Çinaçor Glaciers (Tatos Mauntains, Rize-Erzurum, Turkey)

Yıl 2016, , 57 - 70, 01.04.2016

Gürcan Gürgen

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000173

Cited By: 4

Öz

One of the most important glaciated areas within the Republic of Turkey’s borders is a region located
in the mountains of the eastern Black Sea. This glacial region has become a significant location for the
conducting of research on glaciers and glaciation. The importance of this glacial region results from its cold
climate as well as its elevation which was effected by the Pleistocene epoch and also which currently influences
the conditions on adjacent peaks of the eastern part of the North Anatolian Mountains also covered by glaciers.
Changes in the current climate conditions, such as, increased air temperatures has caused some glaciers in
valley’s to not exceed 10 kilometres in size and other glaciers less-than 2000 metres to more-or-less disappear.
What remains is enormous glacier topography and, as a result, the remarkable topography of the North
Anatolian Mountains has been subject to multiple glacial morphology investigations. A majority of the research
has been concentrated on the north-facing slopes of the highest peaks; Verçenik Mountain (3709 m) and Kaçkar
Mountain (3932 m); however, one of the most tangible signs to date of the existence of the glaciers in this region
was obtained by L. Krenek in 1931with the discovery of two small glaciers located between peaks in the Tatos
Mountains (3550 m) and the south Kaçkar’s peaks. Subsequently, findings featured in research literature over
the years have misattributed the name and location of the glacier defined as “Krenek I” which has led to
considerable confusion. As a result, the purpose of this study is to eliminate confusion surrounding the name and
location of the glacier as well as reveal its current status according to on-going research. The field studies

Anahtar Kelimeler

Tatos Mountains, Çinaçor, glacier, debris covered glacier, Rize-Erzurum/Turkey

Çinaçor Buzulu (Tatos Dağları)

Öz

Türkiye’nin önemli buzullaşma alanlarından biri olan Doğu Karadeniz Dağları, uzun zamandan beri bu
amaçla yapılan araştırmaların yoğunlaştığı yerlerin başında gelmektedir. Pleistosen’de etkili olan soğuk iklim
ile yükselti ve bakı koşullarının da etkisiyle Kuzey Anadolu Dağları’nın doğu kesimindeki zirveler bölgesi
buzullarla kaplanmıştır. Artan hava sıcaklığının etkisiyle, bazıları 10 km’yi aşan tekne vadiler oluşturan ve yer
yer 2000 m’lerin altına inen buzullar, Postglasyal dönemde eriyerek büyük oranda ortadan kalkmış, geride
muazzam bir glasyal topografya bırakmıştır. Kuzey Anadolu Dağları’ndaki bu dikkat çekici topografya, glasyal
morfoloji araştırmalarına konu olmuş, araştırmalar da kütlenin en yüksek zirvelerini oluşturan Kaçkar Dağı
(3932 m) ve Verçenik Dağı (3709 m) üzerinde ve özellikle kuzeye bakan yamaçlarında yoğunlaşmıştır. Ancak,
güncel buzul varlığına ilişkin en somut bulgulardan biri, 1931 yılında L. Krenek tarafından, bu iki zirve
arasında bulunan Tatos (Dilek) Dağları’nda (3550 m) ve Kaçkar zirvesi güneyinde iki küçük sirk buzulunun
keşfedilmesiyle elde edilmiştir. İzleyen dönemde bu bulguya literatürde sık sık yer verilirken, ilgili çalışmadaki
bazı eksikliklere de bağlı olarak, özellikle “Krenek I” olarak tanımlanan buzulun yeri ve ismi konusunda, ortaya
bir kargaşa çıkmıştır. Bu araştırmanın amacı, önceki çalışmalara yapılan atıflar dışında 50 yıldan bu yana bir
saha çalışmasının yapılmadığı bu buzul hakkında, bir yandan değinilen kargaşanın giderilmesine katkıda
bulunmak, diğer yandan da adı geçen buzulun güncel durumunu ortaya koymaktır. Yapılan arazi çalışmaları ve
elde edilen bulgular, sorunun çözümüne önemli bir katkı sağlarken, bu alanlarda daha ayrıntılı gözlem ve
araştırmaların yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Tatos Dağları, Çinaçor, buzul, döküntü örtülü buzul, Rize-Erzurum

