Kızılırmak Sekilerinin Oluşumunda İklim ve Tektoniğin Rolü, Avanos

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 2, 221 - 238, 01.08.2011

Avşin Nurcan Görendağlı

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000126

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, Sarıhıdır-Çiftedam yerleşmeleri ile sınırlandırılmış alanda (Avanos) Kızılırmak nehrine ait sekilerin incelenmesine dayanarak söz konusu sekilerin oluşumunda iklim ve tektoniğin rolünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Kızılırmak vadisindeki sekiler, alansal ve morfometrik dağılışlarının yanı sıra sedimatolojik ve stratigrafik özellikleri çerçevesinde değerlendirilmiş, bölgedeki diğer araştırma sonuçlarından yararlanılarak sekilere ait yaş korelasyonu yapılmıştır. Çalışmalar sonucunda alanda toplam altı seki seviyesi tespit edilmiştir. Bunlar sırasıyla, +94 m, +67 m, +60 m, +51 m, +29 m ve +12 m sekileridir. Seki depoları, düşük örgülü- düşük sinüsel bir nehre işaret etmektedir. Olası yaş aralıkları göz önüne alındığında en üst seviye dışındaki sekilerin Orta ve Geç Pleistosen’e ait olabileceği düşülmektedir

Anahtar Kelimeler

Kızılırmak, flüvyal sistem, seki sedimantolojisi, seki sratigrafisi, Avanos

The role of climate and tectonic in the formation of Kızılırmak river terraces, Avanos

Öz

This study aims in order to determine influence climate and tectonics on the formation of the Kızılırmak terraces that confined between Sarıhıdır and Çiftedam (Avanos). For that, the Kızılırmak terraces are assessed in accordance with the regional and metric distributions and their sedimentological-stratigraphical characters. In addition to this the region age correlation of the terraces have been done using other study results. Finally in this area six terrace levels are determined as +94 m, +67 m, +60 m, +51 m, +29 m ve +12 m terraces. These terrace deposits indicate a lower braided-lower meandering river. According to possible age intervals, other than S1, whole terraces maybe belong to Middle and Late Pleistocene

Anahtar Kelimeler

Kızılırmak River, fluvial system, terrace sedimentology, terrace stratigraphy, Avanos

