Establishment and Development Phases of the Aydın City

Yıl 2003, Cilt: 1 Sayı: 2, 41 - 62, 01.08.2003

Abdullah Uğur

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000033

Cited By: 2

Öz

Aydın is located on the Aegean Sub-region in the Aegean Region which several times ruined by earthquakes and wars. Aydın always reconstructed on same place and it has kept existence until today due to strategically location and very high agricultural potential. City has expanded to the south from the original establishment site along both side of the Tabakhane Stream. Influence of historical east west directed trade road and Denizli-Aydın-İzmir main road which opened in fifties Aydın has changed developing direction to east west. Today Aydın is continuing its developing also to south that effect of the Aydın-Muğla main road

Anahtar Kelimeler

Aydın City, urban evolution, settlement, Büyük Menderes Plain, Agean Region

AYDIN ŞEHRİNİN KURULUŞU VE GELİŞME EVRELERİ

Öz

Ege Bölgesi’nin Ege Bölümü’nde yer alan Aydın Şehri gerek bu alanda etkili olan depremler gerekse egemen olan devletler tarafından el değiştirmesi sırasında bir çok defa yakılıp yıkılmıştır. Ancak şehrin konumunun stratejik bakımdan önemi ve etki alanında çok zengin bir tarımsal potansiyelin bulunması, Aydın’ın bu yerde her defasında yeniden onarılarak Orta Menderes Ovası’nın başlıca şehri olarak varlığını günümüze kadar sürdürmesinde etkili olmuştur. Şehir ilk kurulduğu alandan Tabakhane Deresi’nin iki yamacı boyunca güneye doğru bir gelişme göstermiştir. Zamanla doğu-batı yönlü tarihi transit ticaret yolu ve 1950’lerde açılan Denizli-Aydın-İzmir devlet kara yolunun etkisiyle doğu-batı ve Aydın-Muğla devlet kara yoluna bağlı olarak güneye doğru gelişen şehir, bugün de aynı yönlerde gelişimini sürdürmektedir

