The Differences between Kochi Bey’s Treatises Presented to Murat IV and İbrahim I and the Comparison of the Treatises

Yıl 2021, Sayı: 5, 1 - 16, 15.06.2021

Nejla Ceyhan

https://doi.org/10.51575/atebe.846602

Öz

In the 17th century, the Ottoman State began to feel its being unable to follow the developments in Europe and to keep up with the changing world order. Following the glorious years of the Ottoman Empire, solutions were presented from various circles upon the dissolution in the state order, the situation of the people and the reasons for all these. The first known of these solutions is the Kochi Bey Treatises presented to two different and successive sultans. Kochi Bey, who predicted that the course of history had been changing in the 17th century, prepared a treatise / report with scientific-political-military-social content that was unprecedented in the Ottoman Empire before. He presented his treatises to Murat IV and his brother Ibrahim I. Although many studies have been conducted on the historical value and importance of the Kochi Bey treatises, we have tried to deal with the differences between the Kochi Bey treatises in a multifaceted way. The treatises were presented to the Sultan in two different characters. We aimed at revealing their differences in terms of style, content and purpose. When we compared the two treatises through the text critial method, we came accross two very different styles and contents of treatises. As required by the time and addressee, Kochi Bey has allowed us to witness to a period through these treatises between which the differences seem obvious. Our study aims to make this testimony obvious through the comparison of the two treatises.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Mr. Koçi, Treatise, Murat IV Treatise, Ibrahim I Treatise

Koçi Bey’in IV. Murat’a ve I. İbrahim’e Sunduğu Risalelerin Farklılıkları ve Karşılaştırması

Öz

Osmanlı Devleti, Avrupa’daki gelişmeleri takip edip değişen dünya düzenine ayak uydurma noktasında yetersizliğini XVII. yüzyılda hissetmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin ihtişamlı yıllarının akabinde devlet nizamındaki çözülmeler, halkın içinde bulunduğu durum ve sebepleri üzerine çeşitli çevrelerden çözüm reçeteleri sunulmuştur. Bunların bilinen ilki iki farklı ve ardıl padişaha sunulan Koçi Bey Risaleleridir.
XVII. yüzyılda tarihi seyrin değişmekte olduğunu ön gören ve bu öngörü ile daha önce benzeri Osmanlı Devleti’nde görülmemiş olan ilmî-siyasî-askerî-sosyal içeriklere sahip bir risale/rapor hazırlayan Koçi Bey risalelerini IV. Murat ve kardeşi I. İbrahim’e takdim etmiştir.
Koçi Bey risalelerinin tarihi değeri ve önemi üzerine çok sayıda çalışma yapılmış olmakla birlikte biz bu makalemizde, Koçi Bey risalelerinin arasındaki farkları çok yönlü olarak ele almaya çalıştık. İki farklı karakterdeki padişaha sunulan risalelerin; üslup, muhteva ve amaç bakımlarından farklılıklarını ortaya koymayı amaçladık. Metin kritik yöntemi ile iki risaleyi karşılaştırdığımızda, birbirinden çok farklı iki ayrı risale tarzının ve muhtevasının varlığına şahit olduk. Koçi Bey zamanın ve muhatabının gerektirdiği şekilde; devletin ihtiyaçları, milletin selameti noktasında farklılıkları bariz bir şekilde görünen risaleleri üzerinden bir döneme bizleri şahit kılmıştır. Çalışmamız bu şahitliğin iki risalenin kıyaslanması yöntemi ile bariz hale gelmesini sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Koçi Bey, Risale, IV. Murat Risalesi, I. İbrahim Risalesi

Kaynakça

• Abou-El-Haj, Rifa’at Ali. Modern Devletin Doğası: 16. yüzyıldan 18. yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu. çev. Oktay Özel ve Canay Şahin. Ankara: İmge Kitabevi, 2000.
• Afyoncu, Erhan. Sorularla Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
• Akün, Ömer Faruk. “Koçi Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/143-148. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aksüt, Ali Kemal. Koçi Bey Risalesi. İstanbul: Vakit Matbuaât, 1939.
• Bal, Hüseyin. “Machiavelli ve Koçi Bey’de Siyaset, Adalet ve Erdem”. Türkiyat Araştırmaları 9 (2009), 75-99.
• Bayır, Önder. Sultan IV. Murad’ın Hatt-ı Hümâyûnları Suver-i Hutût-ı Hümâyûn. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Baskı, 2014.
• Cezar, Mustafa. vd. “Koçi Bey”, Mufassal Osmanlı Tarihi. İstanbul: Baha Matbaası, 1960.
• Cora, İhsan. “Yönetim Ve Organizasyon Bilimi Açısından Koçi Bey Risalelerinin Analizi: Tarihsel Bir Araştırma”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29/2 (2016), 221-244.
• Çakmakcıoğlu, Seda. Koçi Bey Risaleleri. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
• Danışman, Zuhuri. Koçi Bey Risalesi. İstanbul: MEB. Devlet Kitapları Basımevi, 1972.
• Emecen, Feridun. “İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/ 272-273. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Fındıkçı, İlhami. Hizmetkâr Liderlik. İstanbul: Alfa Basım Yayın, 2009.
• Gökçe, Ali Fuat. “Osmanlı Klasik Döneminde İdari Reform Hareketleri: Koçi Bey Risalesi”. PESA Uluslararası Araştırma Dergisi 3/3 (2017), 196-204.
• İnal, Halil İbrahim. Osmanlı Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap, 2008.
• Kodaman, Bayram. “Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 16 (2007), 1-24.
• Kunt, Metin. vd. Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti. İstanbul: Cem Yayınevi, 1993.
• Kuray, Gülbende. “Türkiye'de Bir Machıavelli: Koçi Bey”. Belleten LII/205 (Aralık 1998), 1655-1662.
• Kurt, Yılmaz. Koçi Bey Risalesi. Ankara: Akçağ Yayıncılık, 1998.
• Odabaşı, Fatma. “Koçi Bey Risalelerinin Sosyolojik Analizi”. Toplum Bilimleri Dergisi, 7/14 (2013), 218-233.
• Öğüt, Adem. Yönetimin Esasları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2013.
• Öz, Mehmet. Kanun-ı Kadimin Peşinde Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumları. İstanbul: Dergâh, 2019.
• Öz, Mehmet. “Kitâb-ı Müstetâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/ 69-70. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Pehlivan, Zühre Nur. “Koçi Bey’in Sultan İbrahim’e Sunduğu Risale Üzerine Bir Değerlendirme”. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR) 5/23 (2018), 1180-1184.
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmanî. haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30, 1996.
• Şimşekçakan, Musa. Koçi Bey Risalesi ve On Yedinci Yüzyıl Tarih Felsefesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Şimşirgil, Ahmet. Osmanlı Tarihi Kayı İmparatorluğun Zirvesi ve Dönüş. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Uluçay, M. Çağatay. Tarih Dünyası. İstanbul: 1950.
• Yayman, Hüseyin. Türkiye’nin İdari Reform Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi, 2008.
• Yılmazer, Ziya. “IV. Murat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/ 183. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Yücel, Yaşar. Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Kitâb-ı Müstetâb. Kitabu Mesalihi’l-Müslimîn ve Menafi’i’l-Mü’minîn, Hırzü’l-Mülûk. Ankara: TTK Yayınları, 1988.