Kapadokya yöresi Geç Holosen Paleovejetasyon koşullarının fosil polen kayıtları ile mekânsal ve zamansal bağlamda rekonstrüksiyonu

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 1, 69 - 88, 30.04.2018

Çetin Şenkul , Ahmet Köse

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000191

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, Kapadokya Yöresi’nde mevcut fosil polen kayıtlarını kullanarak paleo-ortam koşullarına
yönelik yapılan yorumlamalar ve çıkarımlara metodolojik olarak yeni bir yaklaşım getirerek tüm kayıtlar
üzerinden bütüncül bir bakış açısıyla bakabilmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda seçilen paleo-ortam proksi
kayıtları fosil polenlerdir. Bu kayıtlardan son 2000 yıllık döneme ait yaşlandırması bulunan ve diğer kayıtlarla
ortak bitki taksonları barındıran kayıtlar çalışma kapsamına alınmıştır. Bu kayıtlara ait yaşlandırma verileri
periyotlara ayrılmış, seçilen bitki taksonlarına ait polen yüzdeleri bu periyotlar için yeniden hesaplanmıştır.
Amaca yönelik kullanılan yöntem ise izopolen haritaları üretim tekniğidir. Bu yöntem için Coğrafi Bilgi
Sistemleri yazılım ve analizleri kullanılmıştır. Ters Mesafe Ağırlıklandırma tekniği ile yapılan mekânsal
enterpolasyon sonucu taksonlara ait olası dağılış alanları değerlendirilmiştir. Bu yöntemle oluşturulan izopolen
haritaları ile bitki taksonlarının paleovejetasyon şartlarında hem zamansal hem de mekânsal değişimleri
irdelenmiştir. Bu değişimin hangi etki sonucunda oluştuğuna dair çıkarımlar yapılmıştır. Sonuç olarak fosil
polen kayıtlarının değerlendirilmesinde ve yorumlanmasında katkı sağlayabilecek bir metot uygulaması
gerçekleştirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Paleovejetasyon, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Fosil Polen, İzopolen, Kapadokya Yöresi

