Deprem Kaynaklı Yaralanmada Akut Renal Yetmezlik ve Hemşirelik Bakımı

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 75 - 83, 17.07.2024

Zeynep Yılmaz Dilek Gümüş Mihriban Tuncer

Öz

Depremler, çok sayıda kişinin yaralanmasına, can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Depremden sonra afetzedelerin bir bölümü travmaya bağlı göçük altında yaşamını kaybederken, enkaz altından kurtarılanların diğer bölümü ise hemorajik şok, kompartman ve ezilme sendromu gelişmesine bağlı olarak hayatına kaybetmektedirler. Crush sendromunun en önemli komplikasyonlarından biri akut renal yetmezliktir. Akut renal yetmezliğin önlenmesi enkaz altında tedavi ile başlar. Akut renal yetmezlik gelişiminde hastanede tedavi edilmesi ve hemşirelik bakımının sağlanması çok önemlidir. Travmanın patofizyolojisine baktığımızda, gelişen iskemiyle beraber hipoksi, hipoksiye bağlı ödem ve neticesinde dokularda fonksiyon kaybı ve nekroz meydana gelir. Travmanın neden olduğu diğer bir komplikasyon da yaralanmaya bağlı rabdomiyolizdir. Rabdomiyoliz, iskelet kaslarının yıkımı sonucu bu kasların hücrelerinden elektrolit (potasyum, fosfat, kalsiyum), miyoglobinin ve diğer sarkoplazmik proteinlerin dolaşıma geçmesi ile karakterize bir sendromdur. Rabdomiyolizde, miyoglobinin artışı renal tübüller üzerinde nefrotoksik etkiye sahiptir ve bu nedenle afetzedelerde akut renal yetmezlik gelişme riski artmaktadır. Crush sendromuna bağlı gelişen akut renal yetmezlik tablosu komplike olup çok yönlü tedavi gerektirmektedir. Bu derleme, crush sendromuna bağlı gelişen akut renal yetmezlik varlığında hemşirelik bakımı hakkında güncel bilgileri paylaşmak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Renal Yetmezlik, Tedavi, Bakım

