Akhisar ve Manisa Yörelerinin Yağış ve Kuraklık İndisi Dizilerindeki Değişimlerin Hidroklimatolojik ve Zaman Dizisi Çözümlemesi ve Sonuçların Çölleşme Açısından Coğrafi Bireşimi

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 1, 79 - 99, 01.04.2011

Murat Türkeş

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000119

Cited By: 7

Öz

Bu çalışmada, yaklaşık son 30 yıllık dönemde Akhisar ve Manisa ovalarında gözlenen artan su sıkıntısının ve çölleşme süreçlerinin doğasını ve ulaştığı boyutu saptamak amacıyla, Akhisar ve Manisa yörelerinin iklimi ve hidroklimatolojik özellikleri ile iklim değişikliği ve değişkenliği ayrıntılı olarak çözümlendi. Çalışmada, Manisa Ovasını da içeren Aşağı ve Orta Gediz Ovaları ile Akhisar Ovasını temsil eden sırasıyla, Manisa, Salihli, Turgutlu ve Akhisar meteoroloji istasyonlarının uzun süreli verilerinden yararlanıldı. Manisa ve Akhisar yörelerindeki uzun süreli iklimsel değişimler ve eğilimler, yıllık ve mevsimlik normalleştirilmiş yağış indisi (NYİ) ve yıllık kuraklık indisi (Kİ) zaman dizileri kullanılarak çözümlendi. NYİ ve Kİ zaman dizilerinde gözlenen uzun süreli eğilimlerin doğası ve büyüklüğü (istatistiksel anlamlılığı), parametrik olmayan Mann-Kendall sıra ilişki katsayısı (τ) ve parametrik en küçük kareler doğrusal regresyon yöntemleri ile incelendi. Yıllık NYİ ve Kİ zaman dizilerine uygulanan eğilim sınamaları, Akhisar ve Manisa yörelerinde belirgin bir kuraklaşma eğiliminin yaşandığını ve bu eğilimin 1980’lerle birlikte kuvvetlendiğini; 2007-2008 döneminde ise, kuraklık olaylarının şiddetlendiğini gösterir

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme, Mann-Kendall sıra ilişki katsayısı: Doğrusal regresyon, Manisa ve Akhisar ovaları, Akselendi Ovası

Hydroclimatological and time-series analysis of variations in precipitation and aridity index series of the Akhisar and Manisa districts and geographical synthesis of their consequences with respect to desertification

Öz

This study performed a detailed analysis of climate and hydro-climatologic characteristics along with climate change and variability of the Akhisar and Manisa districts in order to climatologically determine nature and degree of observed increasing water scarcity and desertification processes over the Akhisar and Manisa plains during the period of about last 30 years. In the study, the data of stations having the long-term climatic series of observations have been made use of. The stations chosen for the study consist of Manisa, Salihli, Turgutlu and Akhisar meteorology stations of the Turkish State Meteorological Service, representing the Lower and Upper Gediz, Manisa and Akhisar plains, respectively. Long-term climatic variations and trends over the Manisa and Akhisar districts were analyzed by using time-series of annual and seasonal normalized precipitation index (NPI) and annual aridity index (AI). Nature and magnitude (statistical significance) of the observed long-term trends in the NPI and AI time-series were investigated with the non-parametric MannKendal rank correlation coefficient (τ) and the parametric least-squares linear regression methods. Trend tests applied to the NPI and AI time-series indicate that the Akhisar and Manisa districts have faced an apparent drying trend, and this trend has become stronger since the 1980s along with the severe drought events during the period of 2007 to 2008

Anahtar Kelimeler

Climate change, drought and desertification, Mann-Kendall rank correlation coefficient, linear regression, Akhisar and Manisa plains, Akselendi Plain

