A Commentary On Qasīdah By An Anonymous Author: Sharh al-Qasīdah al-Tā’iyyah

Yıl 2024, Sayı: 12, 1 - 22, 31.12.2024

Duygu Kayalık Şahin

https://doi.org/10.51575/atebe.1567086

Öz

There are many Arabic qasīdahs attributed to ‘Abd al-Qādir al-Ghaylānī (d. 561/1166), who is known as the founder of the Qādirī order. One of these qasida is al-Qasīdah al-Tā’iyyah, which is the subject of this study. This qasīdah, consisting of a total of thirty-one couplets, was written with the pattern “fe‘ulun mefa‘ilun fe‘ulun mefa‘ilun”. In the couplets in which al-Ghaylānī expresses his gratitude to God by describing the blessings that God has bestowed upon him, he includes expressions that are called shatahat. Turkish translations and commentaries of the aforementioned qasida, which also has a Khawaṣṣ that those who ask for help from him will be helped, have been made. One of these commentaries belongs to Mustafa İsâmeddîn Üsküdârî (d. 1203/1788-89). The author and date of composition of the other commentary are unknown. In this study, the Turkish commentary on al-Ghaylānī's al-Qasīdah al-Tā’iyyah titled Sharh al-Qasīdah al-Tā’iyyah, whose commentator could not be identified, is analysed. In the introduction part of the study, basic information about al-Ghaylānī's life and shathiyya, which is the genre of the aforementioned qasida, is given in a shallow manner. The author's commentary style has been tried to be revealed with selected examples. The commentator, who started the commentary with a prose introduction and gave information about the qasida in this section, commented on thirty couplets of the qasida with a clear and simple language. When the entire commentary is taken into consideration, it is realised that the commentator, who seems to adhere to the tradition of commentary in Turkish literature, does not maintain the same style in terms of method and volume, sometimes expanding the meaning and sometimes limiting the commentary. Three copies of Sharh al-Qasīdat al-Tā'iyya have been identified. These copies are registered in Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library Osman Ergin Manuscripts OE_Yz_1484, National Library Manuscripts Collection 06 Mil Yz A 3465/2 and Süleymaniye Library Hacı Mahmud Efendi 03892-001. In the review section, Geylānī's al-Qasīdah al-Tā’iyyah is introduced and information about the analysed commentary is given. At the end of the study, the transcribed text of the commentary was prepared by comparing the three copies identified. This study is important in terms of contributing to the literature of sufi poetry commentaries.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, ‘Abd al-Qādir al-Ghaylānī, Shathiye, Commentary, al-Qasīdah al-Tā

Müellifi Meçhul Bir Kaside Şerhi: Şerh-i Kasîdetü’t-Tâ’iyye

Öz

Kâdirî tarikatının kurucusu olarak bilinen Abdülkâdir Geylânî’ye nispet edilen Arapça pek çok kaside bulunmaktadır. Bu kasidelerden biri, bu çalışmaya konu edilen Kasîdetü’t-Tâ’iyye’dir. Geylânî, Allah’ın kendisine lütfettiği nimetleri anlatıp O’na şükrünü dile getirdiği beyitlerde şatahat olarak tabir edilen ifadelere yer vermiştir. Kendisinden istigâsede bulunanlara yardımda bulunulacağına dair bir havassı da bulunan mezkûr kasidenin Türkçe tercüme ve şerhleri yapılmıştır. Bu çalışmada, Geylânî’nin Kasîdetü’t-Tâ’iyye’sine yapılan Şerh-i Kasîdetü’t-Tâ’iyye başlıklı şârihini tespit edemediğimiz Türkçe şerh incelenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde Geylânî’nin hayatı ve mezkûr kasidenin türü olan şathiye hakkında temel bilgiler sathî olarak verilmiştir. İnceleme bölümünde ise Geylânî’nin Kasîdetü’t-Tâ’iyye’si tanıtılmış ve tetkik edilen şerhle ilgili bilgilere yer verilmiştir. Çalışmanın neticesinde ise tespit edilen üç nüshanın karşılaştırılmasıyla şerhin transkripsiyonlu metni hazırlanmıştır. Bu çalışma, tasavvufî şiir şerhleri literatürüne katkı açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Abdülkâdir Geylânî, Şathiye, Şerh, Kasîdetü’t-Tâ’iyye

Kaynakça

• Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ. nşr. Muhammed Abdülazîz Hâlidî. 2. Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmî, 1979.
• Bursevî. Kitâbü’n-Netîce- Bursevî’nin Vâridâtı ve Şerhleri. haz. Ali Namlı. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Can, Ayhan. “‘Alâka Metninin Nispet Problemi”. Hitit İlahiyat Dergisi 23/1 (2024), 475-491.
• Cebecioğlu, Ethem. “Şatahât İbarelerinin Anlaşılmasına Doğru: Metodik Bir Deneme”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 17 (2006), 7-27.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
• Ceylan, Ömür. “Şerh-Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Eylül 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/serh#6-turk-edebiyati
• Çakır, Adalet. Abdülkâdir Geylâni ve Kâdîrîlik. İstanbul: İsam Yayınları, 2012.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Meali. Erişim 08 Ekim 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr /mushaf
• Erden, Yasin. “Tokatlı Şeyhülislâm Kadızâde Mehmed Tâhir’in Hayatı, Eserleri ve İstibdâl Risâlesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 31 (Nisan 2018), 661-683.
• Gürer, Dilaver. Abdülkâdir Geylânî Hayatı, Eserleri, Görüşleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Karaca, Mustafa. Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi ve Risâle-i Nûriye Adlı Eseri. Yozgat: Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Ḳaṣīde-i Tā’iyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi 00437-002, 3a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/198626
• Ḳaṣīde-i Tā’iyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 03850, 2b-3a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/257213
• Kurnaz, Cemal - Tatçı, Mustafa. Türk Edebiyatında Şathiye. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Osmanzâde Hüseyin Vassaf. Sefine-i Evliyâ. haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. 1. Cilt. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
• Şeker, Necmettin. “Şatahat İfade Eden Söz ve Davranışların Dinî Temelleri”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2012), 137-158.
• Şerḥ-i Ḳaṣīdetü’t-Tā’iyye. Ankara: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 3465/2, 54a-62a. https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/catalog/details/ 332418?SearchType=1
• Şerḥ-i Ḳaṣīdetü’t-Tā’iyye. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_1484, 2a-8b. https://katalog.ibb.gov.tr/yordam/?p=1&q=OE_Yz_1484&alan=tum_txt&demirbas=OE_Yz_001484
• Şerḥ-i Ḳaṣīdetü’t-Tā’iyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 03892-001, 1b-7a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/257269
• Uludağ, Süleyman. “Abdülkâdir-i Geylânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim 26 Eylül 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulkadir-i-geylani
• Uludağ, Süleyman. “Şathiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Eylül 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/sathiye
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Yücer, Hür Mahmut. “Osmanlı Şeyhülislâmlarından Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi ve Tasavvufî Eseri: Risâletü’n-nûriye min tarîkati’l-aliyye”. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi 1/4-5 (2007), 75-89.
• Zeydân, Yûsuf. Divanü ʿAbdilkâdir el-Cîlânî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ts.