Kaynakça

• Arslan M, Roxin AM, Cruz C, Ginhac D. A review on applications of big data for disaster management. In 2017 13th International Conference on Signal-Image Technology & Internet-Based Systems (SITIS). Available at: doi.org/10.1109/SITIS.2017.67
• https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad. gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf (Erişim tarihi: 15.01.2024)
• https://www.afad.gov.tr/asrin-felaketinin- birinci-yilinda-afet-iletisim-sempozyumu (Erişim tarihi: 17.01.2024)
• Oto ÖA, Sever MŞ. The kidney at risk: Understanding crush syndromerelated acute kidney injury. J Ist Faculty Med 2023;86(3):245-253. doi.org/10.26650/ IUITFD.1297993.
• Bywaters EGL, Beall D. Crush injuries with impairment of renal function. Br Med J 1941;1(4185):427-432. doi.org/10.1136/ bmj.1.4185.427.
• Özkaya U, Yalçın MB. Deprem yaralanmalı hastada kompartman sendromu ve ezilme (crush) sendromu ayrımı: Fasyotomi kime ve ne zaman. Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği Dergisi 2022;21(3):312-5. doi.org/10.5578/totbid. dergisi.2022.42 .
• Torres PA, Helmstetter JA, Kaye AM, Kaye AD. Rhabdomyolysis: pathogenesis, diagnosis, and treatment. Ochsner J 2015;15(1):58–69. Kurultak İ. Deprem yaralanmalı erişkin hastada ezilme (crush) sendromu. Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği Dergisi 2022;21:294-303. doi.org/10.5578/ totbid.dergisi.2022.40.
• Hoxha J. Deprem sonrası crush sendromu: Olay yerinden hastaneye hemşirelik bakımı. 7. Uluslararası Öğrenci Sempozyumu. 2022. Available at: http://www.internationalstudentsymposium. com/dosya/7-uos-4. pdf
• Yıldırım E, Kaymaz B, Dörtler H. et al. Crush sendromu. D J Med Sci 2019;4(4):213-218. doi.org/10.5606/fng. btd.2018.038.
• Mıhçı E, Yılmaz NN. Crush sendromu ve hemşirelik bakımı. In: Sofulu F, Bağ Y, eds. Acil Hemşireleri Derneği 1. Uluslararası 6. Ulusal Acil Hemşireliği Kongresi Tam ve Özet Metin Kitabı, 1. Baskı, 2021,40- 45. Available at: https://ahemder.org.tr/ wp-content/uploads/2021/11/AHEMDER- KONGRE-BILDIRI-KITABI.pdf
• Demir BK, Başaran C. Deprem sonrası çocuk hasta, ezilme (crush) sendromu. TOTBİD 2022;21:304-311. doi.org/10.5578/ totbid.dergisi.2022.41.
• Fredrickson KA, Carver TW. Trauma-related electrolyte disturbances: From resuscitation to rhabdomyolysis. Nutr Clin Pract 2022;37(5):1004-1014. doi.org/10.1002/ ncp.10908.
• Bosch X, Poch E, Grau JM. Rhabdomyolysis and acute kidney injury. N Engl J Med 2009;361(1):62-72. doi.org/10.1056/NEJMra0801327.
• Goyal A, Daneshpajouhnejad P, Hashmi MF et al. Acute kidney injury (nursing). StatPearls Publishing. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/ NBK568593/
• Turgut N, Adaş G, Akçakaya A. et al. Deprem; travma, ezilme (crush) sendromu ve kardiyopulmoner resüsitasyon. Okmeydanı Tıp Dergisi 2012; 28: 135-147. doi. org/10.5222/otd.supp2.2012.134
• Xiao L, Ran X, Zhong Y. et al. Serum creatine kinase levels are not associated with an increased need for continuous renal replacement therapy in patients with acute kidney injury following rhabdomyolysis. Ren. Fail 2022;44(1):893-901. doi.org/10.1080/ 0886022X.2022.2079523
• Yavuz S. Kas-İskelet Sistemi Travmaları. In: Yavuz S, Yavuz G. eds. Hastane Öncesi Acil Tıp. 1. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri; 2017.733-768.
• Long B, Liang SY, Gottlieb M. Crush injury and syndrome: A review for emergency clinicians. Am J Emerg Med 2023;69:180- 187. doi.org/10.1016/j.ajem.2023.04.029.
• Kazancıoğlu R. Kitlesel afetlerde ezilme sendromlu hastaların tedavisi için tavsiyeler. Türk Böbrek Vakfı. Available at: https://www.era-online.org/wp-content/uploads/ 2022/11/Crush-full-document-Turkish_ 0-1.pdf
• Vanholder R, Sever MS, Lameire N. Kidney problems in disaster situations. Néphrologie & Thérapeutique 2021;17:S27-S36. doi.org/10.1016/j.nephro.2020.02.009
• Headley C. Nursing management acute kidney injury and chronic kidney disease. In: Lewis SL, Dirksen SR, Heitkemper MM, Bucher L, eds. Medical-Surgical Nursing, Assessment And Management Of Clinical Problems, 9th ed, United States of America, Elsevier Mosby;2014.1101-1107.
• Muaddi L, Ledgerwood C, Sheridan R, et al. Acute renal failure and its complications, indications for emergent dialysis, and dialysis modalities. Crit. Care Nurs. Q 2022;45(3):258-265. doi.org/10.1097/ CNQ.0000000000000410.
• Pickkers P, Darmon M, Hoste E, et al. Acute kidney injury in the critically ill: an updated review on pathophysiology and management. Intensive Care Med 2021;47(8):835-850. doi.org/10.1007/ s00134-021-06454-7.
• Birol L, Pakyüz SÇ. Böbrek hastalıkları ve hemşirelik bakımı. In:Akdemir N, Birol L, eds. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. 5. Baskı. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2020. 699-785.
• Gerkuş Ş, Sivrikaya SK. Yoğun bakım ünitelerinde gelişen akut böbrek yetmezliği ve hemşirelik yönetimi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2020;24(2):150-156.
• Herdman H, Kamitsuru S, Takao-Lopes C. NANDA-I-International nursing diagnoses: Definition and classification 2021– 2023. Thieme Medical Publishers. Available at: https://doi.org/10.1055/b000000515
• Karahan S, Bozkul G, Sağdıç BÇ. Depreme bağlı yaşanan ezilme sendromu ve hemşirelik bakımı. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2023;8(1):99-104. doi.org/10.51754/cusbed. 1261665.
• Pezzi MV, Rabelo-Silva ER, Paganin A, et al. Nursing interventions and outcomes for the diagnosis of impaired tissue integrity in patients after cardiac catheterization: Survey. Int. J. Nurs. Knowl 2016;27(4):215- 219. doi.org/10.1111/2047-3095.12140.
• Altunok İ, İşat G. Inhalation-Induced Rhabdomyolysis Following Lime Solvent Exposure: A Case Report. Tıp Fakültesi Klinikleri Dergisi 2024;7(1):41-44.