Kaz Dağı’nda Yüzeye Gelen Güneş Enerjisinin Dağılışında Topografyanın Etkisi

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 1, 101 - 115, 01.04.2011

Telat Koç , Engin Kesmen

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000120

Öz

Yersistemi bileşenleri arasındaki etkileşim ve bu sürecin oluşturduğu özellikler alan/zaman boyutlarında önemli farklıklar göstermektedir. Yersistemi içinde alansal farklılaşma temelde güneş enerjisinin alana (yatay/dikey) ve zamana dağılışıyla gerçekleşmektedir. Bu çalışmada yersistemini bütün diğer alt sistemleriyle bileşenlerini kontrol eden güneş enerjisinin, Kaz Dağı örneğinden hareketle, topografyanın etkisiyle alansal değişimin/dağılışının belirlenmesi amaçlandı. Böylece yersistemi içinde enerji döngüsündeki farklılaşma aracılığıyla, bütün döngüler ve süreçlerin alansal farklılaşmasıyla, ekosistemin özellik kazanması ve beraberinde yersisteminin yerel özelliklerinin şekillenmesinin belirlenmesi için bilimsel temel oluşturulmaya çalışıldı. Kaz Dağı’nda yüzeyin aldığı güneş enerjisi temelde bakı etkenine, ikincil olarak da eğim özelliklerine bağlı olarak farklılaşmaktadır. Kaz Dağı’nda, topografyanın etkisiyle, yüzeyin aldığı enerjinin kısa mesafelerde değişmesinin alanda belirlenen tür çeşitliliği ve zenginliğinin temel kaynağı olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmayla Kaz Dağı’ndaki doğal/sosyal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve geliştirilmesi için öncelikle her konumda yüzeyin aldığı enerjinin bilinmesi ihtiyacı hazırlanan aylık haritalarla karşılanmaya çalışıldı. Kaz Dağı için geliştirilen ve uygulanan yöntemin her alanda uygulanabileceği ve kaynak kullanımı konusunda karar vermede katkısı olacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Güneş enerjisi, alansal değişim, topografya, yersistemi, Kaz Dağı

Effect of topography on the coming to surface collaps of sun energy in the Kaz Mountain

Öz

The interaction between the components of Earthsystem and resultant arised from that interaction show significant variations in the zone/time dimensions. The spatial differentiation within Earthsystem is due basicaly to the spato-temporal dispersion of solar energy. Giving special reference to the Kaz Mountain, we aimed at explaining the impacts of topography on dispersion of solar energy, which controls the whole components of earth system. Thus, in order to determine specialization of ecosystem together with this forming of regional featurs of earth-system with the help of differentiation of energy convection in the Earthsystem and with the regional differentiations of all convections and process tried to be created a scientific basic. In Kaz Mountain, sun energy taken by surface differentiatiates basicly to inspection factor and secondly to slope attributes. It is thought that in Kaz Mountain, with the effect of topography, the change of energy taken by surface in short distances is the main source of biological diversion. With this work, it is tried that for use and improvement of natural/social sources which is sustainable in Kaz Mountain and knowing of energy taken by surface in every situation by using monthly maps. It is thought that the method which is improved and tested for Kaz Mountain can bu used in every region and has a benefit in deciding use of the source subject

