Bir Sulak Alan Nasıl Yönetilmez? Kültürel Ekolojik Perspektif ile Marmara Gölü (Manisa) Örneği

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 1, 41 - 60, 01.04.2011

Yılmaz Arı , Bekir Derinöz

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000117

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmanın amacı, Marmara Gölü örneğinde bir sulak alanın nasıl yönetilmemesi gerektiğini ortaya koymaktır. Bu amaçla Marmara Gölü kültürel ekolojisi incelenmiş ve alanın, sulak alanların akılcı kullanımı konusundaki önemli gelişmelere karşın nasıl bu gelişmelerden uzak yönetildiği üzerinde durulmuştur. Bu anlamda sulak alan kullanımlarının eskiden beri değişimi, bu kullanımların sürdürülebilirliği, bu kullanımların alanın ekolojik işlevlerini ve ekonomik yararlılıklarını nasıl etkilediği araştırılmıştır. Bu çalışma aralıklarla 4 yıl süren saha çalışmalarına dayandırılmıştır. Marmara Gölü Türkiye’ de az çalışılmış bir sulak alandır ve var olan çalışmalar da bütüncül olmaktan uzaktır. Önceki çalışmalarda gölün kültürel yapısı ve geleneksel insan-çevre ilişkisi ihmal edilmiştir. Bu çalışma bütüncül bir bakış açısı ile bu geleneksel ilişkiyi değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Araştırma sonuçları Marmara Gölü Sulak Alanı ile yöre halkı arasında eskiden beri süregelen sıkı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Alan, Ramsar kriterlerini sağlayan uluslararası öneme sahip bir sulak alan olmasına karşın akılcı bir yönetim modeli ile yönetilmemiştir. Su kaynaklarının gittikçe önem kazandığı günümüzde bu tür alanların özellikle Ramsar Sözleşmesi çerçevesinde geliştirilen akılcı kullanım prensipleri ile yönetilmesi zorunludur. Bu doğrultuda gerekli olan siyasal, teknik, idari ve yasal önlemler acilen alınmalıdır

Anahtar Kelimeler

Sulak Alanlar, Kültürel Ekoloji, Sürdürülebilir Kullanım, Marmara Gölü

How not to manage a wetland? The case of Lake Marmara (Manisa) with a cultural ecological perspective

Öz

Te purpose of this study is to demonstrate how a wetland shouldn’t be managed using the Lake Marmara in western Turkey. The cultural ecology of the area was investigated and the human impact on the ecosystem was examined. In this regard land-use change over time, sustainability of these uses, and the impact of this usage on the ecological and economical functions of the lake were investigated. The study is based on a fieldwork that extended over a four-year period. The Lake Marmara ecosystem is one of the least studied wetlands in Turkey and the previous studies have focused on certain aspects, lacking a holistic approach. This study aims at applying that holistic approach to study the traditional man-land relationship. The results showed that despite the importance of the area in terms of ecological and economical functions the area has not been managed with the wise-use principles developed by international conventions especially by the Ramsar Convention. In order to protect the wetland ecosystem better at Lake Marmara, a number of political, administrative, managerial, and legal measures should be introduced