Kaynakça

• Demir, İ.; Kılıç, G.; Coşkun, M. (2008) “Climate predictions for Turkey using PRECIS Regional Climate Model: Scenario HaDAMP3 SRES A2.” In Proceedings of the International Fourth Symposium on Atmospheric Sciences, 25–28 March 2008, İstanbul, Turkey.
• IPCC. (2000) Special Report on Emissions Scenarios – A Special Report of Working Group III of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) (Nakićenović, et al., lead authors), Cambridge University Press, New York.
• IPCC. (2007) Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (ed. Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M.Tignor and H.L. Miller). Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• Koçman, A. (1993) İnsan Faaliyetleri ve Çevre Üzerine Etkileri Açısından Ege Ovalarının İklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 73, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova - İzmir.
• Öner, E.; Mutluer, M. (1993) “Akselendi Ovasında kumul oluşumu ve buna bağlı çevre sorunları.” Ege Coğrafya Dergisi, 7, 133-160.
• Önol, B.; Semazzi, F. H. M. (2009) “Regionalization of climate change simulations over the Eastern Mediterranean.” Journal of Climate, 22, 1944-1960.
• Tatli, H.; Dalfes, H. N.; Menteş, Ş. S. (2004) “A statistical downscaling method for monthly total precipitation over Turkey.” International Journal of Climatology, 24, 161-180
• Tatli, H.; Dalfes, H. N.; Menteş, Ş. S. (2005) “Surface air temperature variability over Turkey and its connection to large scale upper air circulation via multivariate techniques.” International Journal of Climatology, 25, 331-350.
• Taysun, A.; Özden, N.; Taysun, K. Ş.; Okur, M.; Okur, O. (2010) “Manisa Akselendi Ovasında rüzgar erozyonunun etkileri, alınan önlemlerin durumu ve etkinliği ile geleceğe yönelik çözüm önerileri.” İçinde Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı – Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, 361-369.
• Temuçin, E. (1991) Manisa – Akhisar Ovalarında İklim ve Ortam İlişkileri (Uygulamalı Bir Coğrafya Araştırması). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi (yayımlanmamış), İzmir.
• Thornthwaite, C. W. (1948) “An Approach toward a rational classification of climate.” Geography Review, 38, 55-94.
• Trigo, R.; Xoplaki, E.; Zorita, E.; Luterbacher, J.; Krichak, S.; Alpert, P.; Jacobeit, J.; Saenz, J.; Fernandez, J.; Gonzalez- Rouco, F.; Garcia-Herrera, R.; Rodo, X.; Brunetti, M.; Nanni, T.; Maugeri, M.; Türkeş, M.; Gimeno, L.; Ribera, P.; Brunet, M.; Trigo, I.; Crepon, M.; Mariotti, A. (2006) “Relations between variability in the Mediterranean region and mid-latitude variability.” In Chapter 3 of Mediterranean Climate Variability (ed. Lionello, P., Malanotte-Rizzoli, P. and Boscolo, R.). pp. 179-226, Elsevier Developments in Earth & Environmental Sciences 4, Amsterdam,
• Türkeş, M. (1990) Türkiye'de Kurak Bölgeler ve Önemli Kurak Yıllar. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Doktora Tezi (yayımlanmamış), İstanbul.
• Türkeş, M. (1996) “Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey.” International Journal of Climatology, 16, 1057–1076.
• Türkeş, M. (1998) “Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern Oscillation on rainfall variations in Turkey.” International Journal of Climatology, 18, 649–680.
• Türkeş, M. (1999) “Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions.” Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 23, 363-380.
• Türkeş, M. (2003a) “Küresel iklim değişikliği ve gelecekteki iklimimiz.” İçinde 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması, Gelecekteki İklimimiz Paneli Bildiriler Kitabı (ed. Türkeş, M.), 12-37. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 23 Mart 2003, Ankara.
• Türkeş, M. (2003b) “Spatial and temporal variations in precipitation and aridity index series of Turkey.” In Mediterranean Climate – Variability and Trends, Regional Climate Studies (ed. Bolle, H. J.), pp. 181-213. Springer Verlag, Heidelberg.
• Türkeş, M. (2007) “Türkiye’nin kuraklığa, çölleşmeye eğilimi ve iklim değişikliği açısından değerlendirilmesi.” Pankobirlik, 91, 38-47.