Anahtar Kelimeler

Solar energy, spatial variation, topography, Earthsystem, Kaz Mountain

Kaynakça

• Antonić, O. (1998) Modelling daily topographic solar radiation without site-specific hourly radiation data. Ecological Modelling 113, 31-40.
• Ardel, A; Kurter, A ve Dönmez, Y. (1969) Klimatoloji Tatbikatı. İÜ Coğrafya Enst. Yay. 40 İstanbul.
• Atagündüz, A. (1989) Güneş Enerjisi Temelleri ve Uygulamaları. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ. (1994) Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 112-130 s.
• Blois, S.; Domon, G. and Bouchard, A. (2002) Landscape issues in plant ecology. Ecography, 25: 244–256.
• Doğan, Ş.; Ayman, B.; Ballıca, H. ve Kaya, N. (1982) Meteoroloji Teknik Lisesi, Klimatoloji I, II, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Basımevi, Ankara.
• Erinç, S. (1945) Kuzey Anadolu Kenar Dağlarının Ordu-Giresun Kesiminde Landşaft Şeritleri. Türk Coğrafya Dergisi, 7-8, 119-140.
• Erinç, S. (1980) Jeoekoloji Açısından İstanbul Yöresi. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 23, 279-290.
• Erinç, S. (1984) Klimatoloji ve Metodları. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Erol, O. (1965) Mihalıççık Dağlarının Jeomorfolojisi ve Araziden Faydalanma. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 3-4, 519-531.
• Erol, O. (1993a) Türkiye‟nin Doğal Yöre ve Çevreleri. Ege Coğrafya Dergisi, 7, 13-41.
• Erol, O. (1993b) Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi. İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni 10. 19- 37, İstanbul.
• Hawkins, B. A. (2004) „Latitude and geographic patterns in species richness. Ecography, 27:2, 268-272.
• Hofer, G.; Wagner, H. H.; Herzog, F. and Edwards, P. J. (2007) Effects of topographic variability on the scaling of plant species richness in gradient dominated landscapes. Ecography 31: 131-139.
• Kendrick, G. A.; Holmes, K. W. and Niel, K. P. V. (2008) Multi-scale spatial patterns of three seagrass species with different growth dynamics. Ecography 31: 191-200.
• Knick, S. T.; Rotenbry, J. T. and Leu, M. (2008) Habitat, topographical, and geographical components structuring shrubsteppe bird communities. Ecography 31: 389-400.
• Kılıç, A. ve Göktürk, A. (1983) Güneş Enerjisi. Kipaş Dağıtımcılık, İstanbul.
• Koç, T. (2001) Kuzeybatı Anadolu’da İklim ve Ortam: Sinoptik, İstatistik ve Uygulama Boyutlarıyla. Çantay Kitapevi, İstanbul.
• Koç, T. (2006) Çanakkale’nin Ketsel Gelişimi (1462-2006) İle Fiziki Coğrafya İlişkisi. Çanakkale Kent Konseyi Yayınları, Kitap Dizisi, Yayın No:2, ISBN:9944–5681–0–4, Çanakkale.
• Koç, T. (2006a) “Ege, Güney Marmara ve İçbatı Anadolu Bölümleri Arasındaki Geçişte İklim Özelliklerinin Değişimi.” Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu: “Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar” Bildiri Kitabı, 25-26 Mayıs 2006, 91-100, Ankara.
• Koç, T. (2006b) “Kaz Dağı; Tanımı, Algılanması ve Sosyal Yapıya Etkileri.” Kaz Dağları II. Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, 22-24 Haziran 2006, 29-39, Çanakkale.
• Koç, T. (2006c) “Kaz Dağı İklim Özelliklerini Şekillendiren Dinamik-Sinoptik Şartlar.” Kaz Dağları II. Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, 22-24 Haziran 2006, 20-28, Çanakkale.
• Koç, T. (2007) Kaz Dağı Kuzey Kesiminin (Bayramiç-Çanakkale) Jeomorfolojisi. Coğrafi Bilimler Dergisi 5, (2), 27-53.
• Koç, T. (2008) Kaz Dağı Kuzeyinde (Bayramiç-Evciler Havzası) Morfolojik Birimler ve Arazi kullanımı İlişkisi, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu 2008 (Prof. Dr. Mehmet Ardos Anısına), 20-23 Ekim 2008 Çanakkale, Bildiri Kitabı, 134- 153.
• Koçman, A. (1991) İzmir‟in Kentsel Gelişimini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri ve Bunlara İlişkin sorunlar. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3, 101-122.
• Koçman, A.; Koç, T.; Sezer, L. İ. ve Ölgen, K. (2007) Kaz Dağı ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve İklim Özellikleri. TÜBİTAK, YEDEBAĞ, Proje No: 1044046.
• Özel, N. (1999) Kaz Dağları Orman Vejetasyonu Üzerine Fiyososyolojik ve Fitoekolojik Araştırmalar, Orman Bakanlığı Yayın No:077, İzmir
• Pamukçuoğlu, A. (1976) Kaz Dağlarının Bitki Coğrafyası Üzerinde İncelemeler, Atatürk Üniversitesi Basımevi No:342, Erzurum.
• Ruggiero, A. and Bradford, A. H. (2008) Why do mountains support so many species of birds? Ecography 31: 306-315.
• Tarıkahya, R. (1973) Meteorolojik Aletler. Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Tunçdilek, N. (1978) Türkiye’nin Kır Potansiyeli ve Sorunları. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2364, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 96, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1985) Türkiye’de Reliyef Şekilleri ve Arazi Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3279, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 3, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1987) Geoekolojinin İlkeleri; Doğal Bölgeler (Genişletilmiş 2. baskı). İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3417, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 5, İstanbul.
• Yılmaz, Y. (2001) Kaz Dağı ve Yakın Çevresinin Jeolojik Özellikleri. Kaz Dağı I.Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, 15-23, Edremit.
• Yüzer, E. (2001) Kaz Dağı Su Kaynakları. Kaz Dağı I.Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, 69-82, Edremit.