Kaynakça

• Albayrak, İ. (2005) “Kültepe’den bir toplu kayıt belgesi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, 137-147.
• Allcock, S. L. (2017) “Long-term socio-environmental dynamics and adaptive cycles in Cappadocia, Turkey during the Holocene”, Quaternary International, 446:66-82.
• Avcı, M. (2013) “Dünya’da ve Türkiye’de step formasyonu”, İçinde Öner, E. (ed.), Prof. Dr. Asaf Koçman'a Armağan, Ege Üniversitesi Yayınları, Ege Üniversitesi Yayınları Edebiyat Fakültesi, Yayın No:180, İzmir, 112-131.
• Aytuğ, B. (1967) “Konya-Süberde dolaylarında neolitik çağ florasının incelenmesi”, İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 17, Sayı 2, ss. 98-110.
• Beug, H.J. (1967) “Contributions to the postglacial vegetational history of northern Turkey, In Cushing”, E. J. Cushing.; H. E. Wright Jr. (ed), Quaternary Palaeoecology, 7, New Haven: Yale University Press, ss. 349-356.
• Birks, H.J.B.; Deacon, J.; Peglar, S. (1975) “Pollen maps for the British ısles 5000 years ago”, Proceedings Of The Royal Society Of London, 189B, 87- 105.
• Bottema, S.; Woldring, H.; Aytuğ, B. (1993-1994) “Late quaternary vegetation history of northern Turkey”, Palaeohistoria 35/36, ss.13-72.
• Bradley, R.S. (1999) Paleoclimatology: reconstructing climates of the Quaternary, Academic Press, San Diego, 610pp. Burroughs, W.J. (2005) Climate change in prehistory the end of the reign of Chaos, Cambridge: Cambridge University Press, 372 pp.
• CORINE, 2006. (2007) European Environment Agency, Corine Land Cover 2006 technical guidelines, EEA Technical report 17/2007, European Environmental Agency, Copenhagen.
• Eastwood, W.J. (1997) The palaeoecological record of holocene environmental change in southwest Turkey, Unpublished PhD thesis, University of Wales, 330 pp.
• England, A. (2006) Late holocene palaeoecology of Cappadocia (central Turkey): an investıgatıon of annually laminated sediments from Nar gold crater lake, Unpublished PhD thesis, University of Birmingham.
• England, A.; Eastwood, W.J.; Roberts, C.N.; Turner, R.; Haldon, J.F. (2008) “Historical landscape change in Cappadocia (central Turkey): a palaeoecological investigation of annually laminated sediments from Nar lake”, The Holocene, N.18, 8,1229-1245.
• Erinç, S. (1984) Klimatoloji ve metotları, İstanbul Üniversitesi, Yayın No. 3278, İstanbul.
• Erlat E. (2009) İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 155, İzmir.
• Flantua, S.G.A.; van Boxel, J.H.; Hooghiemstra, H.; van Smaalen, J. (2007) “Application of GIS and logistic regression to fossil pollen data in modelling present and past spatial distribution of the colombian savanna”, Climate Dynamics, 29, 697-712.
• Fyfe, R. (2006) “GIS and the application of a model of pollen deposition and dispersal: a new approach to testing landscape hypotheses using the pollandcal models”, Journal of Archaeological Science 33, 483-493.
• Gümüşçü, O., Şenkul, Ç., Yılmaz, H. H. (2015) Tarihi Coğrafya, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Huntley, B.; Birks, H.J.B. (1983) An atlas of past and present pollen maps for Europe 0-13,000 years ago. Cambridge University Press, Cambridge.
• Kuzucuoğlu, C.; Roberts, N. (1998) “Evolution of the environment in Anatolia from 20 000 to 6000 bp”. Paleorient 23(2), 7- 24.
• Lowe, J. J.; Walker, M. (2015) Reconstructing Quaternary Environments (3rd edition), Routledge, 568 pp.
• Macdonald, G. M. (1988) “Methods in quatemary ecology, palynology”, Geoscience Canada, S. 15, S.29-42.
• McMillan, A. (2012) A GIS approach to palaeovegetation modelling in the Mediterranean the case study of southwest Turkey, School of Geographical, Earth and Environmental Sciences, Ph.D. thesis, University of Birmingham.
• Mitchell, S. (2005) “Olive cultivation in the economy of Roman Asia Minor”, In Mitchell, S.; Katsari, C. (ed.), Patterns in the Economy of Roman Asia Minor, The Classical Press Of Wales, 83-113.
• Moslimany, A.P. (1990) “Ecological significance of common nonarboreal pollen: examples from drylands of the Middle East”, Review of Palaeobotany and Palynology, 64:343-350.
• Nalepka, D.; Walanus, A. (2003) “Data processing in pollen analysis”. Acta Palaeobotanica 43(1):125-134.
• Nalepka, D.; Walanus, A. (2004) “Integration of late glacial and holocene pollen data from Poland”, Annales Societatis Geologorum Poloniae, 74:285-294.
• Nalepka, D.; Walanus, A. (2013) “Regional maps of rate of change of pollen percentage as a tool for climate change visualization”, Geological Quarterly 57(2):353-356.
