Kızıltepe ilçesinde bitkisel ürün deseninde meydana gelen değişimler ve olası olumsuz sonuçları

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 1, 39 - 62, 01.04.2012

Emin Mehmet Sönmez

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000130

Öz

Mardin ovasının güneybatı kesiminde kalan Kızıltepe ovası, sahip olduğu verimli ve geniş topraklar sayesinde hızla nüfuslanmaktadır. Ovada 2000’li yılların başına kadar nadas yöntemiyle buğday ve arpa gibi tahıllar ile mercimek ve nohut gibi baklagiller tarımsal üretimde önemli yer kaplarken, son yıllarda yer altı suyunun kullanılmaya başlanmasıyla sulamalı tarım yaygınlaşmış ve mısır ile pamuk gibi yüksek gelir getiren ürünler tarımsal üretimde ön plana çıkmıştır. Kızıltepe ovasında sulamalı tarıma geçişi ürünlerin ekim alanlarının genişleyip daralmasından, yaptığımız gözlemler ve 2000 ile 2010 yılına ait uydu görüntülerinden izlemek mümkündür. Özellikle çiftçiler ile yaptığımız mülakatlar, uydu görüntülerindeki değişim ve TÜİK’in ürünlerin ekim alanlarına ait verileri arasındaki sıkı ilişki, Landsat uydu görüntüleri ile TÜİK verilerinin güvenirliliğini de ortaya koymuştur. Bunun yanında rotasyonla ürün ekiminin yapıldığı ilçede bu sistemin başarıyla uygulandığı da gözlemlenmiştir. Ancak özellikle geçmişte Harran ve Karapınar ovalarında sulamada gerekli tedbirlerin alınmamış olması ve yanlış sulama yüzünden kalsifikasyon (kireçlenme), çoraklaşma ve tuzlanma gibi önemli sorunlar belirmiştir. Bu amaçla Kızıltepe ilçesinin iklim verileri, su kapasitesi, ürünün su isteği gibi parametreler de değerlendirilmiştir. Böylece, çalışmada Kızıltepe ilçesinde sulamalı tarım vasıtasıyla ürün desenindeki değişim ortaya konulmuş, ürünler n su istekleri ile iklim arasındaki ilişki değerlendirilmiş ve oluşabilecek olası sorunlar irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kızıltepe, sulu tarım, tuzlanma, kuraklık, arazi kullanımı

Changing in crop patterns and possible adverse effects in Kızıltepe districts

Öz

The population of the plain Kızıltepe, which is in the southwestern part of the plain Mardin, is rapidly increasing due to the its productive and large lands. Whereas cereals such as wheat and barley and legumes such as lentils and chickpeas were covered and dominant in the plain with the fallow method till the early 2000s, in the recent years, the irrigated agriculture became widespread with the introduction of groundwater and thereby, higher-yielding products such as corn and cotton came into prominence. The transition to irrigated agriculture and expansion or restriction of product plantation lands are possible to watch with view of our observations and satellite views by the year 2000 and 2010. In particular, the close relationship between our interviews with farmers, changes in satellite images and data on TSI product plantation lands indicated that the reliability of data with the TSI and Landsat satellite images. In addition, rotation of product cultivation was successfully implemented in here. However, calcification, desertification and salinization like important issued emerged in Harran and Kayapınar plains in the past because of the not taken the measures necessary for irrigation and inappropriate irrigation techniques. For this purpose, climate date, water capacity and crop water-requirements like parameters of Kızıltepe district were evaluated as well. Thus, in the present study, changing in cropping patterns with the introduction to irrigated agriculture, the relationship between crop water-requirements and climate and potential possible problems to be emerged were evaluated and discussed in here, Kızıltepe