Kaynakça

• Çiner, A. (2003) “Türkiye’nin güncel buzulları ve Geç Kuvaterner buzul çökelleri”, Türk. Jeo. Bül.Cilt:46, Sayı: 1.
• Doğu, A.F.; Somuncu, M.; Çiçek, İ.; Tunçel, H.; Gürgen, G. (1993), ”Kaçkar Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm”
• A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:2, s.157–184. Doğu, A. F.; Çiçek, İ.; Gürgen, G. ve Tunçel, H. (1996) “Üçdoruk (Verçenik) dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm”,
• A.Ü, Türkiye Coğ. Araşt. ve Uyg. Merk. Derg. No:5. Erinç, S. (1945) Doğu Karadeniz Dağlarında Glasyalmorfoloji Araştırmaları, İst. Üniv.Ed. Fak. Yay. Coğ. Ens. Dok. Tez. Ser. No: 1, İstanbul.
• Çinaçor Buzulu (Tatos Dağları) Erinç S. (1949) “Kaçkardağı Grubunda Diluviyal ve Bu günkü Glasyasyon (Eiszeitliche und gegenwartige Vergletsche-rung in der Kaçkardag-Gruppe)”, İst. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri. B.C. XIV. S.3, s.243-245.
• Erinç, S. (1952) “The present glaciation in Turkey”, General Assembly and 17th International Congress of the International
• Geographical Union, 8th Proceedings, Washington. Gall, H. (1966) Gletscherkundliche Beobachtungen im Hochgebirge von Lasistan (Nordostanatolisches Randgebirge).
• Mitteilungen der Osterreichischen Geographischen Gesellschaft, 108, Heft II/III. Gürgen, G. ve Yeşilyurt, S., (2012) “Karçal Dağı Buzulları (Artvin)”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 10, 1, 91-104.
• Gürgen, G. (2015) “Verçenik Dağı Buzulları (Rize)” TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s.73-86.
• Gürgen, G. (2016) “Tatos Gediği Buzulu (Rize)”, Coğrafi Bilimler Dergisi, (Baskıda).
• Krenek, L. (1932) “Gletscher im Pontischen Gebirge. (Lasistan)”, Zeitschrift f. Gletscherkunde. Bd. 20, S. 129-131, Bildtafel XV u. XVI.
• Kurter, A. (1991) Glaciers of the Middle East and Africa-glaciers of Turkey. (Richard,S.; Williams, R. S.; and Ferrigno, J. G. editors), Satellite image atlas of glaciers of the world. United States Geological Survey Professional Paper G-1,1-30.
• Koch, K.H.E. (1846) Reise im Pontischen Gebirge.Weimar.
• Sstebnitski, J. (1882) Das Pontische Gebirge, Pett. Mitt.
• Leutelt, R. (1934) “Im Hochgebirge von Lasistan”, Osterr Alpenzeitung Wien, Falge 1145, S. 127 - 140.
• Leutelt, R. (1935) “Glazialgeologische Beobachtungen im Lasistanischen”, Hochgebirge. z. f, Gletscherkde. 23, S. 67 - 80.
• Loffler, E. (1970) Untersuchungen zum eiszeitlichen und rezenten klimagenetischen Formenschatz in den Gebirgen
• Nordostanatoliens: Heidelberg Geographische Arbeiten Heft: 27, Heidelberg. Yalçınlar, İ. (1951) "Soğanlı-Kaçkar ve Mescit Dağı silsilelerinin glasiasyon şekilleri"İst. Üniv. Coğ. Ens. Der. C.I, S.2, s.82–88.