Anahtar Kelimeler

Wetlands, Cultural Ecology, Sustainable Use, Lake Marmara

Kaynakça

• Adaman, F.; Hakyemez, S.; Özkaynak, B. (2009) “The political ecology of a Ramsar site conservation failure: The case of
• Burdur Lake, Turkey”, Environment and Planning C: Government and Policy, Advance Online Publication.
• Adams, W. M.; Hutton, J. (2007) “People, parks and poverty: Political ecology and biodiversity conservation”, Conservation and Society, (5) 147 -183.
• Akyıldız, E. (1975) Ege Uygarlıkları, Milliyet Yayınevi, Ankara.
• Arı, Y. (2001) Visions of a wetland: Linking culture and conservation at Lake Manyas, Turkey, Ann Arbor, USA.
• Arı, Y. (2003a) “Kuş cenneti milli parkı’nda park yönetimi-yöre halkı ilişkisi”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 9 (7 - 37).
• Arı, Y. (2003b) “Manyas Gölü’nün kültürel ekolojisi: Tarihi süreçte adaptasyon ve değişim”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 40.
• Arı, Y. (2006) “Ramsar sözleşmesi’nin doğa koruma yaklaşımına eleştirel bir bakış, Doğu Coğrafya Dergisi, 11 (15): 275 - 302.
• Çalışkan, V. (2008) “Human-induced wetland degradation: A case study of Lake Amik (Southern Turkey)”, Third İnternational Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, Ohrid, Macedonia. de Groot, R.; Stuip, M.; Finlayson, M.; Davidson, N. (2005) “Valuing wetlands: Guidance for valuing the benefits derived from wetland ecosystem services”, Convention on Biological Diversity Technical Series, 271-54.
• DİE. (2007) Nüfus Yıllığı, Ankara.
• DSİ. (1983) 2. Bölge Müdürlüğü Marmara Gölü Fizibilite Raporu, İzmir.
• DSİ. (1995) 2. Bölge Müdürlüğü Marmara Gölü Fizibilite Raporu, İzmir.
• DSİ. (2006) 2. Bölge Müdürlüğü Marmara Gölü Fizibilite Raporu, İzmir.
• Dugan, P. J. (1991) Sulak Alanların Korunması, IUCN (Dünya Koruma Birliği), İstanbul.
• Hobbs, J., (1996) “Speaking with people in Egypt's St. Katherine National Park”, The Geographical Review. 86 (1): 1-21.
• Girgin, M. (2000) "Marmara Gölü", Doğu Coğrafya Dergisi, (3): 77-103. Gölmarmara Tarım Kredi Kooperatifi. (2007) Yıllık.
• Görmez, K. (1997) Çevre Sorunları ve Türkiye, 2. Basım, Gazi Kitabevi Yayınları, No: 45, Ankara.
• Gündoğdu, V.; Torusdağ, E.; Sarıkaya, D. (2005) “Izmir kuş cenneti sulak alanının ekolojik yapısı ve su kirliliği izleme çalışması”, Ekoloji, 14, 54, 31-36.
• Güney, E. (1992) "İnsanın neden olduğu ekosistem değişiklikleri", İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı: 9, 329-335, İstanbul.
• Güney, E. (1995) "Türkiye'de sulak alanların çevre sorunları", Türk Coğrafya Dergisi, (30): 41-52.
• Gürbüz, M.; Karabulut, M.; Korkmaz, H. (2008) “Gavurgölü bataklığının kurutulmadan önceki kültürel ekolojisi”, Sulak Alan Konferansı Bildiri Kitabı, s. 57-72.
• Gürer, İ.; Yıldız, E. (2008) “Türkiye’nin sulak alan politikalarına genel bir bakış: Sultansazlığı sulak alanı örneği”, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi Bildirileri, s. 335-345.
• Hoşgören, M. Y. (1983) Akhisar Havzası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 3088, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
• İzbırak, R. (1978) Hidrografya, Akarsular ve Göller, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Kambur, B. (2008) Marmara Gölü Sulak Alanı’nın Kültürel Ekolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Balıkesir.
• Karadeniz, N. (2000) “Sultan sazlığı ramsar site in Turkey”, SEHUMED, Humedales Mediterráneos,1: 107 – 114.
• Karadeniz, N.; Tiril, A.; Baylan, E. (2009) “Wetland management in Turkey: Problems, achievements and perspectives, African Journal of Agricultural Research, 4 (11): 1106-1119.
• Kocataş, A. (2003) Ekoloji ve Çevre Biyolojisi, Sekizinci Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir.
• Leakey, R.; Lewin, R. (2001) Göl İnsanları, TÜBİTAK Yayınları, No: 53, Ankara.
• Özesmi, U. (1999) Conservation Strategies for Sustainable Resource Use in the Kizilirmak Delta, Turkey, Ph. D. Dissertation, University of Minnesota, USA.
• Sarıtaş, F. (1992) “Gediz deltası yönetim planı”, Uluslararası Gediz Deltası Çevresel Kalkınma Semineri Bildiri Metinleri, İzmir, 54-62.
• Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği. (17 Mayıs 2005) 25818 sayılı Resmi Gazete.
• TÇSV. (1989) Türkiye'nin Sulak Alanları, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları, Ankara.
• Tiril, A. (2006) Sulak Alanlar, Peyzaj Mimarları Odası Yayınları: 2006/2, ISBN 9944-89-141-X, 193 s., Ankara.
• Tont, S. A. (1997) Sulak Bir Gezegenden Öyküler, TÜBİTAK, Ankara.
• Turan, L. (2001) Türkiye'nin Ornitolojik Konumu ve Sulak Alanlar, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara.
• Williams, M. (1990) Wetlands: A Threatened Landscape, Cambridge and Oxford: Blackwell.
• Yazıcı, H., Şahin, İ .F. (1999) “Demiryurt (Tödürge-Sivas) sulak alanı ve yakın çevresinde coğrafi gözlemler”, Türk Coğrafya Dergisi (34): 19-30.
• Yiğitbaşıoğlu, H. (2003) “Burdur Gölü’nün çevre sorunları”, Sırrı Erinç Sempozyumu Genişletilmiş Bildiriler Kitabı, İstanbul, s. 182-185.