MERSİN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM 3 ÖĞRENCİLERİNİN AKRABA EVLİLİĞİ VE TALASEMİ HASTALIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ KONUSUNDA BİLGİ VE FARKINDALIK DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 10, 81 - 86, 03.06.2024

Nazan Eras

https://doi.org/10.54270/atljm.2024.57

Öz

Amaç: Akraba evliliği ülkemizde yaygın görülmekte ve otozomal resesif hastalıkların insidansında artışa neden olmaktadır. Talasemi otozomal resesif geçen, taşıyıcıların genetik danışma almasıyla ve genetik tanı yöntemlerini kullanmasıyla önlenebilir bir hastalıktır. Bu çalışmada öğrencilerin akraba evliliği ve talasemi hastalığı arasındaki ilişki hakkında bilgi ve farkındalık düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı türdeki bu çalışmada Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem 3 öğrencilerine (N=100) 16 soruluk anket uygulanmıştır.
Bulgular: Ankete katılan öğrencilerin yaş ortalaması 21,28±1,49 yıl olup; %45’i kadın ve %55’i erkektir. Öğrencilerin %43’ü Akdeniz, %17’si Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki illerde, %9’u yurtdışında doğduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin %96’sı talaseminin kalıtsal olduğunu bilmiştir ve %84’ü talasemi hastalığının diğer isminin ‘Akdeniz anemisi’ olduğunun farkındadır. Öğrencilerin sadece %64’ü talasemi hastalığının tedavisinin yıpratıcı ve pahalı bir hastalık olduğunu bilmiştir. Otuz dokuz öğrenci talasemi taşıyıcılığının bir hastalık olduğunu ifade etmiştir. Katılımcıların %72’si taşıyıcısı bireylerin belirlenmesi ile hastalığının önlenmesinin mümkün olduğunun farkındadır. Öğrencilerin %95’i ‘Akraba evliliği talasemi hastalığı riskini arttırır’ sorusunu doğru cevaplamış olmalarına rağmen %8’i akraba evliliğini onaylamıştır. Tıp Fakültesi dönem 3 öğrencilerinin %31’i de akraba evliliğini onaylama konusunda kararsız olduğunu ifade etmiştir.
Sonuç: Bulgular öğrencilerin anlamlı bilgi düzeyine sahip olması halinde bile geleneksel davranma eğilimi göstererek akraba evliliğini onaylayabileceklerini göstermektedir. Geleneksel anlayışın sürdürülmesi otozomal resesif hastalıkların insidansını azaltmada engel olarak görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

akraba evliliği, otozomal resesif, talasemi, talasemi taşıyıcılığı

Etik Beyan

Çalışmanın etik kurul onayı Mersin Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’ndan 29.03.2022 tarihinde alınmıştır (Karar No: 121).

Destekleyen Kurum

maddi destek alınmamıştır

Proje Numarası

proje desteği alınmadı

Teşekkür

-

Kaynakça

• Cooley TB, Lee PA. A series of cases of splenomegaly in children with anemia and peculiar bone changes. Trans Am Pediatr Soc 1925;37:29-30.
• Saeed U, Piracha ZZ. Thalassemia: Impact of consanguineous marriages on most prevalent monogenic disorders of humans. Asian Pac J Trop Dis 2016;6(10):837-40.
• Thom CS, Dickson CF, Gell DA, Weiss MJ. Hemoglobin variants: biochemical properties and clinical correlates. Cold Spring Harb Perspect Med 2013;3(3):a011858.
• Thein SL. Molecular basis of β thalassemia and potential therapeutic targets. Blood Cells Mol Dis 2018;70:54-65.
• Cao A, Galanello R. Beta-thalassemia. Genet Med 2010;12(2):61-76.
• Yaprak I. Beta Talasemi Tanı ve Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar. STED. 2004;13:58-9.
• Dayıoğlu H, Yılmaz A, Bulut E. Kütahya İlinde Akraba Evliliği Sıklığı ve Sonuçları. DPÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2019; 43:53-73.
• Gülleroğlu KS, Sarper N, Gökalp AS. Public education for the prevention of hemoglobinopathies: a study targeting Kocaeli University students. Turk J Hematol 2007; 24:164-70.
• Angastiniotis M, Modell B, Englezos P, Boulyjenkov V. Prevention and control of haemoglobinopathies. Bull World Health Organ. 1995;73(3):375-86.
• Ebrahimi M, Mohammadi-Asl J, Rahim F. The worldwide molecular spectrum and distribution of thalassaemia: a systematic review. Ann Hum Biol 2021;48(4):307-12.
• Canatan D, Ratip S, Kaptan S, ve ark. Psychosocial burden of beta-thalassemia major in Antalya, South Turkey. Soc Sci Med 2003;56:815-9.
• Balcı YI, Ergin I, Polat A, ve ark. Thalassemia Premarital Screening Program: Public View, What has been Done, What Needs to be Done?. UHOD 2014;24(4):247-52.
• Keten HS, Çitil M, Can Celik S, Işık O. Talasemi Konusunda Verilen Eğitimlerin Talasemi Taşıyıcılarının Bilgi Düzeyi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Ankara Med J 2015;15(4):184-90.
• Akağac AE, Mızrak S, Can G, ve ark. Uşak İli ve Çevresinde Β-Talasemi Taşıyıcı Sıklığı. Türk Klinik Biyokimya Derg 2019;17(1):36-41.
• Saleem N, Anwar A, Shahid NUA, ve ark. Perception of Parents of Thalassemic Child to Thalassemia in Pakistan. Cureus 2021;13(8):e17615.
• Anwar WA, Khyatti M, Hemminki K. Consanguinity and genetic diseases in North Africa and immigrants to Europe. Eur J Public Health 2014;24 Suppl 1:57-63.
• Bittles AH, Black ML. Evolution in health and medicine Sackler colloquium: Consanguinity, human evolution, and complex diseases. Proc Natl Acad Sci U S A. 2010;107 Suppl 1(Suppl 1):1779-86.
• Koç İ. Türkiye’de akraba evliliklerinin yaygınlığının değişimi ve dirençli grupların belirlenmesi: 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’ndan evlilik kuşaklarına göre analizler. Turk J Public Health 2022;20(3):423-38.
• Beşpınar FU, Beşpınar LZ. Türkiye’de Hane Halkı Yapıları Ve Evlilik Pratiklerinde İkili Resim: Geleneklerin Yanı Sıra Değişimin Yansımaları. Nüfusbilim Dergisi 2017;39:109-49.