 24-44.
• Eco, Umberto. Ortaçağ. çev. Leyla Tonguç Basmacı İstanbul: Alfa Basım, 2015.
• Fârâbî. el-Medînetü’l-Fâzıla. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2019.
• Fârâbî. es-Siyâetü’l-Medeniyye. çev. Mehmet S. Aydın, Abdülkadir Şener, M. Rami Ayas. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2012.
• Fârâbî. Fusûlü’l-Medeni. çev. Hanefi Özcan, İzmir: DEÜİF. Yay., 1987.
• İbn Bâcce. Tedbîru’l-Mütevahhid. Tercüme ve Telif Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol. Ankara: Elis Yayınları, 2017.
• İbn Rüşd. ed-Darûrî fi’s-Siyâse. akt. Ahmet Şehlan. Beyrut: Merkez-ü Dirâseti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1998.
• İbn Rüşd. Siyasete Dair Temel Bilgiler Kurtubalı İbn Rüşd’ün Platon’un Devlet’ine Düştüğü Şerh. çev. Muharrem Hilmi Özev. İstanbul: Bordo Siyah Yayınları, 2011.
• İbn Rüşd. Felsefe-Din İlişkileri Faslu’l-makâl el-keşf an minhâci’l-Edille. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• İbn Rüşd. Metafizik Şerhi. çev. Muhittin Macit. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• İrğat, Muhammet. “Tarihin Yeniden İnşâsı: İbn Haldun’un Tarihe Eleştirel, Bilimsel ve Felsefî Yaklaşımı”. The Journal of Academic Social Science Studies 42 (2016), 481-491.
• Karakaya, Mehmet Murat. “Fârâbî’de Erdemli Toplumun Erdemsizleri/Neâbit”. Felsefe Dünyası 68 (2018), 136-157.
• Karakaya, Mehmet Murat. “İbn Rüşd Felsefesinde Toplum ve Siyaset”. USBS 2018 Sempozyum Bildiri Kitabı. Yayına Haz. Oğuz Mustafa Köprülü, Ürgüp/Nevşehir, 2018.
• Korkut, Şenol. “Fârâbî’nin Siyaset Felsefesinin Temel Problemleri ve Kökenleri”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi, 2005.
• Macit, Muhittin. “Önsöz”. İbn Rüşd. Metafizik Şerhi içinde. çev. Muhittin Macit, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Macic, Haris. “İbn Rüşd’ün Şerh Külliyâtı: Bir Mukaddime Denemesi”. Mizânü’l-Hak İslami İlimler Dergisi 6 (2018), 11-42.
• Özdemir, Muhammet. “Problems of Islamic Political Philosophy in Classical and Modern Texts”. Eskiyeni 37 (2018), 7-24.
• Özev, Muharrem Hilmi. İbn Rüşd. Siyasete Dair Temel Bilgiler Kurtubalı İbn Rüşd’ün Platon’un Devlet’ine Düştüğü Şerh içinde. çev. Muharrem Hilmi Özev. İstanbul: Bordo Siyah Yayınları, 2011.
• Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu. M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Rosenthal, Erwin I. J. “Farabî’nin Felsefesinde Siyasetin Yeri”. çev. Bayram Ali Çetinkaya. İslami Araştırmalar Dergisi 18/2 (2005), 169-181.
• Şulul, Cevher. “İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi”. Harran Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2008) 57-69.
• Şulul, Cevher. İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2009.
• Yıldız, Mustafa. “İbn Rüşd’ün Seçkinciliği Bağlamında Felsefenin Siyasal İşlevi”. İslami Araştırmalar Dergisi 29 (2013), 35-64.
• Yıldız, Mustafa. “Conceiving Religion: Al-Farabi and Averroes on the Conceps of ‘Millah’ and ‘Shariah”. Journal of Islamic Philosophy 10 (2016), 62-103.