Analysis of the Presidency of Religious Affairs’ Hikayeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II in Terms of Religious Education

Yıl 2024, Sayı: 12, 119 - 150, 31.12.2024

Rahime Betül Topçu , Semra Çinemre

https://doi.org/10.51575/atebe.1540891

Öz

There are various children’s books with religious content in our country’s publishing sector that appeal to children of different age levels. The Presidency of Religious Affairs, the institution that officially carries out religious services in Turkey, also prepares various books in this field, and expects these resources to be used as materials in Qur’ān course. In this study, Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II, a material prepared by the Presidency of Religious Affairs for preschool children, will be examined in terms of its support for children’s religious education. This study adopts a qualitative research method and prefers document review method. The sample of the study was determined by criterion sampling, one of the purposive sampling types. The data were analyzed through open coding of content analysis. The analysis categories of the study were defined under eight headings, based on the unit names in the Qur’ān Courses Curriculum for the 4-6 Age Group. They are: Love of Allah, love of religious holidays, prayer, love of religion, love of religious places, love of the universe, love of the Holy Qur’ān, and love of the Prophet. In the study, it was determined that religious motifs related to love of Allah were included the most in the books and love of religion the least. Among the motifs identified in the books, the contents of the theme of love of holidays the most and love of the prophet the least support the gains in the relevant curriculum. It has been determined that a positive, loving image of Allah is revealed in the books. However, it was observed that the content of the books was inadequate in terms of emphasizing the existence and unity of Allah and children’s trust in Allah. It has been seen in the books that love of Allah and love of the universe support each other in terms of content. In this respect, the concept of Allah creat everything with a certain order and with different beauties is explained with many examples from the universe, supported by expressions of curiosity, wonder, and admiration. Concrete portrayals of Allah’s names and attributes, His knowledge, creativity, and power were considered to be successful regarding pre-school religious education. Selected examples are appropriate in terms of children’s developmental level and age experience. The love of the prophet in the books is handled through the exemplary personality of the Prophet Muhammed. However, although there is a dedicated book on him, it has been determined that its content is weak with respect to supporting the gains presented in the program. When looked at from the perspective of the theme of prayer, it is seen that motifs related to the concept of prayer are included in the book whose theme is prayer alone, apart from the two books. When looked at from the perspective of love of the Qur’ān, positive messages such as happiness and excitement arising from reading and learning the Qur’ān attract attention. As a result, it has been determined that Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II have a content that supports children’s religious education, especially concerning belief in Allah. In terms of religious education, no content in the books was identified as inappropriate for the level of preschool children or as religiously incorrect. It has been observed that an approach that emphasizes the element of love in every religious theme and that will endear religion to children has been adopted. However, the books were found to be inadequate in covering some dimensions, especially regarding the 4-6 age group curriculum objectives. In addition, some suggestions have been made in this study to make certain that children understand and grasp religion and to enrich the religious motifs in the books in accordance with the curriculum.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Non-Formal Religious Education, Presidency of Religious Affairs, Preschool, Religious Children’s Books

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hikayeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II’nin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi

Öz

Ülkemiz yayın sektöründe farklı yaş seviyelerinden çocuklara hitap eden dinî muhtevalı çeşitli çocuk kitapları bulunmaktadır. Türkiye’de din hizmetlerini resmî olarak yürüten kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığı da bu alanda çeşitli kitaplar hazırlatmakta ve Kur’an kurslarında bu kaynakların materyal olarak kullanılmasını beklemektedir. Bu çalışmada Diyanet İşleri Başkanlığı’nca okul öncesi çocuklara yönelik hazırlatılan materyallerden biri olan Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II çocuğun din eğitimini destekleme durumu açısından incelenecektir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiştir. Çalışmanın örneklemi ise amaçlı örnekleme türlerinden ölçüt örnekleme ile belirlenmiş, elde edilen veriler içerik analizinin açık kodlama yolu ile çözümlenmiştir. Çalışmanın analiz kategorileri 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programında yer alan ünite isimlerinden hareketle sekiz başlık olarak belirlenmiştir: Allah sevgisi, bayram sevgisi, dua, din sevgisi, dinî mekân sevgisi, kâinat sevgisi, kitap (Kur’an-ı Kerim) sevgisi, peygamber sevgisi. Çalışmada kitaplarda en fazla Allah sevgisi, en az din sevgisine ilişkin dinî motiflerin yer aldığı tespit edilmiştir. Kitaplarda tespit edilen motiflerden en fazla bayram sevgisi, en az peygamber sevgisi temasındaki içerikler ilgili öğretim programındaki kazanımları destekler niteliktedir. Kitaplarda en yoğun işlenen Allah sevgisine ilişkin motiflerle pozitif, sevgi dolu bir Allah imajının ortaya konulduğu tespit edilmiştir. Allah sevgisi ve kâinat sevgisinin içerik olarak birbirini desteklediği görülmüştür. Bu bağlamda, Allah’ın her şeyi belli bir düzen içerisinde ve ayrı güzelliklerde yaratması kâinattan çok sayıda örnek eşliğinde merak, hayret ve hayranlık ifadeleri ile desteklenerek işlenmiştir. Netice itibarıyla Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II’nin, başta Allah inancı olmak üzere çocuğun din eğitimini destekleyen bir içeriğe sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte gerek çocukların dini anlayarak ve kavrayarak öğrenebilmeleri gerekse kitaplarda işlenen dinî motiflerin zenginleştirilmesi açısından çalışmada birtakım öneriler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı, Okul Öncesi, Dinî Muhtevalı Çocuk Kitapları.

