Çocuk ve Ergenlerde Uyku ve Uyanıklık Bozuklukları

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 21 - 33, 13.03.2024

Uğur Tekeoğlu

Öz

Çocuklarda gelişim ve sağlık açısından temel unsurlardan olan uyku; beyin gelişimi, davranış düzenlenmesi ve öğrenme gibi pek çok önemli fonksiyona sahiptir. Bununla birlikte uyku; anne-çocuk ve çocuk-çevre etkileşimini olumlu yönde etkileyen, çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişimine katkıda bulunan bir faktördür. Okul öncesi çocukların %25-50'sinde çeşitli uyku sorunları tanımlanırken, okul çağı çocuklarının ve ergenlerin yaklaşık %20-30'unun uyku bozukluğu denilebilecek düzeyde sorun yaşadığı bildirilmektedir. Teknolojik elektronik cihazlardan oluşan medya ürünleri yaşamı kolaylaştıran önemli unsurlardır ancak çocukluk döneminde bu ürünlerin bağımlılık düzeyinde kullanımı sağlıklı uykuyu tehdit etmektedir. Son yıllarda, giderek artan sayıdaki çalışmalarda, nörogenetik sendromlu bireylerde uyku problemlerini hedef almıştır. Uyku bozukluğunun tanı ve tedavisi klinisyenler için oldukça zordur. Uyku bozukluklarının tedavisindeki başarı çocuk uyku bozukluklarının patofizyolojisinin tam olarak anlaşılmasına bağlıdır. Çocuklarda uyku bozukluklarının tedavisinde hastanın yaşı ve var olan uyku sorunun yanı sıra eşlik eden başka hastalıkların olup olmaması tedavi planında önemlidir. Uyku bozukluklarının teşhisinde ilk adım ayrıntılı bir anamnez ve fizik muayenedir, hatta bazı uyku bozukluklarının tanısı ek tetkiklere ihtiyaç duyulmadan bunlar ile konulabilir. Bazı spesifik hastalıklardan şüphelenildiğinde ileri tetkiklerin yapılması düşünülebilir. İlaç kullanımında ortaya çıkabilecek yan etkiler konusunda da dikkatli olunmalıdır. Yeni hipnotiklerden oreksin reseptör antagonistleri ile ilgili araştırma ve çalışmalar son yıllarda artarak devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uyku bozuklukları, çocuk, DORA

Kaynakça

• Akay AP, Ercan ES. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları: Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği; 2021. 697 p.
• Meltzer LJ, Mindell JA. Sleep and sleep disorders in children and adolescents. Psychiatric Clinics 2006;29(4):1059-76.
• CANPOLAT M, Hüseyin P, GÜMÜŞ H. Çocuklarda Uyku Bozuklukları: Akademisyen Kitabevi; 2023.
• Stores G. Practitioner review: assessment and treatment of sleep disorders in children and adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry 1996;37(8):907-25.
• Medicine AAoS. International classification of sleep disorders. Diagnostic and coding manual; 2005.148-52.
• Selvi H, Coşar B. Uyku Bozuklukları. Psikiyatride Kültüre Özgü Sendromlar. Türkiye Klinikleri 2022;13-20.
• Arnulf I. Kleine-levin syndrome. Sleep medicine clinics 2015;10(2):151-61.
• Sharpless BA. Exploding head syndrome. Sleep medicine reviews 2014;18(6):489- 93.
• Sharpless BA. A clinician’s guide to recurrent isolated sleep paralysis. Neuropsychiatric disease and treatment 2016;1761-7.
• Organ A, Fedoroff JP. Sexsomnia: sleep sex research and its legal implications. Current psychiatry reports 2015;17:1-8.
• Öz Tuncer G, Aksoy A. Çocuklarda Nörogenetik Sendromlarda Uyku Bozuklukları. Türkiye Klinikleri 2020;76-80.
• Dosier LBM, Vaughn BV, Fan Z. Sleep disorders in childhood neurogenetic disorders. Children 2017;4(9):82.
• Lewis KJ, Martin J, Gregory AM, et al. Sleep disturbances in ADHD: Investigating the contribution of polygenic liability for ADHD and sleep-related phenotypes. European Child & Adolescent Psychiatry 2023;32(7):1253-61.
• Krakowiak P, Goodlin‐Jones B, Hertz‐ Picciotto I, et al. Sleep problems in children with autism spectrum disorders, developmental delays, and typical development: A population‐based study. Journal of sleep research 2008;17(2):197-206.
• Do YK, Shin E, Bautista MA, Foo K. The associations between self-reported sleep duration and adolescent health outcomes: what is the role of time spent on Internet use? Sleep medicine 2013;14(2):195-200.
• Evli M, Şimşek N, Işıkgöz M, Öztürk Hİ. Internet addiction, insomnia, and violence tendency in adolescents. International journal of social psychiatry 2023;69(2):351-61.
• Tuncay B, Göger B. Ergenlerde Dijital Oyun Bağımlılığı ve Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Turkish Sleep Medicine 2022;9(1).
• McDonagh MS, Holmes R, Hsu F. Pharmacologic treatments for sleep disorders in children: a systematic review. Journal of child neurology 2019;34(5):237-47.
• Çıtak Kurt AN. Çocuklarda Uyku Psikofarmakolojisi. Türkiye Klinikleri 2020;97- 102.
• Chhangani B, Greydanus DE, Patel DR, Feucht C. Pharmacology of sleep disorders in children and adolescents. Pediatric Clinics 2011;58(1):273-91.
• Muehlan C, Vaillant C, Zenklusen I, et al. Clinical pharmacology, efficacy, and safety of orexin receptor antagonists for the treatment of insomnia disorders. Expert opinion on drug metabolism & toxicology 2020;16(11):1063-78.
• Janto K, Prichard JR, Pusalavidyasagar S. An update on dual orexin receptor antagonists and their potential role in insomnia therapeutics. Journal of Clinical Sleep Medicine 2018;14(8):1399-408.
• Roecker AJ, Cox CD, Coleman PJ. Orexin receptor antagonists: new therapeutic agents for the treatment of insomnia. Journal of Medicinal Chemistry 2016;59(2):504-30.
• Bettica P, Squassante L, Zamuner S, et al. The orexin antagonist SB-649868 promotes and maintains sleep in men with primary insomnia. Sleep 2012;35(8):1097- 104.
• Murphy P, Moline M, Mayleben D, et al. Lemborexant, a dual orexin receptor antagonist (DORA) for the treatment of insomnia disorder: results from a Bayesian, adaptive, randomized, double-blind, placebo- controlled study. Journal of Clinical Sleep Medicine 2017;13(11):1289-99.
• Connor KM, Mahoney E, Jackson S, et al. A phase II dose-ranging study evaluating the efficacy and safety of the orexin receptor antagonist filorexant (MK-6096) in patients with primary insomnia. International Journal of Neuropsychopharmacology 2016;19(8):pyw022.
• Snyder E, Ma J, Svetnik V, et al. Effects of suvorexant on sleep architecture and power spectral profile in patients with insomnia: analysis of pooled phase 3 data. Sleep Medicine 2016;19:93-100.
• Besterman AD, Jeste SS. Dual orexin receptor antagonists for insomnia in youth with neurodevelopmental disorders: a case series and review. European Child & Adolescent Psychiatry 2023;32(3):527-31.