Karçal Dağı Buzulları (Artvin)

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 1, 91 - 104, 01.04.2012

Gürcan Gürgen Serdar Yeşilyurt

Öz

Anadolu’da Pleistosen buzullaşmasının en etkili olduğu yerlerden biri, Kuzey Anadolu Dağları’nın doğu kesimini oluşturan Doğu Karadeniz Dağları’dır. En yüksek zirveyi oluşturan Kaçkar (3932 m) ile birlikte, yükseltisi 3500 m’nin üzerine çıkan çok sayıda zirveye sahip olan bu dağların, kuzeye bakan yamaçları başta olmak üzere, 2500 m’nin üzerindeki kısımlarda önemli bir buzullaşma meydana gelmiştir. Doğu Karadeniz dağ sıralarının önemli dorukları; Kaçkar, Üçdoruk, Dilek, Göller ve Bulut-Altıparmak dağlarının, genellikle kuzeye bakan yamaçları buzullaşma etkisinin en iyi gözlendiği alanlardır. Doğu Karadeniz Dağları’nın, bu yüksek zirveleri dışındabölgede, yükseltileri daha az olan ve buzullaşma süreçlerinden göreceli olarak daha az etkilendiği düşünülen bazı alanlarda, yerel koşullardaki farklılıklara da bağlı olarak önemli bir buzullaşma meydana gelmiştir. Doğu Karadeniz Dağları’nın kuzeydoğusunda ve Çoruh Vadisi’nin doğusunda yüksek bir kütle oluşturan Karçal Dağları (3431 m),Pleistosen buzullaşmasının izlerini yansıtanbuzul vadileri, çeşitli glasyal şekiller ve buzul gölleri yanında kısmen örtülü olarak günümüze kadar ulaşan buzulları barındırmaktadır

Anahtar Kelimeler

Karçal Dağı, Pleistosen buzullaşması, glasyal morfoloji, Artvin

Karçalmountain glaciers (Artvin-Turkey)

Öz

EasternBlackseaMountainswhich are eastern part of North Anatolian Mountains are one of the places where the Pleistocene glaciations took place heavily. There are major glaciations on the northern hillside and on the places with the height of over 2500 m of thesemountainsthat has manypeaksthatarehigherthan 3500m andbesidesthehighestpeak Kaçkar (3932m). Thenorthernhillside of themajorpeakscalled Kaçkar, Üçdoruk, Dilek, Göller ve Bulut-Altıparmak of North Anatolian Mountains are major places where the impact of glaciations could be recognized. Unlike these peaks of North Anatolian Mountains, theretookplacemajorglaciations on theplaceswhich, has lowerheightsthan 2500 and is consideredlessimpactedrelatively by glaciations, based on the differences of local conditions. KarçalMountains (3431m) withthePleistoceneglacialvalleysthatprovethe glaciations and various glacial shapes and glacial lakes have partly debris covered glaciations which are still recognizable