Kaynakça

• Amanet Araz, Zeynep. Dini Çocuk Kitaplarının Din Eğitimi Açısından İncelenmesi: “Dinimi Öğreniyorum Amentü Serisi” ile “Hikâyelerle 365 Gün İman Esasları” Örnekleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. 2018.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntemi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2013.
• Bilici, Ali Baz. 0-6 Yaş Grubu Çocuklarda Di̇ni̇ Geli̇şi̇m Süreci̇ ve Di̇n Eği̇ti̇mi̇. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi. 2014.
• Bulut, İsmail - Sarı, Bekir. “Kur’an Kursları Öğretici Kitabındaki Etkinlik Uygulamalarının Öğretici Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi”. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi 14/2 (31 Aralık 2021), 408-428. https://doi.org/10.17218/hititsbd.940253
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “İlke ve Hedefler” (Erişim: 7 Ağustos 2024). https://diniyayinlar.diyanet.gov.tr/sayfa/51/ilkeler-ve-hedefler
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet Çocuk”. Erişim: 1 Temmuz 2024. https://cocuk.diyanet.gov.tr/
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an Kursları Öğretim Programı (4-6 Yaş Grubu)”. Erişim: 1 Temmuz 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20(4-6%20Ya%C5%9F)%20-%202014.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 4-6 Yaş Grubu Değerler Eğitimi Programı. Erişim: 1 Temmuz 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/4-6%20Ya%C5%9F%20Grubu%20De%C4%9Ferler%20E%C4%9Fitimi%20Program%C4%B1-2023.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 4-6 Yaş Grubu Kur’an-ı Kerim Öğretim Programı. Erişim: 1 Temmuz 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/4-6%20Ya%C5%9F%20Grubu%20Kur'an-%C4%B1%20Kerim%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1-2023.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Faaliyet Raporları”. Erişim: 7 Ağustos 2024. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/22/Faaliyet-Raporlari
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Faaliyet Raporu 2014”. Erişim: 6 Ağustos 2024. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2014%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Faaliyet Raporu 2015”. Erişim: 4 Ağustos 2024. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2015%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an Kursları Öğretim Programları”. Erişim: 4 Ağustos 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/489
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği. Resmî Gazete 28257 (07 Nisan 2012). Erişim: 4 Ağustos 2024. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16041&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Gelici, Zehra. “4-6 Yaş Kur’an Kursu Etkinlik Kitaplarının Hikâye İçeriği ve Resimleme Özellikleri Açısından İncelenmesi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/45 (15 Haziran 2022), 85-115. https://doi.org/10.17335/sakaifd.1070414
• Gül, Tuba. 4-6 Yaş Dönemi Çocuklarda Merhamet Eğitimi. Isparta: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karatoprak, Sümeyra. Okul Öncesi Dönem İnanç Temalı Çocuk Kitaplarının Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Konuk, Yurdagül. Okul Öncesi Çocuklarda Dini Duygunun Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1994.
• Köylü, Mustafa. “Çocukluk Dönemi Dini İnanç Gelişimi Ve Din Eğitimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45/2 (01 Ağustos 2004), 137-154.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)”. Erişim: 6 Ağustos 2024. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=318
• Neuman, L. W. Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef Özge. 2 Cilt. Ankara: Yayın Odası, 7. Basım, 2006.
• Okur, Vesile Sümeyye. Diyanet İşleri Başkanlığı Hikâye ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti (ii)’nin Din Eğitimi ve Çocuk Edebiyatı Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Selçuk, Mualla. “Çocuk Eğitiminde Dini Motifler (Okul Öncesi Çağ)”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 4/2 (1990), 105-117.
• Turanalp, Muhammed Fatih. Dinî İçerikli Çocuk Kitaplarının Öğretmen Görüşleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Üniversitesi, Doktora Tezi, 2017.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Yıldırım, Ali. “Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi”. Eğitim ve Bilim Dergisi 23/112 (1999), 7-17.
• Yüksel, Zeynep. 4-6 Yaş Kur’an Kursu Öğretim Programının Değerlendirilmesi (Stufflebeam Cipp Modeli). Ankara: Grafiker Yayınları, 2022.
• Zengin, Halise Kader. “Diyanet İşleri Başkanlığının Çocuk Kitapları Yayınlarından ‘İnanıyorum Serisi’ Üzerine Bir İnceleme”. Dini Araştırmalar 15/40 (Haziran 2012), 178-202.