• Obidowicz, A.; Madeyska, E.; Turner, C. (2013) Postglacial history of vegetation in the Polish part of western Carpathians based on isopollen maps, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Hardcover.
• Öz, E. (2011) “Kültepe tabletlerine göre Asur ticaret kolonileri döneminde Anadolu’da üzüm yetiştiriciliği ve bağcılık”, Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 9, 285-294.
• Prentice, I.C.; Cramer, W.; Harrison, S.P.; Leemans, R.; Monserud, R.A.; Solomon, A.M. (1992) “A global biome model based on plant physiology and dominance, soil properties and climate”. Journal of Biogeography 19:117-134.
• Prentice, I.C.; Guiot, J.; Huntley, B.; Jolly, D.; Cheddadi, R. (1996) “Reconstructing biomes from palaeoecological data: a general method and its application to European pollen data at 0 and 6 ka”, Climate Dynamics, 12:185-194.
• Prentice, I.C.; Webb III, T. (1986) “Pollen percentages, tree abundances and the fagerlind effect”, Journal of Quaternary Science, 1:35-43.
• Ralska-Jasiewiczowa, M.; Latałowa, M.; Wasylikowa, K.; Tobolski, K.; Madeyska, E.; Wright, H.E.; Jr.; Turner, C. (2004) “Late glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps”, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Krakow.
• Roberts, N. (2014) The Holocene an environmental history (3rd edition), John Wiley & Sons, 376 pp.
• Roche, J. (2010) The vegetation ecology and native status of Scots pine (Pinus sylvestris l.) in Ireland, Thesis submitted for the degree of doctor of philosophy, Department of Botany, School of Natural Sciences, University of Dublin.
• Rudolph, K. (1930) “Grundzüge der nacheiszeitlichen waldgeschichte mitteleuropas”, Beihefte zum Botanisches Centralblatt, 47:111-176.
• Sarış, F.; Hannaha, D. M.; Eastwood, W. J. (2010) “Spatial variability of precipitation regimes over Turkey”, Hydrological Sciences Journal, 55: 2, 234-249.
• Seçmen, Ö.; Gemici, Y.; Leblebici, E.; Görk, G.; Nekat, L. (2000) Tohumlu bitkiler sistematiği (Systematics of Spermatophyta), Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Kitaplar serisi No: 116, Bornova, İzmir.
• Seppa, H. (2007) “Pollen analysis principles”, Encyclopedia of Quaternary Science, Elsevier, 2486-2497.
• Singh, G.; Chopra, S.; Singh B. (1973) “Pollen-rain from the vegetation of northwest India”, The New Phytologist, 72:191- 206.
• Somuncu, M. (1993) Kayseri-Sarımsaklı ovası ile çevresinin beşerî ve iktisadi coğrafyası, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi).
• Strabon, (2000) Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası Kitap XII, XIII ve XIV (çev. A Pekman), Arkeoloji ve Sanat yayınları, İstanbul.
• Szafer, W. (1935) “The significance of isopollen lines for the investigation of the geographical distribution of trees in the post-glacial period”, Bulletin De l’Academie Polonaise Des Sciences, 1935B, 235-239.
• Şenkul, Ç. (2011) Güneybatı Anadolu’nun holosen paleocoğrafyası, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
• Şenkul, Ç. (2014a) “Polen analizlerinin temel prensipleri ve Kuvaterner ortam koşullarının yeniden yapılandırılmasındaki önemi”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 7 (1): ss. 33-41.
• Şenkul, Ç. (2014b) “Anadolu ve yakın çevresindeki polen analizleri ve Anadolu’nun Kuvaterner paleocoğrafyasına katkıları”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 7 (1), 7-17.
• Şenkul, Ç., Ören, A., Doğan, U., Eastwood, W. J. (2018) “Late Holocene environmental changes in the vicinity of Kültepe (Kayseri), central Anatolia, Turkey”, Quaternary International, In Press, Corrected Proof, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2017.12.044.
• Ünaldı, Ü. E. (1996) Erciyes Dağı’nın fiziki coğrafyası, Çantay Kitapevi.
• van Zeist, W.; Bottema, S. (1991) “Late Quaternary vegetation of the Near East”, Beihefte zum Tübinger Atlas Des Vorderen Orients Reihe A (Naturwissenschaften) Nr. 18, Dr. Ludwig Reichert Verlag: Wiesbaden.
• von Post, L. (1924) “Ur de Sydsvenska Skogarnas Regionala Historia Under Postarktisk Tid”, Geologiska Föreningens Förhandlingar, 46, 83-128.
• Woldring, H. (2001) “Climate change and the onset of sedentism in Cappadocia”, In Gerard, F.; Thissen, L. (ed.), The Neolithic of Central Anatolia, British Institute of Archaeology, Ankara, pp. 59-66.
• Woodward, F. I. (1987) “Climate and plant distribution”, Cambridge Studies in Ecology, Cambridge University Press.
• Yoon, S-O.; Kim, H.R.; Hwang, S.; Choi, J. (2012) “Holocene vegetation and climatic change inferred from isopollen maps on the Korean peninsula”, Quaternary International, 254:58-67.