Kaynakça

• Allen, J.R.L. (1964a) “Studies in fluviatile sedimentation; six cyclothems from the lower old sandstone, Anglowesh Basin”, Sedimentology, 3, 163-198.
• Allen, J.R.L. (1964b) “A Review of the Origin And Charactristics of Recent Alluvial Sediments”, Geo-Science, 5,89-191.
• Arık A. (1985) “Avanos (Nevşehir) yöresinin jeomorfolojisi”, MTA Enstitüsü, Ankara.
• Avşin, N. (2006) Sarıhıdır-Çiftedam arasında (Avanos) Kızılırmak vadisinin jeomorfolojisi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Sos. Bil. Enst., Ankara.
• Avşin, N. (2010) “1954 ve 2009 Yılları Arasında Kızılırmak’ın Yatak Tipinde Gözlenen Değişimler”, Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi 8, (1), 93-104.
• Bridge, J. S., Smith, N. D., Trent, F., Gabel, S. L., Bernstein, P. (1986) “Sedimentology and morphology of e low-sinuosity river: Calamus River, Nebraska”, Sedimentology, 33, 851-870.
• Bridgland, D. R., (2000) “River terrace systems in Northwest Europe: an archive of environmental change, uplift and early human occupation”, Quatern. Sci. Rev. 19,1293-1303.
• Bridgland, D. R., Westaway, R. (2008) Climatically controlled river terrace staircases: a worldwide Quaternary phenomenon”, Geomorphology 98, 285-315.
• Demir, T., Yeşilnacar, I., Westaway, R. (2004) “River terrace sequences in Turkey: sources of evidence for lateral variations in regional uplift”, Proceedings of the Geologists' Association, 115, 289-311.
• Doeglas, D. J. (1962) “The structure of sedimentary deposits of braided rivers”, Sedimentology 1, 167-190
• Doğan, U. (2005) “Holocene fluvial development of the Upper Tigris Valley (Southeastern Turkey) as documented by archaelogical data”, Quaternary International, 129, 75-86.
• Doğan, U., Koçyiğit, A., Wijbrans, J. (2009) “Kızılırmak nehrinin evrimsel tarihi, Kapadokya kesimi: İç Anadolu Bölgesi’nde neotektonik rejimin başlangıcı için bir çıkarsama”, Türkiye 62. Jeoloji Kurultayı,Bildiri Özetleri Kitabı, 806-807.
• Doğan, U. (2010) “Fluvial response to climate change during and after Last Glacial Maximum in Central Anatolia, Turkey”, Quaternary International,1-9.
• Doğan, U., (2011) “ Climate-controlled river terrace formation in the Kızılırmak Valley, Cappadocia section, Turkey: Inferred from Ar-Ar dating of Quaternary basalts and terraces stratigraphy”, Geomorphology, 126, 66-81.
• Ercan, T. (1987) “Orta Anadolu’daki senozoik volkanizması”, MTA Dergisi 107, 119-140.
• Ergin, M., Kadir, S., Keskin, Ş., Turhan, N., Yaşar, D. (2007) “Late Quaternary climate and sea-level changes recorded in sediment composition off the Büyük Menderes River delta (eastern Aegean Sea, Turkey)”, Quaternary International, 167-168, 162-176.
• Glover, C., Robertson, A. (1998) “Neotectonic intersection of the Aegean and Cyprus tectonic arcs: extensional and strike- slip faulting in the Isparta Angle, SW Turkey”, Tectonophysics, 298, 103-132.
• Innocenti, F., Mazzuoli, R., Pasquare, G., Radicatidi Brozolo, F., Villari, L. (1975) “The Neogene calcalcaline volcanism of Central Anatolia: Geochronological data on Kayseri-Niğde”, Area. Geol. Mag., 112, 349-360.
• Le Pennec, J., Temel, A., Froger, J., Sen, S., Gourgaud, A.,Bourdier, J. (2005) “ Stratigraphy and age of the Cappadocia ignimbrites, Turkey: reconciling field constraints with paleontologic, radiochronologic, geochemical and paleomagnetic data”, Journal of Volcanology Geothermal Research, 141, 45-64.
• Maddy, D., Bridgland, D. R., Westaway, R. (2001) “Uplift driven valley incision and climate-controlled river terrace development in the Thames Valley, UK”, Quatern. Int.79, 23-36.
• Maddy, D., Demir, T., Bridgland, D. R., Veldkamp, A., Stemerdink, C., van der Schrie, T., Westaway, R. (2005) An obliquity-controlled Early Pleistocene river terrace record from Western Turkey”, Quatern.Res. 63, 339-346.
• McGoven, J. H., Garner L. E. (1970) “Physiographic features and stratification types of coarse- grained point bars: modern and ancient examples”, Sedimentology, 14, 77-111.
• Miall, A. D. (1977) “A Review of the braided river depositional environment”, Earth Science Reviews 13,1-62.
• Miall, A. (1996) The Geology of Fluvial Deposits, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, Newyork.
• Nichols, G. (1999) Sedimentology and Statigrapgy; Rivers: the fluvial environment, Blackwell,
• Pasquare, G. (1968) “Geology of the cenozoic volcanic area of Central Anatolia”, Memorie, IX, Sezione 11 a.
• Philip E.F. Derek J., Rust, M., Bayraktutan, S., Turner, S. (2005) “Fluvial stratigraphy and palaeoenvironments in the Pasinler Basin, eastern Turkey”, Quaternary International, 140, 121-134.
• Schumm, S.A. (1977) The Fluvial System, The Blackburn Press, New Jersey.
• Steel,R.J., Thampson, D. B. (1983) “Structures and textures in Triassic braided stream conglomerates in the Sherwood Sandstone Group, North Staffordshire, England”, Sedimentology, 30, 341-367.
• Starkel, L. (2003) “Climatically controlled terraces in uplifting mountain areas”, Quatern. Sci. Rev. 22, 2189-2198.
• Şen, E., Kürkçüoğlu, B., Aydar, E., Gourgaud, A., Vincent, P. M., (2003) “Volcanological evolution of Mount Erciyes stratovolcano and origin of the Velibaba Tepe ignimbrite”, J. Volcanol. Geoth. Res. 125, 225-246.
• Temel, A., (1992) Kapadokya volkanitlerinin jeokronolojisi ve petrografisi, Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Toprak, V. (1994) Central Kızılırmak fault zone, northen margin of Central Anatolian volcanics”, Turkish Journal of Earth Science, 3, no: 1.
• Westaway, R., Pringle, M., Yurtmen, S., Demir, T., Bridgland, D., Rowbotham, G., Maddy, D. (2004) “Pliocene and Quaternary regional uplift in western Turkey: the Gediz River terrace staircase and the volcanism at Kula”, Tectonophysics, 391, 121-169.
• Westaway, R., Guillou, H., Yurtmen, S., Beck, A., Bridgland, D., Demir, T., Scaillet, S., Rowbotham, G. (2006) “Late Cenozoic uplift of western Turkey: Improved dating of the Kula Quaternary volcanic field and numerical modelling of the Gediz River terrace staircase”, Global and Planetary Change, 51, 131-171.