Anahtar Kelimeler

Aydın şehri, şehirsel gelişim, yerleşme, Büyük Menderes Ovası, Ege Bölgesi

Kaynakça

• Akdağ, M. (1999a), Türkiye’nin İktisadî ve İçtimai Tarihi I-II, Barış Yayınevi, Ankara.
• Akdağ, M. (1999b), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celâli İsyanları, Barış Yayınevi, Ankara.
• Akın, H. (1968), Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yay. No: 60, Ankara.
• Aktüre, S. (1975), “17. yüzyıl başlarından 19. yüzyıl ortasına kadarki dönemde Anadolu Osmanlı şehrinde şehirsel yapının gelişim süreci”, ODTÜ, Mimarlık Fak. Derg., 1, 101-128.
• Aktüre, S. (1981), 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi, ODTÜ, Mimarlık Fak. Basınevi, Ankara
• Aktüre, S. (1994), Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., İstanbul.
• Ankara Tapu Kadastro Kuyud-i Kadime Arşivi Defteri: TK 129-1573 Tarihli Mufassal Tahrir Defteri, Ankara.
• Ardel, A.; Kurter, A.; Dönmez, Y. (1965), Klimatoloji Tatbikatı, İstanbul Üniv. Yay. No: 1123, İstanbul. Aydın Gazetesi, 16 Ocak1953, 20-27 Şubat 1953, 17 Nisan 1953, 22 Mayıs 1953.
• Aydın Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü. (2001), Aydın Göçmen Esas Defterleri (1923-1994), Aydın.
• Aydın Valiliği. (1938), Cumhuriyet’in 15. Yılında Aydın, CHP Basımevi, Aydın.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müd., Osmanlı Arşivleri Daire Bşk. (1995), 166 Numaralı Muhasebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530), Defter-i Hakani Dizisi II, Yay. No:27, Ankara.
• Bayındır, H. H.; Poyrazoğlu, H. F. (1966), Aydın Kenti, Kolalı Matbaası, Aydın.
• Been, G. E. (2000), Eskiçağ’da Menderes’in Ötesi (Çev: Pınar Kurtoğlu), Arion Yayınevi Arkeoloji Dizisi: 4, İstanbul.
• Bizim Aydın Gazetesi, 6 Mayıs 1991.
• Cengiz, A. (1999), R. 1305, H. 1308, 1313, 1315, 1316, 1317, 1323 ve 1326 Tarihli Salnamelere Göre Aydın Sancağı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Van.
• Comhaire, J. (1959), How City Grew, The florham Park Pres, Madison, New Jersey.
• Cuinet, V. (1894), La Turquıe D’Asie Geographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnee de Chaque Province De L’Asie-Mineure, Vol: 3, Paris.
• Çelik, B. (1996), Cumhuriyet Döneminde Aydın’ın Sosyo-Ekonomik, Kültürel Yapısı (1923-1950), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniv. Türk İlkeleri ve İnkılap, Tarihi Enst., İzmir.
• Darkot, B. (1986), “Aydın” Maddesi İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, II, 61-63, İstanbul.
• Darkot, B.; Tuncel, M. (1988), Ege Bölgesi Coğrafyası, İstanbul Üniv. Yay. No: 2365, İstanbul.
• DİE, 1927, 1930, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990, 2000 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş, Ankara
• Emecen, F. (1991), “Aydın” Maddesi, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., 4, 235-237, İstanbul.
• Emecen, F. M. (2001), İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Enveri. (1929), Düstürname, (Yay: M. Halil Yinanç) Türk Tarihi Encümeni Külliyatı Evkaf Matbaası, İstanbul.
• Ertin, G. (1994), Eskişehir Kentinde Yerleşmenin Evrimi, Anadolu Üniv. Yay. No: 773, Eskişehir.
• Evliya Çelebi, (1971), Seyahatname (Çev: Zuhuri Danışman), Zuhuri Danışman Yayınevi, Özaydın Matbaası, İstanbul.
• Faroqhı, S. (2000), Osmanlıda Kentler ve Kentliler, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları: 5, İstanbul.
• Gökbel, A.; Şölen, H. (1936), Aydın İli Tarihi-Eski Zamanlardan Yunan İşgaline Kadar, A. İhsan Basımevi, İstanbul.
• Göney, S. (1975), Büyük Menderes Bölgesi, İstanbul Üniv. Yay. No: 1895, Coğrafya Enst. Yay. No: 79, İstanbul.
• Gutkind, E.A. (1964-1969), İnternational History of City Development, Free Pres, New York.
• Harmankaya, S.; Tanındı, O. (1996), Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri I, Ege Yayınları: 4, İstanbul.
• Hür Aydın Gazetesi, 9 Mart 1970, 5 Kasım 1973, 6 Mart 1978.
• Karadağ, A. (2000), Enez’in (Edirne) “Kentsel Gelişim Süreci ve Yeni Gelişme alanları”, Ege Üniv., Ed. Fak., Ege Coğrafya Dergisi, 11, 131-145.
• Kaya, M. A. (2000), “Suriye krallığı’nın Büyük Menderes havzasındaki kolonileri”, Ege Üniv. Edebiyat Fak. Yayını, Tarih İncelemeleri Dergisi, XV, 122-135.
• Kısa, L. (1972), Aydın ve İlçemiz Kuşadası, Sobe Matbaası, İzmir.
