Ankara’da termal konfor koşulların eğilimi ve şehirleşmenin termal konfor koşulları üzerine etkisi

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 2, 119 - 132, 01.08.2014

Onur Çalışkan , Necla Türkoğlu

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000156

Cited By: 9

Öz

Bu çalışmada birbirine yakın (26,3 km) fakat farklı arazi paterni ve kullanıma sahip iki meteoroloji istasyonunda ölçülen değerler kullanılarak hesaplanan termal algılamalar (fizyolojik eşdeğer sıcaklık, FES) karşılaştırılmıştır. FES değerleri 1975-2013 yılları arasını kapsayan günlük yerel saat 7, 14 ve 21’de ölçülen meteorolojik parametreler kullanılarak hesaplanmıştır. Ekim-mart arasında Ankara Meteoroloji İstasyonu (şehir) Esenboğa Meteoroloji İstasyonundan (kır/kasaba) daha konforlu koşullara sahiptir. Nisan-eylül arasında ise Ankara Meteoroloji İstasyonu için hesaplanan ısı stresi daha fazladır. Gelen solar radyasyon miktarının düştüğü dönemlerde şehir ve kır arasındaki farklar azalırken radyasyon oranı arttıkça farkın da arttığı gözlemektedir. Bu çalışmada ayrıca her iki istasyonun FES değerlerindeki eğilim Pearson korelasyon analizi kullanılarak incelenmiştir. 1975-2013 yılları arasında, her iki istasyon için hesaplanan FES değerlerinin istatistiki olarak anlamlı artış eğiliminde olduğu bulunmuştur. Termal algılama değerlerindeki bu artış Ankara’da 1996 öncesinde daha güçlüyken, Esenboğa’daki artış eğilimi 1996 sonrasında daha güçlüdür. İki istasyonda da en yüksek katsayı değerleri saat 21.00’de ortaya çıkmıştır. Bu durum iki alanın da artan yapılaşmaya bağlı bir sıcaklık artışına sahip olduğunun güçlü delillerini ortaya koymaktadır. Şehirler doku, yapı, geometri ve atmosferik özelliklerinden dolayı kırlardan daha geç ısınmakta ve geç soğumaktadırlar. Güneş battıktan sonra hızla soğuyan kırsal alanlara nazaran şehirleşmeye bağlı ısı artışını göstermesi açısından 21.00’deki artış eğilimi anlamlıdır

Anahtar Kelimeler

Biyoklimatolojik koşullar, termal konfor, fizyolojik eşdeğer sıcaklık, arazi kullanım paterni, şehirleşme etkisi

The Trends and Effects of Urbanization on Thermal Comfort Conditions in Ankara

Öz

In this study two meteorology stations which is very close (26.3 km) but have different land use and pattern have been compared by the thermal perceptions (physiologically equivalent temperature, PET) that have been calculated from the meteorological parameters which has been recorded at 7,14 and 21 hours between 1975 and 2013. Ankara (urban) has warmer and more comfortable conditions than Esenboğa (rural) from October to March. Over the summer (April to September), though, heat stress is more frequent and stronger. While the differences between urban and rural areas decrease at times when solar radiation falls, they increase when the radiation also increases. The PET values of two stations have also been analyzed for the changes over the time during period between 1975 and 2013 by the Pearson correlation analyses. PET values of both areas seem to have a significant tendency for increase between 1975and 2013. This upward trend in thermal perceptions is more obvious in Ankara before 1996 and in Esenboğa after 1996. The highest correlation coefficients appear in 21.00 PET values in Ankara and Esenboğa. The structure, texture, geometry and atmospheric characteristics of urban areas cause them to warm and cool later than the rural regions. The trend for increase in 21.00 PET values is evidence for the effects of urbanization

Anahtar Kelimeler

Bioclimatological conditions, thermal comfort, physiologically equivalent temperature, land use pattern, urbanization impact

