Religious Conversion with its Causes, Process, and Consequences: The Case of Yaşar Alptekin

Yıl 2024, Sayı: 12, 23 - 49, 31.12.2024

İbrahim Yıldırım , Asım Yapıcı

https://doi.org/10.51575/atebe.1560533

Öz

Religious conversion is one of the issues of the psychology of religion that have been keeping up to date since the establishment. The fact that almost all people have been in contact with religious elements in various dimensions, positively or negatively, from the historical process to the present day is one of the issues that keep the subject of religious conversion important and current in the academic field. This study seeks an answer to the question of why and how Yaşar Alptekin, who leads an indifferent life towards religion even though he is a believer, became religious. In this study, which was conducted based on the case study design, one of the qualitative research techniques, the data were obtained through document analysis. In this context, Yaşar Alptekin's books written by himself and interviews conducted with him on various social media platforms have been used as first-hand sources. In this sense, this study can be evaluated within the psychobiographical research tradition. The collected data were analyzed using the descriptive analysis technique. Issues such as Alptekin's private life, political views, and artistic direction are beyond the scope of this study. In addition, the information contained in this study is limited to the documents up to the date of the research. While searching for answers to the basic question of the research, support was received from theoretical approaches in the psychology of religion literature about the stages, motivations, motifs, types, realization, and consequences of religious conversion. In this context, psychoanalytic and existentialist approaches, as well as social identity theory, were used. At this point, firstly, the important events of Alptekin's childhood, youth, and adulthood and the events that affected his life were analyzed within the scope of the reasons that triggered religious conversion. The focus was on the question of how Alptekin experienced a change in terms of personality and identity before and after the change, and how this was reflected in his relations with himself and his social environment. According to the findings, the reasons that triggered Alptekin's religious conversion process can be listed as follows: "having an unhappy childhood", accordingly "growing up without love and attention", "the feeling of meaninglessness he experienced in adulthood", "search for sincerity", "the effects of the developmental period he was in", "mental dissatisfaction", "family problems" and "religious experiences accompanying the change". As a result of his religious conversion, it is observed that Yaşar Alptekin experienced radical changes in his individual and social life, from his identity and worldview to his clothing style and circle of friends to the basic determinants that shaped his relationships and his view of people. However, no noticeable change was observed in his basic personality structure. His existing personality is integrated with his post-conversion identity.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Conversion, Feeling of Deprivation, Search for Meaning, Religious Identity, Yaşar Alptekin

Neden, Süreç ve Sonuçlarıyla Dinsel Değişim: Yaşar Alptekin Örneği

Öz

Dinsel değişim, din psikolojisinin kurulduğu dönemden itibaren güncelliğini koruyan konular arasında yer almaktadır. Tarihsel süreçten bugüne kadar olumlu veya olumsuz biçimde neredeyse tüm insanların muhtelif boyutlarda dinsel unsurlar ile temas ediyor oluşu, dinsel değişim konusunu akademik alanda önemli ve güncel tutan hususlardandır. Bu çalışma; inançlı olduğu hâlde dine karşı ilgisiz bir hayat sürdüren Yaşar Alptekin’in neden ve nasıl dindarlaştığı sorusuna cevap aramaktadır. Nitel araştırma tekniklerinden olan durum çalışması desenine bağlı olarak yürütülen bu araştırmada veriler doküman incelemesi ile elde edilmiştir. Bu doğrultuda Yaşar Alptekin’in bizzat kendisinin kaleme aldığı kitaplar ve onunla çeşitli sosyal medya platformlarında yapılan röportajlar, birinci elden kaynaklar olarak kullanılmıştır. Bu anlamda mevcut çalışma, psikobiyografik araştırma geleneği içinde değerlendirilebilir. Toplanan bilgi ve malumatlar, betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Alptekin’in özel yaşamı, siyasi görüşü ve sanatçı yönü gibi konular, çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Ayrıca bu çalışmada yer alan bilgi ve malumatlar, araştırmanın yapılmış olduğu tarihe kadarki dokümanlar ile sınırlıdır. Araştırmanın temel sorusuna cevap ararken dinsel değişimin aşamaları, güdüleri, motifleri, çeşitleri, gerçekleşme biçimi ve sonuçları hakkında din psikolojisi literatüründe yer alan kuramsal yaklaşımlardan destek alınmıştır. Bu bağlamda psikanalitik ve varoluşçu yaklaşımlarla birlikte sosyal kimlik kuramından da faydalanılmıştır. Bu noktada öncelikle Alptekin’in çocukluk, gençlik ve yetişkinlik döneminde yaşadığı önemli olaylar ve hayatını etkileyen hadiseler, dinsel değişimi harekete geçiren nedenler kapsamında analize çalışılmıştır. Alptekin’in değişim öncesi ve sonrası kişilik ve kimlik bakımından nasıl bir değişim yaşadığı, bunun kendisiyle ve sosyal çevresi ile ilişkilere nasıl yansıdığı sorusuna odaklanılmıştır. Ulaşılan bulgulara göre Alptekin’in dinsel değişim sürecini harekete geçiren nedenler; “çocukluk dönemini mutsuz geçirmesi”, bu anlamda “sevgisiz ve ilgisiz büyümesi”, “yetişkinlik döneminde yaşadığı anlamsızlık duygusu”, “samimiyet arayışı”, “içerisinde bulunduğu gelişim döneminin etkileri”, “zihinsel tatminsizlik”, “aile içi sorunlar” ve “değişime eşlik eden dinî tecrübeler” şeklinde sıralanabilir. Meydana gelmiş olan dinsel değişim sonucunda Yaşar Alptekin’in kimlik ve dünya görüşü başta olmak üzere giyim tarzından arkadaş çevresine, ilişkilerine yön veren temel belirleyicilerden insanlara bakışına kadar bireysel ve sosyal hayatında köklü değişimler yaşandığı izlenmektedir. Ancak onun, temel kişilik yapısında fark edilebilir bir değişime rastlanmamıştır. Mevcut kişiliği, değişim sonrası kimliği ile bütünleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dinsel Değişim, Yaşar Alptekin, Yoksunluk Hissi, Anlam Arayışı, Dinî Kimlik