• Koçman, A. (1991), “İzmir’in kentsel gelişimi”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Derg., 3, 101-122.
• Kuban, D. (1968), “Anadolu-Türk şehri tarihi gelişimi sosyal ve fizikî özellikleri üzerine bazı gelişmeler”, Vakıflar Derg., VII, 53-73.
• Malay, H. (1982), “Batı Anadolu’nun antik çağdaki ekonomik durumu”, Ege Üniv. Ed. Fak. Yay., Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi, I, 50-61.
• Mansel, A. M. (1995), Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mantran, R. (1995), XVI-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu (Çev: M.Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi, Ankara.
• Mumford, L. (1961), The City in History, Harcourd Brace Jovanovich, New York.
• Murphy, R.E. (1974). The American City Urban Geography, Mcgraw-Hill Book Company, New York.
• Mücadele Gazetesi, 6 Mart 1990, 29 Temmuz 1999, 29 Ocak 2000.
• Nelson, H. (1969), “The form and structure of cities: Urban growth patterns”, Journal of Geography, 68, 198-207.
• Ortaylı, İ. (2002), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları (11. Baskı), İstanbul.
• Ostrogorsky, G. (1999), Bizans Devleti Tarihi (Çev: Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özçağlar, A. (1996), “Zile’nin kuruluşu gelişmesi ve bugünkü fonksiyonel özellikleri”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Derg., 4, 145-162.
• Özgan, R. (1982), Yunan ve Roma Devri Tralleis Heykeltraşlığı (Basılmamış Doçentlik Tezi), Selçuk Üniv. Edebiyat Fak., Sanat Tarihi-Arkeoloji Bölümü, Konya.
• Ramsay, W. M. (1960), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (Çev: Mihri Pektaş), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Rayet, O., Thomas, A. (1877), Milet et Le Golfe Latmıque Tralles, Magnesie Du Meandre, Priene, Milet, Didymes, Heraclee Du Latmos Fouılles et Explorations Archeologiques, Paris.
• Somuncu, M. (1995), “Kayseri şehrinin kuruluşu ve gelişimi”, Ank. Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Derg., 3, 127-146.
• Stewig, R. (1970), Batı Anadolu Bölgesinde Kültür Gelişmesinin Ana Hatları (Çev: Ruhi Turfan-M. Şevki Yazman), İst. Teknik Üniv. Mimarlık Fak. İstanbul.
• Strabon, (1993), Antik Anadolu Coğrafyası (Çev: Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yay., İstanbul.
• Sürgevil, S. (1993), “I. Dünya Savaşı öncesi Aydın vilâyeti”, X. Türk Tarih Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Taylor, G. (1949), Urban Geography: A Study of Site, Evolution, Pattern and Classification, London.
• Texier, C. (2002), Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi (Çev: Ali Suat), C: 2, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• Tozduman, A. (1992), Aydın Güzelhisar’ın Sosyal ve İktisadî Durumu (1844), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İst. Üniv. Sosyal Bilimler Enst., İstanbul.
• Tuncel, M. (1971), İzmit Şehir Coğrafyası (Basılmamış Doktora Tezi), İst. Üniv. Edebiyat Fak. Coğrafya Bölümü, İstanbul.
• Tuncel, M. (1973), “İzmit şehri ve yayılış sahası”, İst. Üniv. Coğ. Enst. Derg., 18-19, 167-188.
• Tuncel, M. (1981), “Türkiye’de doğal olaylar sonucunda yer değiştiren kentler”, İst. Yerbilimleri Derg, 1-2, 115-124.
• Tunçdilek, N. (1957), “Eskişehir ve şehrin tekamülü”, İst. Üniv. Coğ. Enst. Derg., 8, 35-47.
• Tunçdilek, N. (1986), Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İst. Üniv. Yay. No: 3367, İstanbul.
• Turak, E. (1983), Aydın İmar Planı Raporu, Aydın.
• Uğur, A. (2003), Aydın Şehir Coğrafyası (Basılmamış Doktora Tezi), Ank. Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1998), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü (1983), Türkiye’de Vakıf Abideleri ve Eski Eserler I, Ankara.
• Vance, J.E. (1964), Geography and Urban Evolution in the San Francisco Bay Area, Institute of Governmental Studies, Berkeley.
• Wittek, P. (1944), Menteşe Beyliği (Çev: Orhan Şaik Gökyay),Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Yeni Kıroba Gazetesi, 22 Ağustos, 17 Eylül, 28 Ekim 1969; 7 Mart, 14 Mart 1970; 19 Ocak 1967; 17 Ağustos 1999.
• Zelinsky, W. (1991), “The twinning of world: Sister cities in geographic and historic perspective”, Annals, Association of American Geographers, 81, 1-31.