Kaynakça

• Ankara, B. B. (2006) 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı: Plan Açıklama Raporu: Ankara Büyükşehir Belediyesi, Ankara.
• Brazel, A. J.; Quatrocchi, D. (2005) Urban climatology. In J. E. Oliver (Ed.), Encyclopedia of world climatology, Springer, 766-779.
• Çalışkan, O.; Türkoğlu, N. (2011) Ankara şehri insan biyoklimatolojisinin analizi. [Biyoklimatoloji; fizyolojik eşdeğer sıcaklık; termal algılama; fizyolojik stres derecesi; Ankara]. International Journal of Human Sciences, 8, 978-1001.
• Çalışkan, O.; Türkoğlu, N. (2012) Türkiye’nin Biyoklimatik Koşullarının Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10, 151-164.
• Çalışkan, O.; Türkoğlu, N. (2013) Türkiye’de Aylık 07.00, 14.00, 21.00 Ortalama Termal Konfor Koşullarının Zaman- Mekânsal Analizi (1975-2008). Coğrafi Bilimler Dergisi, 11, 13-29.
• Çalışkan, O.; Türkoğlu, N.; Yılmaz, E. (2012) Ankara’nın Biyoklimatik Özellikleri ve Şehirleşmenin Biyoklimatik Koşullar Üzerine Etkisi 28-30 Mayıs 2012, Bildiriler Kitabı, Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Erzurum, 28-30.
• Çiçek, İ. (2003) Ankara’da Şehirleşmenin Biyoklimatik Koşullar Üzerine Etkisi. İçinde Prof. Dr. Sırrı Erinç Anısına Klimatoloji Çalıştayı Bildiriler Kitabı, 11-13.
• Çiçek, İ. (2004) Ankara’da Şehirleşmenin Yağış Üzerine Etkisi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi1-17.
• Çiçek, İ. (2005) Ankara’da şehir ve kırsal sıcaklık farklarındaki değişiklikler (1970-2002). Journal of Social Science, 15, 1- 16.
• Çiçek, İ.; Yılmaz, E.; Türkoğlu, N.; Çalışkan, O. (2013) Ankara şehrinde yüzey sıcaklıklarının arazi örtüsüne göre mevsimsel değişimi. International Journal of Human Sciences, 10, 621-640.
• Driscoll, D. M. (1992) Thermal comfort indexes. Current uses and abuses. Nat. Weather Digest, 17, 33-38.
• Höppe, P. (1999) The physiological equivalent temperature–a universal index for the biometeorological assessment of the thermal environment. International Journal of Biometeorology, 43, 71-75.
• Karaca, M.; Tayanç, M.; Toros, H. n. (1995) Effects of urbanization on climate of Istanbul and Ankara. Atmospheric Environment, 29, 3411-3421.
• Landsberg, H. E. (1972) The assessment of human bioclimate: World Meteorological Organization, Geneva.
• Landsberg, H. E. (1981) The urban climate: Academic press, London.
• Maarouf, A.; Munn, R. (2005) Bioclimatology. In J. E. Oliver (Ed.), Encyclopedia of World Climatology, Springer, 158-165.
• Matzarakis, A.; De Rocco, M.; Najjar, G. (2009) Thermal bioclimate in Strasbourg-the 2003 heat wave. Theoretical and applied climatology, 98, 209-220.
• Matzarakis, A.; Mayer, H.; Iziomon, M. G. (1999) Applications of a universal thermal index: physiological equivalent temperature. International Journal of Biometeorology, 43, 76-84.
• Matzarakis, A.; Rutz, F.; Mayer, H. (2007) Modelling radiation fluxes in simple and complex environments-application of the RayMan model. International Journal of Biometeorology, 51, 323-334.
• Matzarakis, A.; Rutz, F.; Mayer, H. (2010) Modelling radiation fluxes in simple and complex environments: basics of the RayMan model. International Journal of Biometeorology, 54, 131-139.
• Oke, T. (1997) Urban climates and global environmental change. In R. D. Thompson ve A. H. Perry (Eds.), Applied Climatology: Principles & Practices, Routledge New York, 273-287.
• Parsons, K. (2014) Human thermal environments: the effects of hot, moderate, and cold environments on human health, comfort, and performance: CRC Press, Boca Raton.
• Pedhazur, E. J. (1982) Multiple regression in behavioral research: Explanation and prediction: Holt, Rinehart and Winston, New York.
• Svensson, M. K.; Eliasson, I. (2002) Diurnal air temperatures in built-up areas in relation to urban planning. Landscape and Urban Planning, 61, 37-54.
• Türkoğlu, N.; Çalışkan, O.; Çiçek, İ.; Yılmaz, E. (2012) Şehirleşmenin biyoklimatik koşullara etkisinin Ankara ölçeğinde incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 9, 932-955.
• Yılmaz, E.; Çalışkan, O. (2011, 07-10 Eylül 2011). Van Gölü Kapalı Havzasında Sıcaklık ve Yağışın Alansal ve Zamansal Analizi (1975-2003). Paper presented at the Uluslararası Katılımlı Coğrafya Kongresi, İstanbul.