Kaynakça

• Adler, Alfred. İnsan Doğasını Anlamak. çev. Deniz Başkaya. İzmir: Atlantis Yayınevi, 2015.
• Alptekin, Yaşar. Ben Namaz Kılmıyorum Ama Kalbim Temiz diyenlere. İstanbul: Aktaş Yayıncılık, 2018.
• Alptekin, Yaşar. Kendime Bir İyilik Yaptım Hacca Gittim. İstanbul: Nesil Yayınları, 2010.
• Alptekin, Yaşar. Namazla Yeniden Doğdum. İstanbul: Nesil Yayınları, 2007.
• Aydın, Ali Rıza. "İnanma İhtiyacı ve Dini Ritüellerin Psikolojik Değeri". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9 (2009), 87-99.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Uygulamalı-Örnekli). Bursa: Sentez Yayıncılık, 2016.
• Burada, Magazin. "Yaşar Alptekin İle Enine Boyuna Hakkında Tüm Merak Edilenleri Konuştuk". YouTube. 29 Ocak 2019. https://www.youtube.com/watch?v=3vQswUSGEQs&t=992s
• Esen, Nesibe. "Necip Fazıl Kısakürek’te Dinsel Değişim". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (2011), 129-154.
• Ezmeci, Esra. "Yaşar Alptekin: 20 Yıldır O Namazın Peşindeyim… / Esra Ezmeci Ne Hissettin ?". YouTube. 29 Ağustos 2024. https://www.youtube.com/watch?v=ksJ4NYplesE
• Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Say yayınları, 2021.
• Haberlercom. "Genç Erkekler Olgun Kadınlardan Hoşlanır" | Yaşar Alptekin". YouTube. 31 Temmuz 2023. https://www.youtube.com/watch?v=mREEsXCO2BI
• Hall, Granville Stanley. Adolescence; Its Psychology and Its Relations to Physiology, Anthropology, Sociology, Sex, Crime, Religion, and Education (2 vols.). New York: D. Appleton, 1904.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• James, William. Dinsel Deneyimin Çeşitleri İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017 (İngilizce yayınlanma tarihi 1901).
• Kara, Ahmet. "Sosyal Görünüş Kaygısı ile Utangaçlık Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi". Birey ve Toplum 6/11 (2016), 95-106.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
• Karaca, Faruk. Dini Gelişim Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2016.
• Kartopu, Saffet. "Muhammed Esed'de Dini Değişimin Psikolojik Analizi". Turkish Studies 8/6 (2013), 345-364. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4962
• Kayıklık, Hasan. "Bireysel Yaşamda Dinsel Değişim". Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 7-30. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
• Kayıklık, Hasan. Orta Yaş ve Yaşlılıkta Dinsel Eğilimler. Adana: Baki Kitabevi, 2003.
• Kim, Heon. Choul. Din Değiştirmenin Entelektüel Arka Planı. İstanbul: Işık Yayınları, 2003.
• Kox, Willem vd. "Religious Conversion of Adolescents: Testing the Lofland and Stark Model of Religious Conversion". Sociological Analysis 52/3 (1991), 227-240. https://doi.org/10.2307/3711359
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Köse, Ali. "Din Değiştirmenin Psiko-Sosyolojik Nedenleri". Türkiye'de Misyonerlik Faaliyetleri. ed. Ömer Faruk Harman. 407-427. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
• Köse, Ali. "İhtidâ". TDV İslam Ansiklopedisi. 1 Ekim 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/ihtida
• Köse, Ali. Neden İslam'ı Seçiyorlar Müslüman Olan İngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Lacan, Jacques. Autres Ecrits. Paris: Edition de Seuil, 2001.
• Lofland, John - Skonovd, Norman. "Conversion Motifs". Journal Journal for the Scientific Scientific Study of Religion 20/4 (1981), 373-385. https://doi.org/10.2307/1386185