• Türkeş, M. (2008a) “İklim değişikliği ve küresel ısınma olgusu: Bilimsel değerlendirme. Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü: İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik ve Politik Analizi” (Yayına Hazırlayan, Karakaya, E.), 21-57. Bağlam Yayınları No. 308, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Türkeş, M. (2008b) “Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler.” İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 45-64.
• Türkeş, M. (2008c) “Gözlenen iklim değişiklikleri ve kuraklık: Nedenleri ve geleceği.” Toplum ve Hekim, 23, 97-107.
• Türkeş, M. (2009a) Klimatolojik ve Hidrolojik Verilerin Türdeşlik Analizi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğ525 Yüksek Lisans Ders Notları (yayımlanmamış), Çanakkale.
• Türkeş, M. (2009b) Klimatolojik ve Hidrolojik Verilerin İklimsel Değişkenlik Analizi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğ526 Yüksek Lisans Ders Notları (yayımlanmamış), Çanakkale.
• Türkeş, M. (2010a) “Küresel İklim Değişikliği: Başlıca Nedenleri, Gözlenen ve Öngörülen Değişiklikler ve Etkileri.” Çağrılı Bildiri, İçinde Uluslararası Katılımlı 1. Meteoroloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 9-38.
• Türkeş, M. (2010b) “BM Çölleşme İle Savaşım Sözleşmesi’nin İklim, İklim Değişikliği ve kuraklık açısından çözümlenmesi ve Türkiye’deki uygulamalar (Analysis of the UN Convention to Combat Desertification with respect to the Climate, Climate Change and Drought, and Applications in Turkey).” İçinde Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı – Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, 601-616.
• Türkeş, M.; Acar, Z. (2008) “Biga Yarımadası hava sıcaklıklarındaki eğilimler-değişiklikler ve atmosferik uzakbağlantı desenleri ile ilişkileri.” İçinde IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı, 481-491. İ.T.Ü. Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, 25-28 Mart 2008, İstanbul.
• Türkeş, M.; Erlat, E. (2003) “Precipitation changes and variability in Turkey linked to the North Atlantic Oscillation during the period 1930-2000.” International Journal of Climatology, 23, 1771-1796.
• Türkeş, M.; Erlat, E. (2005) “Climatological responses of winter precipitation in Turkey to variability of the North Atlantic oscillation during the period 1930–2001.” Theoretical and Applied Climatology, 81, 45–69.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2008) “Aşırı kurak ve nemli koşulların belirlenmesi için yeni bir standartlaştırılmış yağış indisi (yeni- SPI): Türkiye’ye uygulanması.” İçinde IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı, İ.T.Ü. Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, 528-538.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2009) “Use of the standardized precipitation index (SPI) and modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey.” International Journal of Climatology, 29, 2270–2282.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2010) “Kuraklık ve yağış etkinliği indislerinin çölleşmenin belirlenmesi, nitelenmesi ve izlenmesindeki rolü (The Role of Drought and Precipitation Severity Indices for Determination, Characterization and Monitoring of the Desertification).” İçinde Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı – Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, 245-263.
• Türkeş, M.; Sümer, U. M. (2004) “Spatial and temporal patterns of trends and variability in diurnal temperature ranges of Turkey.” Theoretical and Applied Climatology, 77, 195-227.
• Türkeş, M.; Sümer, U. M.; Demir, İ. (2002) “Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period 1929-1999.” International Journal of Climatology, 22, 947-977.
• Türkeş, M.; Koç, T.; Sarış, F. (2009) “Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey.” International Journal of Climatology, 29, 1056-1074.
• UNCCD. (1995) The United Nations Convention to Combat Desertification in those Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa, Text with Annexes, United Nations Environment Programme (UNEP), Geneva.
• WMO. (1966) Climatic Change. World Meteorological Organization (WMO), Technical Note No. 79, Geneva.
• Wonnacott, T. H.; Wonnacott, R. J. (1972) Introductory Statistics. John Wiley and Sons Inc.