Anahtar Kelimeler

Kızıltepe, irrigated agriculture, salinisation, dryness, land use

Kaynakça

• Atalay, İ. (2006) Toprak Oluşumu, sınıflandırması ve Coğrafyası,Meta Basım Yayıncılık, İzmir.
• Balcı Akova, S. (2002) Ergene Havzasının Coğrafi Potansiyeli, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Bulut, İ. (2006) Genel Tarım Bilgileri ve Tarımın Coğrafi Esasları (Ziraat Coğrafyası), Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Ankara.
• Doğanay, H. (2007) Ekonomik coğrafya 3: Ziraat Coğrafyası, Aktif Yayınevi, Erzurum.
• Doğanay, H. (2011) Türkiye Ekonomik Coğrafyası, Pegem Akademi, Ankara.
• Gap. (2011, 09 25). http://www.gap.gov.tr. 09 25, 2011 tarihinde http://www.gap.gov.tr/gap-eylem-plani/projeler/sulama- proje-listesi adresinden alındı
• Gimpel, J. (2005) Ortaçağda Endüstri Devrimi, TÜBİTAK Yayınları, Ankara.
• Kanber, R.; Ünlü, M. (2008) Türkiye’de Sulama ve Drenaj Sorunları: Genel Bakış, 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci DSİ Yurtiçi Bölgesel Su Toplantıları Sulama-Drenaj Konferansı 10-11 Nisan (s. 1-45), Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü DSİ VI. Bölge Müdürlüğü, Adana.
• Kantarcı, M. D. (2000) Toprak İlmi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Kırmızıtaş, H. (2010) Türkiye'de Sınıraşan Yeraltısuyu Rezervleri ve Kullanımı, Topraksu, Ankara.
• Korkmaz, H. (2009) Amik Ovası'nda Kurak Devre ile Buğday, Pamuk ve Mısır Tarımı Arasındaki İlişki, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 6 (11), 56-68.
• Lowdermilk, W. C. (2009) Toprağın 7000 Yıllık Öyküsü, Tema Vakfı Yayını, İstanbul.
• Montogomery, D. R. (2010) Toprak: Uygarlıkların Erozyonu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Özçağlar, A. (1988) Türkiye'deki Tarım Alanlarının Coğrafi Dağılışı, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 11, 131-150.
• Sönmez, M. E. (2011) Uygarlıkların Çöküşünü Hazırlayan Hatalı Arazi Kullanımı, Toprak Erozyonunun Tarihsel Gelişimi Ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Yansımaları. Gap VI. Tarım Kongresi, (s. 714-719). Şanlıurfa.
• Topraksu.(2012.04.11).
• http://topraksuenerji.org.11 04, 2012 tarihinde
• http://topraksuenerji.org/haberler/sulama/GAP_Sulamalari_ve_Enerji.pdf adresinden alındı
• Tuik. (2000) 2000 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik nitelikleri, Türkiye İstatistik Kurumu Yayını, Ankara.
• Tuik. (2011, 02 02). http://www.tuik.gov.tr. 02 02, 2011 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=37&ust_id=11 adresinden alındı.
• Tümertekin, E.; Özgüç, N. (1997) Beşeri Coğrafya İnsan –Kültür-Mekan, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2009) Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Türkeş, M. (2008) İklim Değişikliği, Kuraklık, Çölleşme Süreçleri ve Tarıma Etkileri, Kuraklık ve Türkiye Tarımı (s. 1-41) içinde, Tema Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Ünlü, M.; Kanber, R.; Kapur, B.; Koç, D. L.; Tekin, S. (2008) Tarımsal Sulamada Su Artırımı: Kısıntılı Sulama Yaklaşımı, 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Dsi Yurtiçi Bölgesel Su Toplantıları Sulama-Drenaj Konferansı 10-11 Nisan (s. 81-95), Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü DSİ VI. Bölge Müdürlüğü, Adana.
• Yenmez, N. (2005) Ova Topraklarının Tuzlanmasına Yeni bir Örnek: Harran Ovası. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 8 (14), 199-236.
• Yılmaz, M. (2010) Karapınar Çevresinde Yeraltı Suyu Seviye Değişimlerinin Yaratmış Olduğu Çevre Sorunları. Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi , 2 (2), 145-163.