• Lofland, John - Stark, Rodney. "Becoming A World-Saver: A Theory of Conversion to a Deviant Perspective". American Sociological Review, 30/6 (1965), 862-875. https://doi.org/10.2307/2090965
• Paloutzian, Raymond F. vd. "Religious Conversion and Personality Change". Journal of Personality 67/6 (1999), 1047-1079.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2015.
• Pitt, John E. "Why People Convert: A Balance Theoretical Approach to Religious Conversion". Pastoral Psychology 39/3 (1991), 171-183.
• Pontoretto, Joseph G. "A Counsellor’s Guide to Conducting Psychobiographical Research". International Journal for the Advancement of Counselling 39 (2017), 249-263. DOI 10.1007/s10447-017-9295-x
• Prestij42. "Yasar Alptekin - Namaz". YouTube. 9 Kasım 2009. https://www.youtube.com/watch?v=3CGqCtEuJuA Rambo, Lewis R. "Theories of Conversion: Understanding and Interpreting Religious Change". Social Compass 46/3 (1999), 259-271. https://doi.org/10.1177/003776899046003003
• Rambo, Lewis R. Understanding Religious Conversion. London: Yale University Press, 1993.
• Star Tv. "Demet ve Alişan ile Sabah Sabah | Bana Deli Diyorlardı!". YouTube. 16 Şubat 2021. https://www.youtube.com/watch?v=3w4SPUw7IHM&t=790s
• Starbuck, Edwin Diller. The Psychology of Religion An Empirical Study of the Growth of Religious Conscionsness. London: Walter Scott, 1899.
• Tajfel, Henri. "La categorisation sociale". Introduction a la Psychologie Sociale 1. ed. S. Moscovisi. 272-302. Paris: Librairie Larousse, 1972.
• Taştan, Uğur. "Yaşar alptekinin iranlı bir heyet tarafından çekilen belgeseli bölüm 2". YouTube. 27 Kasım 2013. https://www.youtube.com/watch?v=3ffFj4Po1to
• Taştan, Uğur. "Yaşar alptekinin iranlılar tarafından çekilen belgeseli bölüm 1". YouTube. 23 Kasım 2013. https://www.youtube.com/watch?v=O3IZcQ5ZlCA
• Turner, John C. "Comparaisan Sociale et Idenlite Sociale: Quelques Perspectives pour l'Etude du Comportement Intergroupes". çev. J. Descharnps. Experience Entre Groupes. Doise, Willem - Deschamps, Jean Claude. 151-184. Paris: Mouton, 1979.
• TV, AS. "Ünlülerin Dünyası Yaşar Alptekin blm1". YouTube. 7 Nisan 2014. https://www.youtube.com/watch?v=5XHIxXqI2D4
• Ullman, Chana. The Transformed Self: The Psychology of Religion Conversion. New York: Springer Science+Business Media, 1989.
• Yapıcı, Asım. İslam’da Tövbe ve Dini Yaşayıştaki Rolü. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Yapıcı, Asım. "Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo Psikolojik Bir İnceleme". İslami Araştırmalar 20/2 (2007), 221-238.
• Yapıcı, Asım. "Buruşuk Nefisten Ütüsüz Ruha: Didem Madak'ta Değişimin İzini Sürmek". Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 55-67. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Yapıcı, Asım. "İsmet Özel'de Dinsel Değişime Psikolojik Yaklaşımlar: Sabit Kişilik Değişen Kimlik". Hece Aylık Edebiyat Dergisi İsmet Özel Özel Sayısı 2 (2024), 367-387.
• Yavuz, Kerim. Günümüzde İnancın Psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları, 2013.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yüksel, Büşranur. "Dini Yönelim Biçimleri ile Dini İçerikli Obsesyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: İlahiyat Fakültesi Örneği". İlahiyat Tetkikleri Dergisi 52/2 (2019), 217-239. https://doi.org/10.29288/ilted.559043