Anahtar Kelimeler

Karçal Mountain, Pleistocene glaciations, glacial morphology, Artvin-Turkey

Kaynakça

• Akçar, N., Yavuz, V., Ivy-Ochs, S., Kubik, P.W., Vardar ,M., Schlüchter, C. (2005) "Kavron vadisindeki buzul çökellerinin Kuvaterner jeolojisi ve 10Be-26A1 kozmojenetik yaş tayinleri, Kaçkar Dağları, Doğu Karadeniz, Türkiye."Türkiye Kuvaterner Sempozyumu, TURQUA-V. İTÜ. Avrasya Yerbilimleri Enst. İstanbul.
• Akçar, N.,Zahno, C., Yavuz, V., Ivy-Ochs, S.,Kubik, P., Christl, M., Schlüchter, C. (2008) "Türkiye’deki Kuvaternerpaleobuzullarınınkozmojenik yaş tayini ve paleoiklimsel değerlendirmeleri"61.Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildirileri., Ankara.
• Bilgin, T.,(1969)Gavurdağ kütlesinde glasiyal ve periglasiyal topoğrafya şekilleri İst.Üniv.Coğ.Enst.Yay.No:58, İstanbul.
• Çiner, A.,(2003)"Türkiye’nin güncel buzulları ve Geç Kuvaterner buzul çökelleri"Türk. Jeo.Bül.Cilt:46, Sayı: 1.
• Çiçek, İ., Gürgen, G., Tuncel, H., Doğu, A.F.(2004) "Glacialmorphology of Eastern Black SeaMountains (Turkey)"CaucasianGeographicalReview No:4.
• Doğu, A.F., Somuncu, M., Çiçek, İ., Tunçel, H., Gürgen,G.(1993) "Kaçkar Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm"A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:2, s.157–184.
• Doğu,A.F.,Çiçek.İ.,Gürgen,G.,Tunçel.H., Somuncu,M. (1994) "Göller (Hunut) Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm"A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:3, s.193–218.
• Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tunçel, H., (1996) "Üçdoruk (Verçenik) Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm"A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:5, s.29–51.
• Doğu, A.F., Gürgen, G., Çiçek. İ.,Tunçel, H., (1997) "Bulut-Altıparmak dağlarında buzul şekilleri"A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:6.
• Doğu, A.F., Gürgen, G., Çiçek. İ.,(2000) "Demirkapı Dağı ve Uzungöl çevresinin jeomorfolojisi" M.T. A.Cumhuriyetin75.Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi, Bildiriler Kitabı I, s.387–399, Ankara.
• Erinç, S.,(1945)Doğu Karadeniz Dağlarında glasyal morfoloji araştırmaları. İst. Üniv. Ed. Fak. Coğ. Enst. Dok. Tez. Ser. No:1, İstanbul.
• Erinç, S., (1949) "Kaçkardağı grubunda diluviyal ve bugünkü glasyasyon (Eiszeitlicheundgegenwartigevergletsche-rung in der Kaçkardağ-gruppe)".İst. Üniv. Fen. Fak. Mec. Seri. B.C.XIV. S.3, s.243–245.
• Gürgen, G.,(2001) "Karadağ (Gümüşhane) çevresinin glasyal morfolojisi ve turizm potansiyeli"A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:8.
• Gürgen, G.,(2003) "Çapans Dağları kuzeyinin (Rize) glasyal morfolojisi" Gazi Eğt.Fak. Derg.Cilt:23,Sayı:2003–3.
• Gürgen, G.,(2006)"Üçdoruk-Dilek dağları güneyinin glasyal morfolojisi"Coğrafi Bilimler DergisiCilt:4, Sayı:2.ss:65–79.
• Gürgen, G. (2009a) "Altıparmak Dağları kuzeydoğusunun glasyal morfolojisi"Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C:29, S:2009–2, s:311–331.
• Gürgen, G. (2009b) "Anzer-Kemer-Orsordağları kuzeyinin (Rize) glasyal morfolojisi (Glacialmorphology of thenorthernpart of Anzer-Kemer-Orsormountains)” e-Journal of New World Sciences Academy. Volume:4, Number:4, s:175-190, Article Number:4A0012.
• Gürgen, G., Çalışkan, O., Yılmaz, E., Yeşilyurt, S., (2010) "Döküntü örtülü buzullar ve kaya buzulları (Debris- coveredglaciersandrockglaciers)"e-Journal of New World Sciences Academy. Volume:5, Number:1,s:32-45, Article Number:4A0019.
• Planhol, X De., Bilgin, T., (1961) "Karagöl kütlesi üzerinde Pleistosen ve aktüel glasiasyon ile periglasyal topoğrafya şekilleri"İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. C.6, S:12, s127–146.
• Reynolds, M.J., (2000)"On theformation of supraglaciallakes on debris-coveredglaciers", Debris-coveredglaciers. Nakao, M.,Fountain, A. ve Raymond, C.,F., (editors), Washington: IAHSPublication, No: 264, ss:153-161.
• Yalçınlar, İ.,(1951) "Soğanlı-Kaçkar ve Mescit Dağı silsilelerinin glasiasyon şekilleri"İst. Üniv. Coğ. Ens. Der. C.I, S.2, s.82–88.